Ấn Độ, một quốc gia với nền văn minh lâu đời bậc nhất thế giới , một nền dân chủ sôi động và một cường quốc kinh tế đang lên, lại ẩn chứa một nghịch lý sâu sắc. Bên cạnh sự đa dạng văn hóa rực rỡ và những thành tựu đáng kinh ngạc, Ấn Độ vẫn đang vật lộn với một hệ thống phân tầng xã hội cứng nhắc, đặc biệt là hệ thống đẳng cấp (caste system), đã tồn tại hàng thiên niên kỷ. Bất chấp những nỗ lực cải cách và các điều khoản hiến pháp cấm phân biệt đối xử , tại sao sự phân tầng xã hội này vẫn bén rễ sâu sắc và dai dẳng đến vậy?  

Lịch sử Ấn Độ là một dòng chảy liên tục của các nền văn minh, đế chế và những biến đổi xã hội sâu sắc. Việc hiểu rõ các giai đoạn chính này là bước đầu tiên để lý giải sự phức tạp của xã hội Ấn Độ hiện đại.

Văn minh Lưu vực sông Ấn (Harappa), tồn tại trong khoảng từ năm 2800 đến 1800 TCN, là một trong những nền văn minh đô thị sớm nhất được biết đến. Nền văn minh này nổi bật với quy hoạch đô thị rất tinh vi, cho thấy trình độ phát triển cao. Cư dân Harappa đã phát triển mạnh mẽ nông nghiệp và thương mại. Họ cũng có một hệ thống chữ viết riêng, tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa được giải mã hoàn toàn. Sự suy tàn của nền văn minh hùng mạnh này vẫn còn là một điều bí ẩn đối với các nhà sử học.

Thời kỳ Vệ Đà, kéo dài từ khoảng năm 1500 đến 500 TCN, được đánh dấu bởi sự di cư của các nhóm người Indo-Aryan vào tiểu lục địa Ấn Độ. Đây là giai đoạn hình thành các bộ kinh Veda, những văn bản tôn giáo và triết học nền tảng của Hindu giáo sơ khai. Các tư tưởng tôn giáo và triết học quan trọng của đạo Hindu bắt đầu được định hình trong thời kỳ này, cùng với đó là sự xuất hiện của hệ thống phân chia xã hội Varna (đẳng cấp) ở dạng sơ khai.

Các Đế chế Cổ đại ở Ấn Độ, bao gồm Đế chế Maurya và Gupta, tồn tại từ khoảng năm 322 TCN đến năm 550 SCN. Đế chế Maurya, dưới sự lãnh đạo của các vị vua như Chandragupta Maurya và đặc biệt là Ashoka, đã lần đầu tiên thống nhất phần lớn lãnh thổ Ấn Độ. Dưới thời Ashoka, Phật giáo đã phát triển cực thịnh và lan tỏa. Sau đó, Đế chế Gupta được mệnh danh là "Thời kỳ Hoàng kim" của lịch sử Ấn Độ, với những thành tựu vượt bậc về văn hóa, nghệ thuật, khoa học và toán học. Trong giai đoạn này, Hindu giáo cũng được củng cố và phát triển mạnh mẽ.

Thời kỳ Trung Cổ ở Ấn Độ, diễn ra từ khoảng năm 750 đến 1526 SCN, là giai đoạn của các vương quốc khu vực hùng mạnh, tiêu biểu như Đế chế Chola ở miền Nam và các vương quốc Rajput ở miền Bắc. Đây cũng là thời kỳ Hồi giáo bắt đầu du nhập và dần dần lan rộng trên khắp tiểu lục địa. Một sự kiện quan trọng trong giai đoạn này là sự thành lập Vương quốc Hồi giáo Delhi vào năm 1206, đánh dấu sự hiện diện chính trị đáng kể của Hồi giáo tại Ấn Độ.

Đế quốc Mughal, tồn tại từ năm 1526 đến 1857, đã thành công trong việc thống nhất phần lớn tiểu lục địa Ấn Độ dưới một quyền lực trung ương. Dưới thời các hoàng đế như Akbar, người nổi tiếng với chính sách hòa hợp tôn giáo, đế quốc đã đạt được sự ổn định và thịnh vượng. Thời kỳ Mughal cũng để lại những di sản kiến trúc và nghệ thuật Hồi giáo-Ấn Độ độc đáo và tráng lệ. Tuy nhiên, đế quốc dần suy yếu do các cuộc xung đột nội bộ, tranh giành quyền lực và sự trỗi dậy của các thế lực khu vực khác cũng như sự xâm nhập của các công ty thương mại châu Âu.

Thời kỳ Thuộc địa, bắt đầu từ khoảng năm 1757 và kết thúc vào năm 1947, chứng kiến sự thống trị của người Anh tại Ấn Độ. Ban đầu, quyền lực nằm trong tay Công ty Đông Ấn Anh, vốn chuyển từ hoạt động thương mại sang cai trị trực tiếp. Sau cuộc Khởi nghĩa Sepoy năm 1857, chính quyền Anh đã áp đặt chế độ cai trị trực tiếp, được gọi là British Raj. Giai đoạn này được đánh dấu bằng sự khai thác kinh tế thuộc địa, việc chính quyền Anh củng cố và lợi dụng hệ thống đẳng cấp để cai trị, và sự phát triển mạnh mẽ của phong trào đấu tranh giành độc lập của người dân Ấn Độ.

Ấn Độ Hiện đại, giai đoạn từ năm 1947 đến nay, bắt đầu với sự kiện Ấn Độ giành được độc lập từ Anh, nhưng đồng thời cũng phải trải qua cuộc Chia cắt (Partition) đau thương, dẫn đến sự ra đời của Pakistan. Kể từ đó, Ấn Độ đã nỗ lực xây dựng một quốc gia dân chủ, thế tục và đa đảng. Nước này đã thực hiện nhiều cuộc cải cách kinh tế quan trọng để phát triển. Tuy nhiên, Ấn Độ hiện đại cũng phải đối mặt với nhiều thách thức như xung đột khu vực, căng thẳng tôn giáo và các vấn đề xã hội dai dẳng cần giải quyết.

Văn Minh Lưu Vực Sông Ấn (Harappa): Là một trong ba nền văn minh đô thị sớm nhất thế giới, cùng với Ai Cập và Lưỡng Hà , nền văn minh Harappa phát triển rực rỡ dọc theo lưu vực sông Ấn (nay thuộc Pakistan và Tây Bắc Ấn Độ). Các thành phố như Harappa và Mohenjo-Daro nổi bật với quy hoạch đô thị đáng kinh ngạc: đường sá được bố trí theo ô bàn cờ, hệ thống cấp thoát nước và vệ sinh công cộng tiên tiến. Nền kinh tế dựa trên nông nghiệp năng suất cao và mạng lưới thương mại rộng khắp, vươn tới cả Lưỡng Hà (Sumer). Các bằng chứng khảo cổ như đồ trang sức carnelian từ lưu vực sông Ấn được tìm thấy trong lăng mộ hoàng gia ở Lưỡng Hà (khoảng 2500 TCN) cho thấy sự giao thương thường xuyên này. Mặc dù chữ viết Indus vẫn chưa được giải mã hoàn toàn , các di chỉ cho thấy một xã hội có tổ chức cao. Sự suy tàn của nền văn minh này vẫn còn là bí ẩn, có thể do biến đổi khí hậu, thay đổi dòng sông hoặc các yếu tố nội tại khác. Một điểm đáng chú ý là, mặc dù thường được hình dung như một xã hội tương đối bình đẳng do thiếu vắng các cung điện hay đền thờ hoành tráng, sự khác biệt về kích thước nhà ở và mức độ chuyên môn hóa trong các ngành nghề thủ công tại các thành phố Indus lại hé lộ những hình thức phân hóa xã hội sơ khai. Sự phức tạp và có tổ chức của các đô thị này cho thấy một cấu trúc xã hội đã hình thành, có thể dựa trên chức năng hoặc sự giàu có, tạo tiền đề cho các hệ thống phân tầng phức tạp hơn sau này, ngay cả khi chưa phải là hệ thống đẳng cấp Varna/Jati chính thức.  

