The Art of Loving

Bạn đã bao giờ tự hỏi: Tại sao yêu lại khó đến vậy? Tôi từng ngồi hàng giờ, suy ngẫm về những mối quan hệ đã qua. Những khoảnh khắc vui vẻ xen lẫn đau khổ, những kỳ vọng không được đáp lại, và cả những hiểu lầm không thể tháo gỡ. Mỗi lần như vậy, tôi tự hỏi: "Liệu mình đã sai ở đâu? Hay tình yêu vốn dĩ đã là một điều không thể hoàn hảo?"

Chúng ta đều lớn lên với những hình ảnh lý tưởng về tình yêu: những ánh mắt lấp lánh trong những bộ phim lãng mạn, những lời thề nguyền mãi mãi. Nhưng thực tế thì khác. Khi phải đối diện với những hiểu lầm, tổn thương và những kỳ vọng không được đáp lại, tình yêu bỗng hóa thành một bài toán khó mà không ai dạy chúng ta cách giải.

Trong thế giới hiện đại, mọi người như đang chạy đua trong một cuộc cạnh tranh vô hình – cố gắng để trở nên hấp dẫn hơn, giỏi giang hơn, mong muốn mình trở nên "xứng đáng" hơn để nhận được tình yêu. Nhưng, liệu đó có phải là bản chất thực sự của yêu thương? Hay chúng ta đã quên mất rằng yêu không chỉ là một trạng thái, mà là một hành trình cần học hỏi và rèn luyện?

Erich Fromm, trong cuốn sách kinh điển The Art of Loving, đã đặt ra một câu hỏi táo bạo: "Liệu tình yêu thương có phải là nghệ thuật?" Và nếu đúng, thì giống như bất kỳ nghệ thuật nào khác, nó cần sự hiểu biết và thực hành. Ông cho rằng tình yêu không phải là thứ bạn có được từ người khác, mà là một kỹ năng bạn cần học để phát triển. Điều này mở ra một hành trình khám phá: làm thế nào để chúng ta học yêu thương trong một thế giới ngày càng xa cách?

Erich Fromm (1900-1980) là một nhà tâm lý học, triết gia và nhà phân tích xã hội nổi tiếng người Đức. Ông thuộc trường phái Frankfurt, một nhóm các nhà tư tưởng tập trung phân tích xã hội hiện đại với sự kết hợp giữa triết học và tâm lý học. Những tác phẩm của Fromm, bao gồm The Art of Loving (1956), thường thách thức các chuẩn mực và quan niệm thông thường, mời gọi độc giả suy ngẫm về cách sống và yêu trong thế giới hiện đại.

The Art of Loving không chỉ là một cuốn sách về tình yêu đôi lứa, mà còn là một bản hướng dẫn sâu sắc về cách yêu thương trong mọi khía cạnh cuộc sống: tình yêu gia đình, tình yêu bản thân, và tình yêu nhân loại. Tác phẩm này không chỉ giúp ta hiểu rõ hơn về bản chất của tình yêu, mà còn đưa ra các phương pháp cụ thể để phát triển khả năng yêu thương một cách sâu sắc và ý nghĩa hơn.

Fromm bắt đầu bằng việc đặt ra một câu hỏi cơ bản: Tại sao con người lại khao khát yêu thương? Câu trả lời của ông là: sự chia cách. Là con người, chúng ta ý thức sâu sắc về sự tồn tại cá nhân – một ý thức vừa là món quà, vừa là gánh nặng. Chúng ta cảm thấy mình bị tách biệt khỏi thế giới, khỏi những người xung quanh, và thậm chí, khỏi chính bản thân mình.

Đôi khi, nỗi cô đơn không đến từ sự thiếu vắng ai đó bên cạnh, mà là sự thiếu kết nối thật sự. Tôi từng cảm thấy cô đơn ngay cả khi đang trò chuyện cùng những người thân yêu, khi sự tương tác chỉ dừng lại ở bề mặt mà không đi vào chiều sâu cảm xúc. Đó là khoảnh khắc nhận ra, dù bao quanh bởi rất nhiều mối quan hệ, chúng ta vẫn có thể cảm thấy trống rỗng vì thiếu đi sự hiểu biết và gắn kết.

Fromm lý giải rằng sự cô đơn này không chỉ là một trạng thái mà chúng ta phải đối mặt, mà còn là động lực mạnh mẽ thúc đẩy chúng ta tìm kiếm tình yêu. Sự chia cách khiến chúng ta khao khát một sự kết nối sâu sắc hơn – không chỉ để thoát khỏi nỗi cô đơn, mà còn để tìm thấy ý nghĩa trong sự tồn tại của chính mình. Tuy nhiên, vấn đề nảy sinh khi chúng ta hiểu sai hoặc bóp méo ý nghĩa của sự kết nối.

