Nghiện Tinder có thể Lào Cai?

Tinder, Tinder, Tinder. Câu thần chú của những trái tim cô đơn, luôn được xướng lên cho dù không một ai biết rõ có thể biến trái tim cô đơn ấy trở nên bớt hiu quạnh hay không.

Ra mắt vào năm 2012 với hình thức một ứng dụng hẹn hò qua mạng dựa vào định vị người dùng để tìm ra "người tương hợp" hay "match", Tinder sớm vượt mặt người anh tiên phong Grindr với 100 triệu lượt tải và 10 triệu người dùng mỗi ngày, chính thức ngồi trên vị trí bá chủ lãnh địa ứng dụng hẹn hò (theo số liệu từ nghiên cứu của March, Grieve, Marrington, & Jonason, 2017; Orosz, Tóth-Király, Bőthe, & Melher, 2016). Giống như những người anh em và hàng xóm láng giềng khác, Tinder ra đời để người dùng có thể tìm kiếm đối tượng hẹn hò, nhưng lại vì duyên số mà mang danh một "hook-up app" (Sales, 2015), có nghĩa là ứng dụng dành cho những tình một đêm (one night stand, ons, 419), những bạn lợi ích (FWB) và những sugar baby hay sugar daddy "một lần 2 triệu anh có thể chu cấp cho em tối đa 10 tới 40 triệu một tháng". Dưới đây là những thứ mà bạn cần biết để có thể xóa mù Tinder, trở thành một người có kiến thức nền để có thể tự trả lời cho mình những câu hỏi về Tinder như tại sao nghiện Tinder, tại sao ai cũng tìm ONS FWB và nhiều câu khác. Bài rất dài, không có TL;DR.

Tinder chính là một bát bún hải sản gồm rất nhiều thứ topping ngon nghẻ, và tổng hòa tất cả những yếu tố thú vị để thực sự "hook" bạn vào việc dùng nó không ngừng nghỉ. Nó là sự kết hợp của hội chứng sợ phải rời xa điện thoại nomophobia, một chút gì của Facebook và thật nhiều chút Candy Crush Saga - vừa là một mạng xã hội, lại vừa có hơi thở của một game đơn giản nhưng gây nghiện. Cũng theo nghiên cứu của Carpenter & McEwan, 2016, người dùng cho biết họ sử dụng các ứng dụng hẹn hò vì mục đích giải trí nhiều hơn là đi tìm người yêu hay bạn tình.

Để hiện thực hóa việc khiến bạn cứ dùng Tinder mãi không thôi hoặc xóa đi tải lại liên tục, những nhà phát triển Tinder tuân thủ nghiêm ngặt một khuôn mẫu, đó chính là khuôn mẫu tạo ra hành vi có tên Fogg Behavior Model, được đề ra bởi tiến sĩ Fogg. Khuôn mẫu ấy như thế này:

Để khiến một ai đó làm điều gì, bạn cần phải hội tụ đủ ba yếu tố trên: Động cơ, khả năng và một xúc tác hoặc nhắc nhở. Điều khiển động cơ của người khác là rất khó, tuy nhiên chúng ta sẽ tạm thời coi động cơ là sẵn có vì ai chẳng tìm tới Tinder để hẹn hò cơ chứ? Sau đó Tinder sẽ khiến quá trình trở nên cực kỳ dễ dàng, dễ tới mức người khác làm nó ngay (Khả năng) - giống như khi bạn đi vào bếp và tự dưng thấy chai Coca trong tầm tay và bốc nó lên uống luôn, chẳng vì lí do gì cả vậy - chỉ là vì điều đó quá dễ dàng mà thôi. Tinder cũng tối giản hóa giao diện của họ, giảm tối đa thao tác mà người dùng cần làm để đăng ký hoặc đăng nhập.

Sau khi có Động cơ và Khả năng, giờ bạn cần có một Xúc tác. 