Thời Kỳ Vệ Đà: Khoảng giữa thiên niên kỷ thứ hai TCN, các bộ lạc du mục tự gọi mình là người Arya, nói ngôn ngữ Ấn-Âu, đã di cư vào miền Bắc Ấn Độ. Họ mang theo ngôn ngữ Sanskrit và một hệ thống tín ngưỡng tôn giáo phức tạp, được ghi lại trong bốn bộ kinh Veda (Rig, Sama, Yajur, Atharva). Ban đầu, kiến thức Vệ Đà được truyền miệng dưới dạng các bài thơ và thánh ca. Tôn giáo Vệ Đà sơ khai tập trung vào việc thờ cúng các vị thần nhân cách hóa các lực lượng tự nhiên như Indra (thần sấm sét, mưa), Agni (thần lửa), và Varuna (thần sông biển) thông qua các nghi lễ hiến tế phức tạp. Về mặt xã hội, thời kỳ này chứng kiến sự hình thành các cấu trúc bộ lạc sơ khai (Kula - gia đình, Grama - làng, Vis - thị tộc, Jana - bộ lạc) và sự nổi lên của các vị vua (Rajan). Quan trọng hơn, đây là giai đoạn hệ thống Varna (đẳng cấp) bắt đầu hình thành một cách phôi thai. Rig Veda, bộ kinh cổ nhất, trong một bài thánh ca muộn (Purusha Sukta) đã mô tả sự hình thành bốn Varna chính từ sự hy sinh của người nguyên thủy Purusha: Brahmin (tu sĩ) từ miệng, Kshatriya (chiến binh, quý tộc) từ cánh tay, Vaishya (thương nhân, nông dân) từ đùi, và Shudra (lao động, tôi tớ) từ bàn chân. Mặc dù hệ thống này ban đầu có thể linh hoạt hơn và dựa trên chức năng , nó đã đặt nền móng tư tưởng quan trọng cho sự phân tầng xã hội dựa trên nguồn gốc và nghề nghiệp sau này. Việc liên kết các nhóm xã hội với một trật tự vũ trụ và các bổn phận tôn giáo (Dharma) đã tạo ra một cơ sở vững chắc để biện minh cho sự bất bình đẳng trong các giai đoạn lịch sử tiếp theo.  

Đế Chế Maurya: Được thành lập bởi Chandragupta Maurya vào khoảng năm 322 TCN sau khi lật đổ vương triều Nanda , đế chế Maurya là đế chế đầu tiên thống nhất phần lớn tiểu lục địa Ấn Độ. Với sự cố vấn của Kautilya (tác giả cuốn Arthashastra - một luận thuyết kinh điển về quản lý nhà nước) , Chandragupta đã xây dựng một bộ máy hành chính tập trung và mở rộng lãnh thổ nhanh chóng, đánh bại cả các tướng lĩnh Hy Lạp do Alexander Đại đế để lại. Cháu trai của ông, Ashoka (trị vì khoảng 269-232 TCN), là vị hoàng đế vĩ đại nhất của triều đại này. Sau cuộc chiến tranh Kalinga đẫm máu, Ashoka đã cải sang Phật giáo và thực thi chính sách Dhamma (Pháp) - một hệ thống đạo đức dựa trên bất bạo động, khoan dung và phúc lợi xã hội. Ông cho khắc các chỉ dụ của mình lên cột đá và hang động trên khắp đế chế để truyền bá thông điệp. Sự cai trị của Maurya cho thấy sức mạnh của một nhà nước tập quyền trong việc quản lý một lãnh thổ rộng lớn và đa dạng. Chính sách Dhamma của Ashoka, dù thúc đẩy các giá trị đạo đức phổ quát và lòng khoan dung tôn giáo, cũng đóng vai trò như một hệ tư tưởng thống nhất, củng cố trật tự xã hội hiện có song hành cùng các nguyên tắc Phật giáo, thay vì tìm cách đảo lộn cấu trúc xã hội nền tảng.  

Đế Chế Gupta: Thường được coi là "Thời kỳ Hoàng kim" của Ấn Độ cổ đại , Đế chế Gupta (thành lập bởi Chandra Gupta I vào khoảng năm 320 SCN) chứng kiến sự nở rộ của văn hóa, khoa học và nghệ thuật. Các nhà toán học và thiên văn học như Aryabhata đã có những đóng góp đột phá. Văn học Sanskrit phát triển mạnh mẽ với các nhà thơ như Kalidasa. Kiến trúc và điêu khắc đạt đến đỉnh cao, với nhiều đền thờ và tượng Phật, Hindu giáo được xây dựng. Hindu giáo được củng cố và trở thành tôn giáo chủ đạo, nhưng Phật giáo và Kỳ Na giáo cũng tiếp tục phát triển. Sự phát triển rực rỡ về văn hóa và sự củng cố của Hindu giáo cổ điển trong thời kỳ này có lẽ cũng đi đôi với việc hệ thống Jati (các nhóm nội hôn, dựa trên nghề nghiệp và địa phương) trở nên phức tạp và cứng nhắc hơn. Các chuẩn mực xã hội và thực hành tôn giáo được hệ thống hóa, có khả năng bao gồm cả việc củng cố các quy tắc phân tầng xã hội. Như vậy, sự thăng hoa văn hóa dường như tồn tại song song và có thể đã củng cố thêm sự phân tầng xã hội vốn có.  

Vương Quốc Hồi Giáo Delhi: Bắt đầu từ cuối thế kỷ 12, các cuộc xâm lược của người Hồi giáo gốc Thổ-Afghanistan từ Trung Á đã dẫn đến việc thành lập Vương quốc Hồi giáo Delhi vào năm 1206, với vị vua đầu tiên là Qutb al-Din Aibak, một nô lệ gốc Thổ (Mamluk). Vương quốc này, tồn tại qua nhiều triều đại (Mamluk, Khalji, Tughlaq, Sayyid, Lodi) , đã lần đầu tiên thiết lập sự cai trị Hồi giáo trên quy mô lớn ở Bắc Ấn Độ. Thời kỳ này chứng kiến sự du nhập và phát triển của văn hóa Ấn-Hồi, đặc biệt là trong kiến trúc (ví dụ: khu phức hợp Qutb Minar ), ngôn ngữ (sự trỗi dậy của tiếng Hindustani ), và sự lan tỏa của Hồi giáo Sufi. Sự xuất hiện của Hồi giáo với tư cách là một lực lượng chính trị và xã hội lớn đã thêm một lớp bản sắc tôn giáo mới vào cấu trúc xã hội Ấn Độ, bên cạnh hệ thống Varna/Jati hiện có. Mặc dù có sự cải đạo sang Hồi giáo , các hệ thống phân cấp xã hội dựa trên dòng dõi hoặc nghề nghiệp tương tự như đẳng cấp vẫn thường tồn tại ngay cả trong cộng đồng người Hồi giáo, cho thấy sức bền của các cấu trúc phân tầng truyền thống khi đối mặt với những thay đổi tôn giáo lớn.  