Trong xã hội hiện đại, công nghệ và mạng xã hội hứa hẹn mang lại sự gần gũi, nhưng thực chất lại tạo ra khoảng cách lớn hơn. Những tương tác qua màn hình dễ dàng khiến chúng ta nhầm lẫn giữa việc “được nhìn thấy” và “được thấu hiểu.” Văn hóa tiêu dùng cũng góp phần làm trầm trọng thêm nỗi cô đơn này bằng cách thúc đẩy ý tưởng rằng hạnh phúc và tình yêu là những thứ có thể mua được. Từ đó, chúng ta bị cuốn vào những mối quan hệ nông cạn, thiếu sự đầu tư cảm xúc thực sự.

Fromm cảnh báo rằng tình yêu không thể là một giải pháp tức thời hay một cảm xúc thoáng qua. Nó không phải là thứ chúng ta tìm kiếm để lấp đầy khoảng trống, mà là một hành trình bền bỉ, nơi sự cam kết và nỗ lực đóng vai trò cốt lõi. Tình yêu không chỉ là cách để vượt qua sự cô đơn, mà còn là cơ hội để khám phá và phát triển bản thân qua sự kết nối sâu sắc với người khác.

Một trong những rào cản lớn nhất khiến chúng ta không thể yêu thương đúng nghĩa, theo Fromm, là cách tiếp cận sai lầm. Chúng ta thường coi tình yêu như một giao dịch. Trong mô hình này, tình yêu không còn là sự kết nối chân thành giữa hai cá nhân mà trở thành một loại hàng hóa có thể trao đổi. Chúng ta dễ dàng bị cuốn vào suy nghĩ rằng: "Nếu tôi đủ tốt, đủ xinh đẹp, hoặc đủ thành công, tôi sẽ được yêu." Nhưng chính tư duy này đã biến tình yêu thành một món hàng, khiến chúng ta tự biến mình thành một sản phẩm cần "nâng cấp" để đạt được giá trị cao hơn.

Fromm chỉ ra rằng kiểu tình yêu này, mà ông gọi là "tình yêu thị trường," không hề bền vững. Nó đặt nền tảng trên sự thỏa mãn nhu cầu cá nhân, thay vì sự cam kết và lòng trắc ẩn. Những mối quan hệ dựa trên tình yêu thị trường thường tồn tại như một hợp đồng ngầm – hai bên đáp ứng nhu cầu của nhau nhưng không thực sự hiểu hay gắn kết với bản chất sâu xa của người kia. Khi nhu cầu thay đổi hoặc khi một bên không còn "đủ giá trị," mối quan hệ dễ dàng tan vỡ.

Tôi từng mắc kẹt trong chính tư duy này, cố gắng thay đổi bản thân để làm hài lòng ai đó. Những nỗ lực ấy không chỉ khiến tôi cảm thấy mệt mỏi, mà còn làm mất đi bản sắc của chính mình. Sự thay đổi để phù hợp với mong đợi của người khác thường chỉ dẫn đến sự thất vọng, bởi khi chúng ta đánh mất chính mình, tình yêu cũng mất đi ý nghĩa thực sự của nó.

Fromm nhấn mạnh rằng tình yêu không thể là một trạng thái bị động, nơi chúng ta "rơi vào tình yêu" (falling in love). Thay vào đó, nó phải là một hành động chủ động, một quá trình đòi hỏi sự cam kết, trách nhiệm, và hiểu biết sâu sắc về bản thân cũng như về người khác. Tình yêu chân chính không phải là cảm giác ngẫu nhiên xuất hiện mà là kết quả của sự lựa chọn có ý thức – lựa chọn để yêu, để vun đắp, và để phát triển mối quan hệ.

Đặc biệt, Fromm khẳng định rằng để yêu thương đúng nghĩa, chúng ta cần vượt qua ý niệm về tình yêu như một phương tiện để đạt được điều gì đó. Thay vì xem tình yêu như cách để "được yêu lại," chúng ta cần hiểu rằng tình yêu chân thật là sự cho đi mà không mong đợi nhận lại. Đây không phải là sự hy sinh mù quáng, mà là sự cho đi xuất phát từ lòng tin vào giá trị của kết nối và sự phát triển chung.

Tình yêu thật ra không phải là một thứ gì đó mà ta "có" hay "sở hữu." Nó là một trạng thái liên tục của sự trở thành – một hành trình mà trong đó, chúng ta không chỉ tìm cách hiểu người khác, mà còn tìm thấy chính mình qua sự gắn bó và đồng hành. Tình yêu chân chính, như Fromm mô tả, là nền tảng để chúng ta vượt qua sự cô lập và tìm thấy ý nghĩa thực sự của cuộc sống.

Fromm cho rằng tình yêu, giống như một nghệ thuật, cần có nền tảng vững chắc từ sự hiểu biết và thực hành. Nghệ thuật này không phải là một bản năng tự nhiên hay một trạng thái bất chợt xuất hiện khi gặp đúng người, mà là một kỹ năng mà ta phải học, phải trau dồi. Tình yêu không chỉ là việc tìm kiếm niềm vui hay cảm giác thăng hoa, mà là một quá trình nuôi dưỡng và phát triển không ngừng, đòi hỏi sự tập trung và nỗ lực bền bỉ.