Màn hình chính là thứ tạo nên chất Xúc tác của Tinder. Nó có cấu tạo gần giống như cách sắp xếp bảng tin của Facebook hay Instagram: ta thấy mọi người nối tiếp nhau dường như không bao giờ ngừng. Ta cứ tiếp tục "swipe" và swipe, một cách ẩn danh. Thích thì phải, không thích thì trái. Song song với việc đó, khi ta mở Tinder, ta không thể biết ta đã có bao nhiêu like hay có bao nhiêu match đang chờ mình. Chính sự tò mò này đã làm dấy lên nỗi sợ bỏ lỡ FOMO nổi tiếng trong người ta và làm ta muốn swipe tới tối thì thôi. Hệ thống phần thưởng bị đánh thức cũng làm cho ta nghiện. Cứ thế, ta tò mò muốn xem ai match mình, ai like mình, ai super like mình, hoặc có khi Tinder gửi thông báo có ai đó vừa "quẹt phải" làm ta có một thôi thúc phải vào luôn xem.

Cơ chế này giống như một mạng xã hội, lại vừa giống một trò chơi điện tử, trong đó ta thu thập match, thu thập người nhắn tin và những "date" mà ta có.

Nghiên cứu vào năm 2017 của Sumter, Vandenbosch, và Ligtenberg đã chỉ ra người dùng Tinder không hẳn chỉ theo đuổi những cuộc tình không ràng buộc cực kỳ chớp nhoáng mà còn có những mục đích như sau: tình dục, tình yêu, giao tiếp xã hội, sự đảm bảo về giá trị cá nhân, sự thích thú với thứ mới mẻ và, vì thấy nhiều người dùng nên mình dùng. Nghiên cứu này cũng cho biết có nhiều người dùng là nam tìm kiếm tình dục hơn là người dùng nữ. 

Tinder thỏa mãn lòng tự ti về ngoại hình của chúng ta. Tinder thỏa mãn hầu hết các nhu cầu, từ nhu cầu vật lý, nhu cầu về xã hội lẫn nhu cầu về sự tò mò: chúng ta muốn biết người khác nghĩ gì về chúng ta, về sở thích, về tính cách và trí thông minh cũng như sự hiểu biết. Tuy vậy, tiến sĩ Jessica Strübel của Đại học North Texas cho biết người dùng Tinder có mức hài lòng về khuôn mặt và cơ thể thấp hơn so với người không sử dụng ứng dụng này".

Con người là loài vật xã hội, họ không ngừng tìm kiếm những mối quan hệ, những kết nối và song song đó, con người không ngừng tìm kiếm bạn tình, những đối tượng giao phối thích hợp, bởi chẳng có gì lại quan trọng hơn việc nối dõi nòi giống cả. Trong rất nhiều nền văn hóa, việc tìm được bạn đời hay bạn tình luôn là một trong những điều ưu tiên hàng đầu khi bước vào tuổi trưởng thành. Chính vì điều đó, con người hẹn hò, như một bước để tìm hiểu, để biết được đâu là người bạn tình thích hợp của mình, và họ có những chiến thuật khác nhau.

Sự khác biệt theo giới tính trong hành vi khi hẹn hò qua mạng đã được phát hiện trước đây (Abramova, Baumann, Krasnova, & Buxmann, 2016). Nam giới dùng Tinder để tìm bạn thỏa mãn ham muốn tình dục nhiều hơn là nữ giới. (Carpenter & McEwan, 2016). Trong một nghiên cứu khác, Tyson, Perta, Haddadi và Seto (2016) cho biết phụ nữ và đàn công có những chiến thuật khác nhau khi dùng Tinder, ví dụ như nam giới Tinder thường ít kén chọn với các match của mình hơn. Điều này cũng khá tương đồng với Thuyết đầu tư cha mẹ (Parental Investment Theory) (Trivers, 1972) liên quan tới việc đầu tư thời gian, năng lượng và nguồn thức ăn mà một phụ huynh dành cho con mình và chiến thuật tìm bạn tình ngắn hạn ở người (short-term mating strategy). Sự đầu tư này có thể khác nhau giữa người cha và người mẹ, dẫn tới kết quả là sự khác biệt khi lựa chọn bạn tình (Schmitt et al., 2003). Ở người, nữ giới thường đầu tư nhiều hơn vào con cái hơn nam giới (Schmitt, 2005). Chính bởi vì bỏ ra quá nhiều thứ như trứng, 9 tháng mang nặng đẻ đau, vô số rủi ro trong thai kỳ và những cái giá đắt đỏ khác, phụ nữ sẽ lựa chọn kỹ càng hơn là đàn ông - họ chỉ cần bỏ ra cái giá không đáng kể là nguồn tinh trùng dồi dào. Đó chính là nguyên nhân cho việc có nhiều đàn ông ở trên Tinder hơn là phụ nữ, vì Tinder nhấn mạnh vào số lượng chứ không phải chất lượng, và đàn ông cũng tìm kiếm tình dục không ràng buộc nhiều hơn. 