Đế Chế Mughal: Năm 1526, Babur, một hoàng tử gốc Thổ-Mông Cổ, đã đánh bại vị vua cuối cùng của Vương quốc Hồi giáo Delhi và thành lập Đế chế Mughal. Đế chế này đạt đến đỉnh cao dưới thời Akbar (trị vì 1556-1605), Jahangir (1605-1627), Shah Jahan (1627-1658) và Aurangzeb (1658-1707), cai trị gần như toàn bộ tiểu lục địa Ấn Độ. Akbar nổi tiếng với các chính sách hòa hợp tôn giáo, cải cách hành chính (hệ thống Mansabdari ) và đo đạc lại ruộng đất. Thời Mughal chứng kiến sự phát triển rực rỡ của nghệ thuật, kiến trúc (Taj Mahal , Pháo đài Đỏ) và văn học. Tuy nhiên, các cuộc chiến tranh giành quyền kế vị, các cuộc nổi dậy của nông dân và các nhóm địa phương (như Maratha, Sikh ), cùng chính sách kém khoan dung tôn giáo của một số vị vua sau này đã dẫn đến sự suy yếu của đế chế từ thế kỷ 18. Trong quản lý đế chế rộng lớn, người Mughal đã áp dụng một cách tiếp cận thực dụng. Thay vì cố gắng xóa bỏ hoàn toàn các cấu trúc xã hội hiện có, họ thường hợp tác và tích hợp các tầng lớp tinh hoa địa phương, bao gồm cả các quý tộc và tu sĩ Hindu thuộc đẳng cấp cao (Rajput, Brahmin), vào bộ máy hành chính và quân sự của mình. Chiến lược này giúp duy trì sự ổn định nhưng đồng thời cũng củng cố các hệ thống phân cấp xã hội sẵn có, gắn chặt hệ thống đẳng cấp vào khuôn khổ quản lý của đế quốc.  

Công Ty Đông Ấn Anh (EIC): Được thành lập vào năm 1600 với đặc quyền thương mại từ Nữ hoàng Elizabeth I , EIC ban đầu chỉ là một công ty thương mại. Tuy nhiên, qua thời gian, đặc biệt sau chiến thắng quyết định tại Trận Plassey năm 1757 , công ty này dần chuyển đổi thành một thế lực chính trị và quân sự, kiểm soát lãnh thổ rộng lớn và bóc lột tài nguyên Ấn Độ. Chính sách kinh tế của EIC tập trung vào việc biến Ấn Độ thành thị trường tiêu thụ hàng hóa Anh và nguồn cung cấp nguyên liệu thô, dẫn đến sự suy tàn của các ngành công nghiệp thủ công truyền thống (phi công nghiệp hóa) và "chảy máu của cải" (drain of wealth) khỏi Ấn Độ.  

Chế Độ Raj Thuộc Anh (1858-1947): Sau cuộc Khởi nghĩa Sepoy năm 1857 (còn gọi là Chiến tranh giành độc lập đầu tiên của Ấn Độ) , Chính phủ Anh đã tiếp quản quyền cai trị trực tiếp từ EIC, thiết lập chế độ Raj. Hệ thống hành chính được tổ chức chặt chẽ với Phó vương (Viceroy) đứng đầu, cùng các công chức người Anh và một hệ thống các tỉnh và vùng lãnh thổ. Kinh tế tiếp tục bị chi phối bởi lợi ích của Anh, với việc xây dựng cơ sở hạ tầng như đường sắt chủ yếu để phục vụ vận chuyển hàng hóa và quân đội. Các chính sách thuế khóa nặng nề và việc ép buộc trồng cây công nghiệp đã dẫn đến nạn đói và sự bần cùng hóa của nông dân. Đáng chú ý nhất đối với vấn đề phân tầng xã hội, chính quyền Anh đã có những tác động sâu sắc và phức tạp lên hệ thống đẳng cấp. Mặc dù đẳng cấp đã tồn tại từ lâu, chính người Anh, trong nỗ lực quản lý và kiểm soát hiệu quả, đã tiến hành hệ thống hóa và cứng hóa nó thông qua các công cụ hành chính. Các cuộc điều tra dân số (Census) định kỳ đã phân loại và liệt kê các Jati một cách chi tiết, biến các nhóm xã hội địa phương, vốn có thể linh hoạt hơn, thành các hạng mục cố định trên toàn Ấn Độ, thường dựa trên mô hình Varna của Bà la môn. Các luật về đất đai, như Đạo luật Chuyển nhượng Đất đai Punjab năm 1901, đã tạo ra các "bộ lạc nông nghiệp" dựa trên đẳng cấp, hạn chế quyền sở hữu đất đai của các nhóm khác. Chính sách tuyển dụng vào quân đội và hành chính cũng thường ưu tiên các "chủng tộc chiến binh" hoặc các đẳng cấp nhất định, đồng thời loại trừ những nhóm bị coi là "không có tinh thần chiến đấu" hoặc không trung thành. Việc áp dụng luật Hindu được mã hóa, dựa trên các văn bản cổ như Manusmriti, đôi khi còn thực thi các quy tắc đẳng cấp một cách cứng nhắc hơn so với trước đây. Tuy nhiên, một nghịch lý đã xảy ra: trong khi củng cố đẳng cấp, nền giáo dục phương Tây do người Anh giới thiệu và chính bối cảnh bị đô hộ đã tạo điều kiện cho sự trỗi dậy của các phong trào cải cách xã hội và chủ nghĩa dân tộc, bao gồm cả các phong trào chống đẳng cấp.  

Độc Lập và Chia Cắt (Partition): Đỉnh điểm của phong trào đấu tranh giành độc lập, dưới sự lãnh đạo của các nhân vật như Mahatma Gandhi và Jawaharlal Nehru , là việc Ấn Độ giành được độc lập từ Anh vào ngày 15 tháng 8 năm 1947. Tuy nhiên, nền độc lập đi kèm với sự kiện đau thương là Chia cắt Ấn Độ thành hai quốc gia: Ấn Độ (đa số Hindu) và Pakistan (đa số Hồi giáo). Cuộc chia cắt dựa trên lằn ranh tôn giáo này đã gây ra một trong những cuộc di cư lớn nhất lịch sử, với hàng triệu người phải rời bỏ nhà cửa và bạo lực cộng đồng khiến khoảng một triệu người thiệt mạng.  

Xây Dựng Quốc Gia: Những năm đầu sau độc lập tập trung vào việc hợp nhất hơn 500 phiên quốc tự trị vào Liên bang Ấn Độ và xây dựng một nhà nước cộng hòa dân chủ, thế tục, xã hội chủ nghĩa theo Hiến pháp được thông qua năm 1950. Dưới thời Thủ tướng đầu tiên Jawaharlal Nehru, Ấn Độ theo đuổi mô hình kinh tế kế hoạch hóa, chính sách đối ngoại không liên kết, và tiến hành tái tổ chức các bang dựa trên ngôn ngữ.  