Để thực sự yêu, ta phải bắt đầu từ việc hiểu rằng yêu không đơn thuần là cảm xúc. Tình yêu là hành động, là quyết định mỗi ngày chọn ở lại, thấu hiểu, và xây dựng. Yêu thương không chỉ là để nhận, mà còn là để cho đi một cách tự nguyện và chân thành. Nhưng để làm được điều này, ta cần có sự trưởng thành trong tâm hồn – khả năng nhìn nhận chính mình một cách trung thực và đối diện với những hạn chế của bản thân.

Fromm ví tình yêu như việc học một nhạc cụ. Chúng ta không thể trở thành bậc thầy chỉ bằng cách đọc sách về nó mà ta luôn luôn phải thực hành, thất bại, điều chỉnh và tiếp tục. Tương tự, trong tình yêu, mỗi lần thất bại không phải là dấu chấm hết, mà là một bài học giúp bạn hiểu sâu hơn về chính mình và người khác. Chỉ khi ta kiên nhẫn, chịu đựng những khó khăn và không ngừng học hỏi, tình yêu mới có thể phát triển bền vững.

Hơn nữa, nghệ thuật yêu thương đòi hỏi ta phải từ bỏ cái tôi ích kỷ. Khi ta yêu ai đó, điều quan trọng không phải là họ có đáp ứng được kỳ vọng của ta hay không, mà là cách ta giúp họ phát triển và hạnh phúc theo cách riêng của họ. Tình yêu không thể tồn tại khi chỉ tập trung vào việc nhận lại, mà cần có sự cân bằng giữa cho và nhận, giữa tự do cá nhân và sự gắn kết.

Trong một thế giới đầy biến động, việc học cách yêu là một hành trình mang tính sống còn để đối mặt với sự cô lập, nỗi sợ hãi, và áp lực từ xã hội. Fromm nhấn mạnh rằng học cách yêu thương không chỉ bắt đầu từ sự hiểu biết về người khác, mà còn bắt nguồn từ việc hiểu rõ chính mình.

Trước hết, chúng ta cần thừa nhận rằng tình yêu không phải là một phép màu xảy ra tức thì. Nó đòi hỏi sự rèn luyện và sự can đảm. Thay vì tìm kiếm một người hoàn hảo để yêu, Fromm khuyên chúng ta tập trung vào việc trở thành một con người trưởng thành, độc lập và biết yêu thương. Chính sự trưởng thành này sẽ giúp chúng ta xây dựng những mối quan hệ bền vững và ý nghĩa.

Thứ hai, học cách yêu không thể tách rời khỏi việc yêu bản thân một cách đúng đắn. Yêu bản thân không có nghĩa là tự mãn hay ích kỷ, mà là sự chấp nhận và trân trọng con người thực sự của mình. Điều này tạo ra một nền tảng vững chắc để bạn có thể yêu người khác mà không phụ thuộc hay chiếm hữu.

Cuối cùng, tình yêu cần được nuôi dưỡng qua từng hành động nhỏ nhặt hàng ngày. Đó là việc lắng nghe, chia sẻ và dành thời gian để kết nối sâu sắc. Trong một xã hội mà sự bận rộn thường lấn át mọi thứ, chúng ta phải học cách ưu tiên tình yêu, đặt nó làm trung tâm của cuộc sống.

Học cách yêu không chỉ là việc tìm kiếm một người khác để hoàn thiện bản thân, mà là quá trình khám phá ý nghĩa sâu sắc nhất của sự tồn tại. Tình yêu, như Fromm nhấn mạnh, là cầu nối giúp ta vượt qua sự cô đơn và hòa nhập vào dòng chảy của cuộc sống một cách trọn vẹn.

Tình yêu, cuối cùng, không phải là thứ đến từ bên ngoài, mà là một phần sâu sắc trong chính mỗi chúng ta. Nó không phải là phép màu hay sự ngẫu nhiên, mà là kết quả của một quá trình trưởng thành, hiểu biết, và rèn luyện không ngừng.

Trong một thế giới đầy hỗn loạn và biến động, tình yêu là nơi chúng ta tìm thấy ý nghĩa, là hành trình giúp chúng ta vượt qua sự cô đơn và kết nối với những điều đẹp đẽ nhất của nhân loại. Erich Fromm đã dạy chúng ta rằng, tình yêu không phải là một món quà được trao đi, mà là một kỹ năng cần được trau dồi mỗi ngày.

Hãy yêu thương không chỉ bằng trái tim, mà bằng cả sự trưởng thành và trí tuệ. Bởi, khi làm như vậy, chúng ta không chỉ tạo dựng được những mối quan hệ bền chặt, mà còn khám phá được ý nghĩa thực sự của cuộc sống. Như Fromm đã nói: "Tình yêu là câu trả lời duy nhất cho những vấn đề tồn tại của con người."