Tuy vậy, song song với việc cân nhắc yếu tố này, chúng ta cũng cần cân nhắc hai yếu tố khác nữa, bởi chiến thuật giao phối ngắn hạn không chỉ được sử dụng bởi mỗi đàn ông. Nghiên cứu về Thuyết chiến thuật tình dục (Sexual Strategies Theory) của Buss & Schmitt vào năm 1993 cho rằng chiến thuật giao phối càng nhiều và càng nhanh càng tốt này giúp ích cho cả con cái và con đực, chỉ là mục đích của hai giới là khác nhau. Trong khi nam giới muốn gieo hạt giống càng nhiều càng tốt, phụ nữ dùng chiến thuật này tìm kiếm một con đực đáng tin cậy hơn.

Sociosexuality liên quan tới mức độ sẵn sàng của một người khi tham gia vào những hoạt động tình dục không cam kết (Penke & Asendorpf, 2008), hay nói một cách đơn giản là họ có thích quan hệ nhanh chóng, tình một đêm hay không - không kể là nam hay nữ. Khái niệm này cũng liên quan tới một điểm trong quyển Sex at Dawn, đó chính là ngày xưa loài tinh tinh lùn, loài gần với con người nhất thường có hành vi giao phối để thắt chặt mối quan hệ xã hội mà không vì mục đích nối dõi.

Sexual disgust là một phản ứng có được do tiến hóa để ngăn việc giao phối cận huyết (Fessler & Navarrete, 2003). Bởi vì chiến thuật giao phối ngắn hạn mà ta biết tới ở trên liên quan tới việc giao phối cùng rất nhiều bạn tình trong một thời gian ngắn, chiến thuật này sẽ khó mà theo đuổi được với mức độ sexual disgust cao.

Tinder, dù ít dù nhiều, có ảnh hưởng lớn tới cách mà chúng ta hẹn hò và nhìn nhận thế nào gọi là tình yêu, sự lãng mạn, cách chúng ta đánh giá về người khác. Mối quan hệ của chúng ta với Tinder là mối quan hệ qua lại, một mối quan hệ mà cả hai bên đều sẽ thay đổi nhau. Sự thay đổi là không thể tránh khỏi, nên dù là thế nào, hãy quẹt một cách văn minh và tử tế, đó là điều duy nhất ta có thể làm.

Sumter, Sindy & Vandenbosch, Laura & Ligtenberg, Loes. (2016). Love me Tinder: Untangling emerging adults' motivations for using the dating application Tinder. Telematics and Informatics. 34. 10.1016/j.tele.2016.04.009.

Sevi, Barış & Aral, Tuğçe & Eskenazi, Terry. (2017). Exploring the hook-up app: Low sexual disgust and high sociosexuality predict motivation to use Tinder for casual sex. Personality and Individual Differences. 10.1016/j.paid.2017.04.053.

Al-Shawaf, Laith & Lewis, David & Buss, David. (2014). Disgust and Mating Strategy. Evolution and Human Behavior. 10.1016/j.evolhumbehav.2014.11.003.