Thời Kỳ Hậu Nehru: Ấn Độ trải qua nhiều biến động: các cuộc chiến tranh với Pakistan (1965, 1971) và Trung Quốc (1962) ; Cách mạng Xanh trong nông nghiệp ; giai đoạn Khẩn cấp dưới thời Indira Gandhi (1975-77) ; các vụ ám sát chính trị (Indira Gandhi, Rajiv Gandhi) ; cải cách kinh tế tự do hóa từ năm 1991 ; trở thành cường quốc hạt nhân ; sự trỗi dậy của Đảng Bharatiya Janata (BJP) và chính trị dân tộc chủ nghĩa Hindu. Trong suốt quá trình này, mặc dù Hiến pháp Ấn Độ đã chính thức bác bỏ sự phân biệt đối xử dựa trên đẳng cấp và thực thi các chính sách ưu đãi (reservation) , các cấu trúc xã hội cũ vẫn tồn tại dai dẳng. Quá trình xây dựng quốc gia, tái tổ chức các bang (thường dựa trên ranh giới ngôn ngữ và khu vực ), và bản thân nền chính trị dân chủ lại trở nên gắn bó chặt chẽ với các bản sắc xã hội hiện có, bao gồm cả đẳng cấp. Các đảng phái chính trị thường dựa vào các khối phiếu bầu theo đẳng cấp để giành chiến thắng , khiến cho đẳng cấp tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong đời sống chính trị và xã hội, dù dưới những hình thức khác so với trước đây.  

Văn hóa Ấn Độ là một bức tranh đa sắc, được dệt nên từ hàng ngàn năm lịch sử, sự giao thoa của nhiều chủng tộc, tôn giáo và ngôn ngữ.

Ấn Độ là nơi khai sinh của bốn tôn giáo lớn trên thế giới: Hindu giáo, Phật giáo, Kỳ Na giáo và đạo Sikh , đồng thời cũng là quê hương của cộng đồng Hồi giáo lớn thứ ba thế giới và các cộng đồng tôn giáo khác như Cơ Đốc giáo, Do Thái giáo, Hỏa giáo.  

Hindu giáo là tôn giáo chiếm đa số tại Ấn Độ, với khoảng 79.8% dân số theo ước tính từ cuộc điều tra dân số năm 2011. Đây là một tôn giáo rất cổ đại, còn được gọi là Sanatana Dharma (Pháp Vĩnh Cửu), phát triển từ các tín ngưỡng Vệ Đà xa xưa. Hindu giáo thể hiện sự đa dạng lớn trong niềm tin, bao gồm các hình thức thờ phượng đa thần, đơn thần, cũng như các trường phái triết học sâu sắc. Các khái niệm cốt lõi của tôn giáo này là Dharma (bổn phận, nghĩa vụ, đạo lý), Karma (nghiệp báo, luật nhân quả), Samsara (vòng luân hồi sinh tử) và Moksha (sự giải thoát khỏi vòng luân hồi). Kinh Veda được coi là bộ kinh điển chính yếu và thiêng liêng nhất.

Hồi giáo là tôn giáo lớn thứ hai ở Ấn Độ, chiếm khoảng 14.2% dân số (ước tính 2011). Tôn giáo này bắt đầu du nhập vào tiểu lục địa Ấn Độ từ thế kỷ thứ 8. Người Hồi giáo tin tưởng vào một Thượng đế duy nhất là Allah và công nhận Muhammad là vị tiên tri cuối cùng của Ngài. Kinh Quran là cuốn kinh thánh trung tâm của đạo Hồi. Các tín đồ thực hành Năm Cột trụ của Hồi giáo, bao gồm việc tuyên thệ đức tin, cầu nguyện năm lần một ngày, bố thí cho người nghèo, nhịn ăn trong tháng Ramadan và thực hiện chuyến hành hương đến Mecca ít nhất một lần trong đời nếu có điều kiện.

Cơ Đốc giáo chiếm khoảng 2.3% dân số Ấn Độ (ước tính 2011). Theo truyền thống, tôn giáo này được Thánh Thomas Tông đồ mang đến Ấn Độ ngay từ thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên. Các tín đồ Cơ Đốc giáo tin vào một Thượng đế duy nhất và công nhận Chúa Jesus là Đấng Cứu thế, Con của Thượng đế, người đã đến thế gian để cứu chuộc nhân loại. Kinh Thánh, bao gồm Cựu Ước và đặc biệt là Tân Ước (ghi lại cuộc đời và lời dạy của Chúa Jesus), là nền tảng giáo lý và đức tin của họ.

Đạo Sikh có khoảng 1.7% dân số Ấn Độ là tín đồ (ước tính 2011). Tôn giáo này được sáng lập bởi Guru Nanak vào thế kỷ 15 và được tiếp nối bởi chín vị Guru kế vị. Người Sikh tin vào một Thượng đế duy nhất, toàn năng, được gọi là Waheguru. Kinh thánh thiêng liêng của họ là Guru Granth Sahib, được coi là vị Guru sống vĩnh cửu. Đạo Sikh nhấn mạnh các giá trị như sự bình đẳng tuyệt đối giữa mọi người, không phân biệt đẳng cấp hay giới tính, và tầm quan trọng của việc phục vụ cộng đồng một cách vô vị lợi (gọi là Seva). Nhiều tín đồ Sikh tuân thủ việc giữ Năm K: Kesh (không cắt tóc), Kara (đeo vòng tay thép), Kanga (dùng lược gỗ nhỏ), Kachera (mặc quần lót cotton đặc biệt), và Kirpan (mang một thanh kiếm hoặc dao găm nhỏ biểu trưng).

Phật giáo, mặc dù ra đời tại chính Ấn Độ, nhưng hiện chỉ chiếm khoảng 0.7% dân số (ước tính 2011). Người sáng lập Phật giáo là Siddhartha Gautama, tức Đức Phật, sống vào khoảng thế kỷ thứ 6 đến thứ 5 TCN. Giáo lý cốt lõi của Phật giáo xoay quanh Tứ Diệu Đế (Bốn Sự Thật Cao Quý về Khổ đau, nguyên nhân của Khổ đau, sự Chấm dứt Khổ đau và Con đường dẫn đến sự Chấm dứt Khổ đau) và Bát Chánh Đạo (Con đường Tám nhánh dẫn đến Giác ngộ). Phật tử cũng tin vào luật Karma (Nghiệp) và Samsara (Luân hồi), với mục tiêu cuối cùng là đạt được Niết bàn (Nirvana), trạng thái giải thoát hoàn toàn. Phật giáo không thờ phụng một đấng sáng tạo tối cao.

Kỳ Na giáo (Jainism) là một tôn giáo cổ đại khác của Ấn Độ, với khoảng 0.4% dân số là tín đồ (ước tính 2011). Mặc dù có nguồn gốc xa xưa, nhưng Mahavira, sống cùng thời với Đức Phật (thế kỷ 6 TCN), được coi là vị Tirthankara (Đạo sư khai sáng) thứ 24 và là người đã hệ thống hóa, củng cố giáo lý. Nguyên tắc trung tâm và đặc trưng nhất của Kỳ Na giáo là Ahimsa (Bất bạo động) một cách tuyệt đối đối với tất cả chúng sinh. Tín đồ Kỳ Na giáo thực hành Tam Bảo (Ratnatraya) bao gồm Chánh kiến (niềm tin đúng đắn), Chánh tri (kiến thức đúng đắn) và Chánh hạnh (hành vi đúng đắn). Họ cũng tin vào Karma, Luân hồi và mục tiêu Giải thoát khỏi vòng sinh tử. Tương tự như Phật giáo, Kỳ Na giáo không thờ phụng một đấng sáng tạo.

