READER'S GUIDE 101 ĐỂ ĐỌC HARUKI MURAKAMI

Phải biết một điều rằng, điểm chung của những quyển sách của Haruki Murakami, là hành trình tìm lại danh tính hoặc bản ngã của bản thân. Nói rộng ra, chúng ta có một nhân vật chính, giỏi những việc họ làm thường ngày nhưng sự kiện nào đó đẩy nhân vật chính vào "thế giới khác". Ở "thế giới khác" đó, trong hành trình du hành, nhân vật chính "vô tình" đặt chân lên con đường tìm kiếm bản thân. Tuy nhiên, cũng vì hầu như tác phẩm nào của Haruki Murakami cũng mang quan điểm đầy tính chủ nghĩa hiện sinh như thế, khiến cho tác giả người Nhật liên tục trượt giải Nobel Văn học. 

Ở bài viết này, mình xin đem "Biên niên kỷ chim vặn dây cót", "Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và Chốn tận cùng Thế giới", "Người tình Sputnik", "Tazaki Tsukuru không màu và những năm tháng hành hương" làm kim chỉ nam trong việc đưa ra guide.

Những nhân vật chính của những tác phẩm trên đều là những con người không nổi bật, cô đơn, lạc lõng, hoàn thành tốt nhiệm vụ thường ngày, , hoặc nói chính xác hơn "tầm thường" đến độ buồn chán. Dễ nhìn thấy như Tazaki Tsukuru, nhân viên trạm tàu, hoặc Toru Okada, một trợ lí luật sư thất nghiệp, hoặc K, giáo viên tuổi hoặc một gã vô danh Calcutec ( keisanshi), làm công việc phân tích dữ liệu, Dreamreader (kẻ đọc giấc mơ) với nhiệm vụ đọc giấc mơ. Các nhân vật chính này thường buộc phải bước vào "cuộc hành trình" bước vào một thế giới khác: kì lạ, ngược lại những gì họ làm hằng ngày như Toru trong hành trình tìm kiếm Kumiko và con mèo, tên Calcutec vô tình vào rơi cuộc truy đuổi dữ liệu với Semiotecs, K đi tìm kiếm Sumire, Dreamreader vì yêu cô thủ thư nên quyết định tìm lại hộp sọ,..... để rồi từ hành trình đó, một cách vô tình hoặc cố tình. Hoặc chính những nhân vật phụ cũng lạc chung vào hành trình tìm kiếm như Miu trong "Người tình Sputnik", hai chị em Kano và May Kasahara trong "Biên niên kỷ chim vặn dây cót".

Có thể tóm gọn hơn, nhân vật chính-anh hùng của Haruki Murakami, thường thuộc dạng: " là người thông minh, nhưng không nhạy bén; có học thức, nhưng không mang tính mô phạm; sống nội tâm, nhưng không thần kinh."

Murakami kì công trong việc xây dựng "thế giới khác", nói tóm gọn là tiềm thức của nhân vật. Ở "Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và Chốn tận cùng Thế giới", nơi hai câu chuyện song song diễn ra ở hai thế giới "Xứ sở diệu kỳ tàn bạo" và "Chốn tận cùng Thế giới". Trong khi "Xứ sở diệu kỳ tàn bạo" tượng trưng cho bán cầu não trái thì "Chốn tận cùng Thế giới" tượng trưng cho bán cầu phải, nơi mang tính biểu tượng cùng cách xưng hô thân thương hơn. "Chốn tận cùng Thế Giới" là tiềm thức của nhân vật trong "Xứ sở diệu kỳ tàn bạo"

Hoặc căn phòng 208 trong "Biên niên kỷ chim vặn dây cót", nơi đan lẫn mơ thực cùng ham muốn tình dục kì lạ của Toru và Kumiko, hoặc là giấc mơ của K trong "Người tình Sputnik", trạm tàu của Tazaki Tsukuru,...

Cái thế giới khác này thường nằm ở vùng giao nhau giữa vùng tiềm thức và vùng không nhận thức. Nói cách khác là khi nhân vật chính bước vào nơi không nhận thức chung cũng chính là lúc anh ta bước được vào vùng tiềm thức của cá nhân. Nói thì khó hiểu, nhưng đại ý là cái hình dưới đây.

Và để du hành sang được thế giới khác, thì cần phải có con đường, lẫn phương tiện di chuyển. Cuộc điện thoại của Sumire, cuộc điện thoại của người phụ nữ lạ mặt cho Tobu và cái giêng sâu thăm thẳm trong "Biên niên kỷ chim vặn dây cót", thế giới ngầm và thư viện trong "Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và Chốn tận cùng Thế giới", nước mỗi khi Tazaki Tsukuru bơi.

Tuy nhiên, để các nhân vật chính có thể "du hành" giữa những tiềm thức và thực tại thì luôn phải có những "mentor" đưa đường dẫn lối, giúp đỡ nhân vật chính. Những "mentor" này là những con người "lạ", có một gắn kết đặc biệt nào đó với nhân vật chính, dẫn đường hoặc thúc đẩy nhân vật chính có thể bằng một lời nói, hành động nào đó, ...

Nếu đã đặt ra câu hỏi như thế thì liệu đã có câu trả lời nào chưa, đặc biệt đến từ Murakami? Hầu hết các tác phẩm của Murakami đều đẩy người đọc lẫn nhân vật chính đến một điểm mà cả hai phải tự nhận ra được câu trả lời. Mỗi người đọc có suy nghĩ riêng vì những câu chuyện của Murakami đều mang đầy tính biểu tượng. Chẳng hạn cuộc điện thoại của Sumire mang ý nghĩa như nào, liệu K có được giải thoát khỏi ám ảnh hay không? Việc con mèo quay trở lại (liên kết duy nhất giữa Toru và Kumiko) có phải là điều tốt lành và quyết định chờ Kumiko liệu có là hợp lý hay không? Nhân vật Calcutec trong "Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và Chốn tận cùng Thế giới " kết thúc trong tình huống "cliffhanger", hoặc nhân vận "Dreamreader" (kẻ đọc giấc mơ) cũng trong "Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và Chốn tận cùng Thế giới " phân vân việc có nên rời khỏi nơi bị giam cầm và hồi phục kí ức cho cô thủ thư, người mà nhân vật luôn đem hết tình yêu mặc cho cô thủ thư không hề có kí ức để nhớ. 

Văn phong của Murakami thường chứa tình dục, bạo lực, hoặc những thứ viễn tưởng lạ lùng, như "Kafka bên bờ biển" có chứa loạn luân (dựa theo điển tích Oedipus), cuộc phiêu lưu dính tình dục lạ kì của Toru trong "Biên niên kỷ chim vặn dây cót",.....Hoặc thậm chí ở hai cuốn trên, có những đoạn chỉ vì một chi tiết khá nhỏ mà Murakami bỏ đến 2-3 chương để miêu tả. Vì thế để tiếp cận văn chương của Murakami vốn đã khó, việc để đọc có chút gì đọng lại mà có giá trị lại càng khó hơn. Đây là một cái guide nhẹ cho mọi người có thể có một cách tiếp cận dễ hơn, hoặc đối với những người đã đọc thì đây có thể là một cách nhìn khác, vâng vâng mây mây.

Guide đến đây là hết, Dave cũng xin hết.