Ngay cả khi viết mười một quyển sách và giành được vài giải thưởng uy tín, Maya Angelou vẫn chưa thể thoát khỏi sự hoài nghi dai dẳng rằng mình chưa thực sự đạt được thành tựu. Albert Einstein cũng trải qua cảm giác tương tự, ông tự miêu tả mình là "kẻ lừa đảo không cố ý" (Involuntary swindler) và khám phá của ông không đáng nhận được nhiều sự chú ý đến vậy. Rất hiếm người đạt được thành tựu như Angelou hay Einstein nhưng cảm giác bị lười dối luôn thường trực trong họ. Vì sao nhiều người trong ta không thể từ bỏ cảm giác mình không xứng đáng với thành tựu, hay ý tưởng và thành tựu của ta không đáng nhận được sự chú ý?
Nhà tâm lý Pauline Rose Clance là người đầu tiên tìm hiểu sự thiếu tự tin vô căn cứ này. Với công việc là một nhà trị liệu, cô thấy những bệnh nhân chưa tốt nghiệp đại học có chung một lo lắng dù đạt điểm cao: họ vẫn không tin mình xứng đang với chỗ ngồi ở trường đại học. Một số còn tin rằng mình được nhận vì sai sót tuyển sinh. Trong khi Clance biết những lo ngại vô căn cứ, cô ấy đã từng cảm thấy giống họ khi còn ở đại học. Cô và bệnh nhân đã trải qua một thứ mang nhiều tên gọi khác nhau: Imposter Phenomenon ( hiện tượng kẻ mạo danh),Imposter experience ( trải nghiệm của kẻ mạo danh), và Imposter syndrome (hội chứng kẻ mạo danh). Cùng với đồng nghiệp Suzanne Imes, Clance bắt đầu tìm hiểu hội chứng này ở sinh viên và giáo viên nữ. Nghiên cứu của họ cho thấy cảm xúc bị lừa dối bao trùm lên nhóm này. Từ nghiên cứu ban đầu đó, vấn đề tương tự vẫn xảy ra ở mọi giới tính, chủng tộc, độ tuổi và ngành nghề. Dù nó có thể phổ biến và ảnh hưởng nhiều tới trải nghiệm của nhóm thiểu số hay bị thiệt thòi.
Gọi nó là hội chứng (syndrome) là để giảm thiểu mức độ phổ biến của nó. Nó không phải là một căn bệnh hay sự bất thường, và không nhất thiết gắn với trầm cảm, lo âu hay tự trọng. Cảm giác bị lừa này bắt nguồn từ đâu ? Những người có tay nghề cao hoặc tài năng có xu hướng nghĩ người khác cũng có khả năng như vậy, điều này có thể biến thành cảm giác họ không xứng với những giải thưởng và cơ hội hơn người khác. Và giống như Angelou và Einstein đã trải qua không có ngưỡng thành tích nào có thể làm dịu những cảm xúc này.
Cảm giác kẻ mạo danh không chỉ ở những người có tay nghề cao. Mọi người đều dễ mắc phải một hiện tượng gọi là Pluralistic Ignorance, khi mỗi chúng ta đều hoài nghi bản thân trong thâm tâm nhưng tin rằng chỉ có mình như vậy vì không ai nói lên những hồ nghi đó. Vì khó để biết bạn mình làm việc cật lực như thế nào, khó khăn bao nhiêu khi làm một số việc, hay nghi ngờ bản thân nhiều như thế nào thật khó để lờ đi cảm giác rằng ta kém cỏi hơn những người xung quanh. Cảm xúc mạnh mẽ từ hội chứng kẻ mạo danh có thể can trở ta chia sẻ những ý tưởng tuyệt vời hay xin vào những công việc hay dự án mà ta có thể toả sáng.
Ít nhất cho đến nay cách để hiểu quả nhất để chống lại hội chứng kẻ mạo danh là nói về nó. Nhiều người chịu đựng hội chứng kẻ mạo danh sợ rằng nếu yêu cầu được đánh giá khả năng, nỗi sợ của họ sẽ bị xác thực và ngay cả khi họ được nhận xét tích cực, nó thường không làm giảm cảm giác bị lừa của họ. Nhưng mặc khác, việc nghe rằng người hướng dẫn hay cố vấn cũng trải qua cảm giác tương tự có thể giúp làm dịu đi cảm giác đó. Tương tự với những người xung quanh, thậm chí tìm ra thuật ngữ cho cảm giác này thôi cũng đã khuây khoả. Một khi nhận thức được hiện tượng này, bạn có thể đối mặt với hội chứng kẻ mạo danh bằng việt thu thập và xem xét các phản hồi tích cực. Một nhà khoa học luôn trách bản thân vì mọi vấn đề trong phòng thí nghiệm bắt đầu ghi lại nguyên nhân sự cố, rốt cuộc cô nhân ra hầu hết vấn đề bắt nguồn từ lỗi máy móc và bắt đầu nhận ra năng lực của mình.
Chúng ta đôi khi không thể hoàn toàn xua đuổi cảm giác này nhưng có thể cởi mở trao đổi về các thức trong học tập hay làm việc, Với nhận thức càng tăng về sự phổ biến của những trải nghiệm này, có lẽ ta có thể cảm thấy tự do hơn khi thành thật với cảm xúc của mình và xây dựng tự tin từ những thứ đơn giản: bạn có tài , bạn có khả năng, bạn được chấp nhận.
________________________________
Source : What is imposter syndrome and how can you combat it? - Elizabeth Cox, Ted Ed