Sự đa dạng tôn giáo này không chỉ thể hiện ở niềm tin mà còn ăn sâu vào cấu trúc xã hội. Các tôn giáo ở Ấn Độ thường cung cấp một khuôn khổ xã hội toàn diện, ảnh hưởng đến mọi mặt đời sống, từ nghi lễ hàng ngày, chuẩn mực đạo đức đến các mối quan hệ xã hội và thậm chí là cấu trúc phân tầng. Đặc biệt, mối liên hệ chặt chẽ giữa Hindu giáo và hệ thống Varna/Jati là một yếu tố then chốt lý giải sự bền vững của hệ thống đẳng cấp. Khi các quy tắc xã hội được gắn kết chặt chẽ với giáo lý tôn giáo, việc thách thức các cấu trúc xã hội này thường bị coi là thách thức chính niềm tin và bản sắc tôn giáo, khiến chúng trở nên đặc biệt khó thay đổi.  

Ấn Độ là một trong những quốc gia đa dạng về ngôn ngữ nhất thế giới , với hàng trăm ngôn ngữ và hàng ngàn phương ngữ. Các ngôn ngữ này thuộc về nhiều ngữ hệ khác nhau, chủ yếu là Ấn-Âu (Indo-Aryan, chiếm khoảng 78% dân số) và Dravida (chiếm khoảng 20%).  

Hiến pháp Ấn Độ không công nhận bất kỳ ngôn ngữ nào là "ngôn ngữ quốc gia" duy nhất. Thay vào đó, Điều 343 quy định tiếng Hindi (viết bằng chữ Devanagari) là ngôn ngữ chính thức của Liên bang, và tiếng Anh tiếp tục được sử dụng như một ngôn ngữ chính thức bổ sung cho các mục đích chính thức. Ngoài ra, Hiến pháp công nhận 22 ngôn ngữ trong Danh mục thứ Tám (Eighth Schedule), đảm bảo địa vị và sự phát triển của các ngôn ngữ khu vực quan trọng này.  

Bối cảnh ngôn ngữ phức tạp này và sự cân bằng tinh tế trong hiến pháp phản ánh các bản sắc vùng miền sâu sắc. Chính trị ngôn ngữ thường xuyên giao cắt với các dấu hiệu nhận dạng khác, bao gồm đẳng cấp và tôn giáo, tạo thêm một lớp phức tạp cho động lực xã hội và chính trị. Quyết định không có một ngôn ngữ quốc gia duy nhất là một bước đi quan trọng để quản lý sự đa dạng này, nhưng đồng thời cũng giữ cho ngôn ngữ trở thành một vấn đề chính trị tiềm ẩn, đôi khi củng cố hoặc cắt ngang qua các ranh giới đẳng cấp.  

Ấn Độ sở hữu một di sản nghệ thuật phong phú và lâu đời, bắt nguồn từ thời cổ đại với các bằng chứng như tranh tường và các ghi chép trong Natyashastra (luận thuyết cổ về nghệ thuật biểu diễn). Nghệ thuật Ấn Độ thường được phân loại thành hai dòng chính: cổ điển (Shastriya) và dân gian (Folk).  

Các hình thức vũ điệu cổ điển, được công nhận bởi Viện hàn lâm Sangeet Natak (tổ chức bảo tồn nghệ thuật quốc gia), bao gồm Bharatanatyam (Tamil Nadu), Kathak (Bắc Ấn), Kuchipudi (Andhra Pradesh), Odissi (Odisha), Kathakali (Kerala), Sattriya (Assam), Manipuri (Manipur) và Mohiniyattam (Kerala). Bộ Văn hóa Ấn Độ còn công nhận thêm vũ điệu Chhau. Mỗi điệu nhảy có nguồn gốc từ một vùng khác nhau, mang phong cách, trang phục và biểu cảm riêng biệt, nhưng thường chia sẻ những ý tưởng cốt lõi và kỹ thuật bắt nguồn từ Natyashastra. Âm nhạc đi kèm cũng rất đa dạng, sử dụng nhiều ngôn ngữ khác nhau. Các vũ điệu này thường có chủ đề tôn giáo, kể lại những câu chuyện từ các sử thi như Ramayana, Mahabharata hay các truyền thuyết về các vị thần Hindu. Bên cạnh đó, các điệu múa dân gian sôi động hiện diện khắp cả nước, thường được biểu diễn trong các lễ hội và đám cưới.  

Các hình thức nghệ thuật truyền thống này, đặc biệt là vũ điệu và âm nhạc cổ điển thường gắn liền với các văn bản tôn giáo và sử thi , đóng vai trò như những phương tiện mạnh mẽ để truyền tải các giá trị văn hóa, câu chuyện lịch sử và chuẩn mực xã hội. Chúng không chỉ bảo tồn di sản mà còn có thể vô tình củng cố các hệ thống phân cấp truyền thống thông qua việc tái hiện các vai trò và câu chuyện mang tính chuẩn mực. Tuy nhiên, nghệ thuật cũng có thể trở thành không gian cho sự phê bình và thách thức các chuẩn mực đó.  

Lễ hội là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa Ấn Độ, phản ánh sự đa dạng tôn giáo, vùng miền và mùa màng. Chúng không chỉ là dịp để kỷ niệm các sự kiện tôn giáo hay theo mùa mà còn là cơ hội để cộng đồng gắn kết, bảo tồn truyền thống và thể hiện bản sắc văn hóa.  

Diwali (Deepavali): Lễ hội ánh sáng, kỷ niệm chiến thắng của cái thiện trước cái ác, ánh sáng trước bóng tối (thường gắn với sự trở về của Thần Rama). Nhà cửa được trang hoàng bằng đèn dầu (diyas), người dân mua sắm, tặng quà và bắn pháo hoa.Holi: Lễ hội màu sắc, chào đón mùa xuân và cũng tượng trưng cho chiến thắng của cái thiện. Mọi người ném bột màu và nước vào nhau trong không khí vui tươi.Eid-ul-Fitr: Lễ hội của người Hồi giáo, đánh dấu sự kết thúc tháng ăn chay Ramadan. Mọi người cầu nguyện, mặc quần áo mới, thăm viếng và thưởng thức các món ăn đặc biệt.Dussehra (Vijayadashami) & Durga Puja: Kỷ niệm chiến thắng của Thần Rama trước quỷ Ravana (Dussehra) hoặc Nữ thần Durga trước quỷ Mahishasura (Durga Puja). Thường diễn ra sau lễ hội Navratri (9 đêm thờ Nữ thần).Raksha Bandhan: Lễ hội tôn vinh tình cảm anh chị em. Chị em gái buộc chỉ rakhi vào cổ tay anh em trai.Pongal/Makar Sankranti: Lễ hội thu hoạch, cảm tạ thiên nhiên, đánh dấu sự chuyển dịch của mặt trời.Ganesh Chaturthi: Lễ hội thờ Thần Ganesha.Onam: Lễ hội lớn nhất bang Kerala, chào đón sự trở về của vị vua huyền thoại Mahabali.Christmas: Lễ Giáng sinh của cộng đồng Cơ Đốc giáo.Các ngày lễ quốc gia: Ngày Cộng hòa (26/1), Ngày Độc lập (15/8), Gandhi Jayanti (2/10).

Lễ hội còn là dịp quan trọng để duy trì và phát huy các nghề thủ công truyền thống. Việc trang trí nhà cửa, đền thờ bằng các sản phẩm thủ công như đèn đất nung, tranh vẽ, đồ trang trí cửa (torans), việc may mặc trang phục truyền thống (sari, ghagra choli) và chế tác các tượng thờ (cho Durga Puja, Ganesh Chaturthi) đều tạo cơ hội cho các nghệ nhân trưng bày và bán sản phẩm của họ. Mặc dù thúc đẩy sự đoàn kết cộng đồng , các lễ hội cũng thường bao gồm các nghi lễ và thực hành riêng biệt của từng cộng đồng hoặc đẳng cấp, qua đó có thể ngầm củng cố các ranh giới xã hội và hệ thống phân cấp ngay cả trong không khí ăn mừng tập thể. Khía cạnh kinh tế, hỗ trợ các nhóm nghệ nhân cụ thể , cũng có thể trùng khớp với các nghề nghiệp truyền thống dựa trên đẳng cấp.  

Sau khi giành độc lập, Ấn Độ đã chọn con đường dân chủ nghị viện và xây dựng một hệ thống chính trị phức tạp để quản lý sự đa dạng khổng lồ của mình.

Hiến pháp Ấn Độ, có hiệu lực từ năm 1950 , thiết lập Ấn Độ là một nước Cộng hòa Dân chủ, Chủ quyền, Xã hội chủ nghĩa, Thế tục. Hệ thống chính trị Ấn Độ có các đặc điểm chính sau:  

Chính thể Nghị viện: Quyền hành pháp thuộc về Hội đồng Bộ trưởng (Nội các) do Thủ tướng đứng đầu, và Hội đồng này chịu trách nhiệm trước cơ quan lập pháp (Quốc hội). Tổng thống là nguyên thủ quốc gia theo nghi lễ, trong khi Thủ tướng là người đứng đầu chính phủ trên thực tế.Cấu trúc Liên bang: Ấn Độ có cấu trúc liên bang với các đặc điểm đơn nhất. Quyền lực được phân chia giữa chính phủ Trung ương (Liên bang) và chính phủ các Bang. Mỗi bang có Hội đồng Lập pháp và Hội đồng Bộ trưởng riêng do Thủ hiến đứng đầu, chịu trách nhiệm trước Hội đồng Lập pháp bang.Tam quyền phân lập: Quyền lực nhà nước được chia thành ba nhánh: Lập pháp, Hành pháp và Tư pháp.Lập pháp: Quốc hội lưỡng viện gồm Lok Sabha (Hạ viện, được bầu trực tiếp) và Rajya Sabha (Thượng viện, đại diện cho các bang).Hành pháp: Tổng thống, Phó Tổng thống, Thủ tướng và Hội đồng Bộ trưởng.Tư pháp: Hệ thống tòa án độc lập với Tòa án Tối cao là cơ quan tư pháp cao nhất.Phổ thông đầu phiếu: Mọi công dân từ 18 tuổi trở lên đều có quyền bầu cử, trừ khi bị pháp luật tước quyền.

Cấu trúc liên bang của Ấn Độ là một phản ứng trực tiếp đối với sự đa dạng mênh mông của đất nước (về ngôn ngữ, khu vực, văn hóa ). Nó cho phép quyền tự trị khu vực và dung hòa các lợi ích đa dạng, nhưng cũng tạo ra các đấu trường nơi bản sắc khu vực, đôi khi trùng lặp với đẳng cấp hoặc tôn giáo, có thể được huy động về mặt chính trị. Điều này giải thích phần nào sự tồn tại và ảnh hưởng của các đảng phái khu vực mạnh mẽ.  

Ấn Độ có một hệ thống đa đảng sôi động , nơi nhiều đảng phái cạnh tranh để giành quyền lực ở cả cấp Trung ương và Bang. Ủy ban Bầu cử Ấn Độ công nhận các đảng là đảng quốc gia hoặc đảng cấp bang dựa trên các tiêu chí về kết quả bầu cử.  

Đảng Quốc gia: Là những đảng có sự hiện diện và ảnh hưởng đáng kể trên nhiều bang, giải quyết các vấn đề toàn quốc. Hai đảng quốc gia lớn nhất và có ảnh hưởng nhất là:  

Đảng Quốc Đại Ấn Độ (Indian National Congress - INC): Thành lập năm 1885, đóng vai trò trung tâm trong phong trào giành độc lập và là đảng cầm quyền thống trị trong nhiều thập kỷ sau độc lập. INC theo đường lối trung tả, ủng hộ chủ nghĩa xã hội dân chủ, chủ nghĩa thế tục và chủ nghĩa dân tộc công dân.Đảng Bharatiya Janata (BJP): Có nguồn gốc từ Bharatiya Jana Sangh (thành lập năm 1951) và được tái lập vào năm 1980. BJP nổi lên mạnh mẽ từ những năm 1990 và là đảng cầm quyền ở Trung ương từ năm 2014. BJP theo đường lối cánh hữu, gắn liền với hệ tư tưởng dân tộc chủ nghĩa Hindu (Hindutva) và có liên kết chặt chẽ với tổ chức Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS). Chính sách của đảng bao gồm chủ nghĩa bảo thủ xã hội, chủ nghĩa nhân văn tích hợp, và chính sách đối ngoại dựa trên nguyên tắc dân tộc chủ nghĩa.Các đảng quốc gia khác được công nhận bao gồm Đảng Aam Aadmi (AAP), Đảng Cộng sản Ấn Độ (Marxist) - CPI(M), Đảng Bahujan Samaj (BSP).

Đảng Khu vực: Là những đảng có ảnh hưởng tập trung chủ yếu ở một hoặc một vài bang, thường tập trung vào các vấn đề địa phương, ngôn ngữ, văn hóa hoặc quyền tự trị khu vực. Ví dụ: Trinamool Congress (TMC) ở Tây Bengal, Dravida Munnetra Kazhagam (DMK) ở Tamil Nadu, Biju Janata Dal (BJD) ở Odisha. Các đảng khu vực đóng vai trò quan trọng trong chính trị liên minh ở cấp Trung ương.  

Hệ tư tưởng của các đảng lớn như INC (chủ nghĩa thế tục, dân chủ xã hội ) và BJP (Hindutva, chủ nghĩa dân tộc ) thường phản ánh và huy động các phân cực xã hội khác nhau ở Ấn Độ, bao gồm tôn giáo và đẳng cấp. Sự trỗi dậy của BJP, chẳng hạn, gắn liền với việc huy động bản sắc Hindu, điều này tương tác một cách phức tạp với chính trị đẳng cấp. Cuộc cạnh tranh chính trị thường liên quan đến việc tận dụng các bản sắc xã hội sâu sắc này (tôn giáo, đẳng cấp, khu vực) để giành lợi thế bầu cử, do đó giữ cho chúng luôn nổi bật trong đời sống công cộng.  

Trọng tâm của sự phân tầng xã hội ở Ấn Độ là hệ thống đẳng cấp, một cấu trúc phức tạp và bền bỉ đã định hình xã hội Ấn Độ trong hàng ngàn năm.

Hệ thống đẳng cấp là một hình thức phân tầng xã hội dựa trên nguồn gốc và địa vị được thừa hưởng. Nó bao gồm hai khái niệm chính, thường bị nhầm lẫn nhưng có sự khác biệt: Varna và Jati.  

Varna: Là một thuật ngữ tiếng Sanskrit có nghĩa là "màu sắc" hoặc "trật tự" , Varna đề cập đến bốn tầng lớp xã hội rộng lớn được mô tả trong các kinh điển Hindu cổ đại như Rig Veda và Manusmriti. Bốn Varna này, theo thần thoại Purusha Sukta trong Rig Veda, được tạo ra từ các bộ phận khác nhau của người nguyên thủy Purusha : Brahmin (Bà la môn): Tu sĩ, học giả, giáo sĩ - từ miệng Purusha.Kshatriya (Sát đế lợi): Chiến binh, vua chúa, quản trị viên - từ cánh tay Purusha.Vaishya (Phệ xá): Thương nhân, nông dân, thợ thủ công - từ đùi Purusha.Shudra (Thủ đà la): Lao động, người phục vụ - từ bàn chân Purusha. Ngoài bốn Varna này, còn có những nhóm người bị coi là nằm ngoài hệ thống, thường được gọi là "Dalit" hay "người không thể chạm tới" (Untouchables). Ba Varna đầu tiên (Brahmin, Kshatriya, Vaishya) được coi là "dvija" (sinh ra hai lần) sau khi trải qua nghi lễ nhập môn và được phép học kinh Veda. Varna thường được hiểu là một mô hình lý thuyết, lý tưởng hóa về sự phân công lao động và trật tự xã hội , nhấn mạnh chức năng hơn là tính di truyền trong các văn bản sơ khai.

Hệ thống Varna là một mô hình phân tầng xã hội cổ điển trong Ấn Độ giáo, thường được mô tả trong các kinh điển như Manusmriti và có nguồn gốc thần thoại từ bài thánh ca Purusha Sukta trong Rig Veda. Bài thánh ca này mô tả sự hình thành xã hội từ việc hiến tế thực thể vũ trụ nguyên thủy Purusha, với mỗi bộ phận của cơ thể tạo ra một Varna khác nhau. Hệ thống này bao gồm bốn Varna chính, mỗi Varna có vai trò và trách nhiệm truyền thống riêng biệt. Cần lưu ý rằng Varna là một khái niệm khác với Jati (đẳng cấp thực tế), vốn phức tạp và đa dạng hơn nhiều.

Brahmin là Varna đứng đầu hệ thống. Theo kinh điển, vai trò truyền thống của họ là các tu sĩ, học giả, và người thực hiện các nghi lễ tôn giáo. Trong thần thoại Purusha Sukta, Brahmin được sinh ra từ miệng của Purusha, tượng trưng cho lời nói thiêng liêng, kiến thức và việc giảng dạy kinh Veda. Họ được coi là "Dvija" (những người sinh ra hai lần - lần sinh thứ hai mang ý nghĩa tinh thần qua lễ nhập môn Upanayana), có đặc quyền và trách nhiệm học hỏi, giảng dạy Veda và thực hiện các nghi lễ tôn giáo quan trọng cho cộng đồng.

Kshatriya là Varna thứ hai, bao gồm các chiến binh, vua chúa, quý tộc và những người nắm giữ vai trò quản trị, bảo vệ xã hội. Họ được cho là sinh ra từ cánh tay của Purusha, biểu thị sức mạnh, quyền lực và khả năng bảo vệ. Giống như Brahmin, Kshatriya cũng thuộc nhóm "Dvija". Nhiệm vụ chính yếu của họ là bảo vệ lãnh thổ, duy trì luật pháp và trật tự, cai trị và sử dụng quyền lực thế tục để đảm bảo sự an toàn và ổn định cho xã hội.

Vaishya là Varna thứ ba, theo truyền thống bao gồm các thương nhân, chủ đất, nông dân và thợ thủ công. Họ được sinh ra từ đùi của Purusha, tượng trưng cho sự nâng đỡ, sản xuất và duy trì nền kinh tế của xã hội. Vaishya cũng là "Dvija". Vai trò của họ gắn liền với các hoạt động kinh tế như nông nghiệp, chăn nuôi, thương mại và thủ công nghiệp, đóng góp vào sự thịnh vượng vật chất và nguồn lực cho cộng đồng.

Shudra là Varna cuối cùng trong hệ thống bốn bậc. Vai trò truyền thống của họ là những người lao động chân tay, thợ thuyền và người phục vụ cho ba Varna cao hơn. Theo Purusha Sukta, họ sinh ra từ bàn chân của Purusha, tượng trưng cho nền tảng, sự nâng đỡ và phục vụ. Khác với ba Varna trên, Shudra không được coi là "Dvija" và theo truyền thống không có quyền học kinh Veda hay thực hiện một số nghi lễ tôn giáo. Nhiệm vụ của họ là lao động và hỗ trợ các Varna khác trong xã hội.

Ngoài hệ thống Varna, còn có một nhóm lớn những người nằm hoàn toàn bên ngoài cấu trúc bốn Varna này, được gọi là Dalit (trước đây thường bị gọi một cách miệt thị là "Untouchables" - người không thể chạm tới). Họ không được đề cập trong mô hình Purusha Sukta và trong lịch sử đã bị coi là "ô uế" do thực hiện các nghề nghiệp bị xem là không thanh sạch. Do đó, họ phải chịu đựng sự phân biệt đối xử, bị loại trừ khỏi nhiều khía cạnh của đời sống xã hội và tôn giáo trong hàng thế kỷ. Mặc dù Hiến pháp Ấn Độ hiện đại đã cấm mọi hình thức phân biệt đối xử dựa trên đẳng cấp, nhưng người Dalit vẫn tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn và định kiến xã hội.

Jati: Trong khi Varna là một khuôn khổ lý thuyết rộng lớn, Jati (nghĩa đen là "sinh ra" ) là thực tế phức tạp hơn nhiều của hệ thống đẳng cấp trên thực địa. Có hàng ngàn Jati trên khắp Ấn Độ, thường là các nhóm nội hôn (chỉ kết hôn trong nhóm), mang tính di truyền, gắn liền với các nghề nghiệp cụ thể và phong tục địa phương. Các Jati phát triển muộn hơn Varna và cấu trúc của chúng thay đổi đáng kể theo từng vùng. Điều quan trọng là Jati không chỉ tồn tại trong cộng đồng Hindu mà còn có thể được tìm thấy trong các cộng đồng Hồi giáo, Cơ Đốc giáo và các nhóm bộ lạc khác ở Ấn Độ. Việc phân biệt rõ ràng giữa mô hình Varna lý thuyết trong kinh điển và hàng ngàn nhóm Jati địa phương, nội hôn là cực kỳ quan trọng. Nếu không, chúng ta sẽ bỏ qua sự phức tạp và quá trình phát triển lịch sử của hệ thống này. Chính quyền thực dân Anh thường cố gắng áp đặt khuôn khổ Varna đơn giản lên các Jati phức tạp để dễ bề quản lý, qua đó vô tình làm sai lệch thực tế và củng cố hệ tư tưởng Varna.

Hệ thống đẳng cấp được củng cố và hợp pháp hóa bởi các khái niệm triết học và tôn giáo cốt lõi của Hindu giáo:

Dharma (Bổn phận): Đặc biệt là khái niệm Svadharma - bổn phận riêng biệt được quy định cho mỗi Varna. Việc thực hiện đúng bổn phận đẳng cấp của mình được coi là điều cần thiết để duy trì trật tự xã hội (loka-samgraha) và trật tự vũ trụ (rita). Kinh Bhagavad Gita nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân theo Svadharma, ngay cả khi nó không hoàn hảo, hơn là làm tốt bổn phận của người khác.Karma (Nghiệp) và Samsara (Luân hồi): Niềm tin rằng hành động (karma) trong kiếp trước quyết định sự tái sinh (samsara) của một người trong kiếp này, bao gồm cả việc sinh ra trong một đẳng cấp cụ thể. Đẳng cấp do đó trở thành khuôn khổ mà trong đó nghiệp quả được thể hiện và giải quyết. Sinh ra ở đẳng cấp thấp được coi là hậu quả của nghiệp xấu, trong khi đẳng cấp cao là phần thưởng cho nghiệp tốt.Sự Thanh Khiết (Shuddhi) và Ô Uế (Ashuddhi): Đây là một hệ tư tưởng phân cấp mạnh mẽ, coi trọng sự tinh khiết về mặt nghi lễ. Brahmin được coi là đẳng cấp thanh khiết nhất do vai trò tôn giáo của họ, trong khi các nhóm khác, đặc biệt là Dalit (những người làm các nghề bị coi là ô uế như xử lý rác thải, da động vật, xác chết), bị coi là vốn có tính ô uế. Hệ tư tưởng này dẫn đến các quy tắc nghiêm ngặt về sự tiếp xúc xã hội, việc chia sẻ thức ăn, sử dụng nguồn nước chung và thậm chí cả việc đi lại trên cùng một con đường, nhằm tránh "sự lây nhiễm ô uế" từ đẳng cấp thấp sang đẳng cấp cao.

Sự kết hợp của các khái niệm Dharma, Karma, và Thanh khiết/Ô uế tạo thành một hệ thống tư tưởng mạnh mẽ, hợp pháp hóa sự bất bình đẳng và phân cấp. Bằng cách nội tâm hóa những niềm tin này, các cá nhân ở mọi cấp bậc trong hệ thống có xu hướng chấp nhận vị trí của mình như là sự sắp đặt của thần thánh hoặc kết quả xứng đáng của nghiệp báo, khiến hệ thống trở nên tự duy trì và khó bị thách thức từ bên trong. Việc chống lại đẳng cấp đồng nghĩa với việc chống lại trật tự vũ trụ hoặc con đường nghiệp báo của chính mình, tạo ra một rào cản tâm lý và xã hội lớn đối với sự thay đổi.  

Hệ thống đẳng cấp không phải là một cấu trúc tĩnh mà đã biến đổi qua các thời kỳ lịch sử dưới tác động của các thế lực cai trị khác nhau.

Thời Kỳ Mughal: Như đã đề cập, mặc dù người Mughal thiết lập nền cai trị Hồi giáo, họ chủ yếu vận hành trong khuôn khổ các cấu trúc xã hội hiện có. Việc tích hợp các tầng lớp tinh hoa Hindu (Rajput, Brahmin) vào bộ máy quý tộc và hành chính giúp duy trì quyền lực nhưng cũng củng cố hệ thống phân cấp đẳng cấp. Sự cải đạo sang Hồi giáo không nhất thiết xóa bỏ ý thức đẳng cấp , và các hình thức phân tầng tương tự vẫn tồn tại trong cộng đồng Hồi giáo.  

Thời Kỳ Raj Thuộc Anh: Đây là giai đoạn có tác động sâu sắc và mang tính định hình đối với hệ thống đẳng cấp hiện đại. Chính sách cai trị của Anh, dù vô tình hay hữu ý, đã dẫn đến sự mã hóa và cứng hóa đẳng cấp.  

Điều tra dân số (Census): Người Anh sử dụng các cuộc điều tra dân số để thu thập thông tin về xã hội Ấn Độ nhằm mục đích quản lý. Việc yêu cầu người dân khai báo đẳng cấp và phân loại họ vào các hạng mục cố định đã biến các Jati địa phương, vốn linh hoạt hơn, thành những danh tính cứng nhắc, có thể đo lường và quản lý trên toàn quốc. Quá trình này thường dựa trên việc áp đặt mô hình Varna lên thực tế Jati phức tạp.Chính sách đất đai: Một số luật đất đai, như Đạo luật Chuyển nhượng Đất đai Punjab (1901), đã tạo ra các hạng mục "bộ lạc nông nghiệp" dựa trên đẳng cấp, giới hạn quyền mua bán đất đai cho các thành viên thuộc các đẳng cấp này, loại trừ các nhóm khác khỏi thị trường đất đai. Điều này củng cố mối liên hệ giữa đẳng cấp và quyền sở hữu tài nguyên.Tuyển dụng hành chính và quân sự: Chính sách tuyển dụng của Anh thường ưu tiên các nhóm được coi là "chủng tộc chiến binh" hoặc các đẳng cấp cao hơn, trong khi loại trừ các nhóm khác bị coi là không đáng tin cậy hoặc không phù hợp. Điều này tạo ra sự bất bình đẳng trong cơ hội việc làm và củng cố định kiến về năng lực dựa trên đẳng cấp.Mã hóa luật Hindu: Người Anh cố gắng áp dụng một hệ thống pháp luật thống nhất, dựa trên việc diễn giải và mã hóa các văn bản luật Hindu cổ (Dharmashastras) như Manusmriti. Việc áp dụng các quy tắc đẳng cấp từ các văn bản này một cách cứng nhắc và phổ quát đôi khi còn nghiêm ngặt hơn cả thực tế trước đó, làm sâu sắc thêm sự phân biệt đối xử dựa trên đẳng cấp. Tuy nhiên, như một nghịch lý của lịch sử, chính nền giáo dục phương Tây và các thể chế pháp lý do người Anh du nhập, cùng với bối cảnh đấu tranh chống lại ách đô hộ, lại cung cấp những công cụ và tạo điều kiện cho sự trỗi dậy của các phong trào phản kháng chống lại chính hệ thống đẳng cấp mà họ đã góp phần củng cố.

Bất chấp việc Hiến pháp Ấn Độ chính thức bãi bỏ "tính không thể chạm tới" (Untouchability) và cấm mọi hình thức phân biệt đối xử dựa trên đẳng cấp , thực tế cho thấy đẳng cấp vẫn là một yếu tố chi phối mạnh mẽ đời sống xã hội, kinh tế và chính trị ở Ấn Độ hiện đại.  

Sự dai dẳng của hệ thống đẳng cấp được duy trì bởi sự tương tác phức tạp của nhiều yếu tố:

Yếu tố Xã hội:

Nội hôn (Endogamy): Việc kết hôn chủ yếu trong phạm vi Jati của mình vẫn còn rất phổ biến, đặc biệt là ở nông thôn, duy trì sự tách biệt về dòng dõi và xã hội giữa các nhóm. Các cuộc hôn nhân khác đẳng cấp thường gặp phải sự phản đối mạnh mẽ từ gia đình và cộng đồng.Phân biệt trong giao tiếp xã hội: Mặc dù ít rõ ràng hơn ở các đô thị, sự phân biệt trong các tương tác hàng ngày như ăn uống chung, sử dụng nguồn nước, tham gia nghi lễ tôn giáo vẫn tồn tại. Sự kỳ thị xã hội (social stigma) tiếp tục là một rào cản lớn.Phân chia không gian sống: Ở nhiều khu vực, các cộng đồng đẳng cấp khác nhau vẫn sống trong các khu dân cư riêng biệt.

Yếu tố Kinh tế:

Bất bình đẳng về cơ hội: Đẳng cấp vẫn ảnh hưởng lớn đến cơ hội tiếp cận giáo dục chất lượng, việc làm và tài nguyên. Các đẳng cấp thấp thường bị giới hạn trong các công việc tay chân, thu nhập thấp và ít có cơ hội thăng tiến.Nghèo đói và Bóc lột: Có một mối liên hệ chặt chẽ giữa đẳng cấp thấp và nghèo đói. Nhiều người Dalit vẫn phải làm những công việc bị coi là ô uế và nguy hiểm như dọn dẹp vệ sinh thủ công (manual scavenging) hoặc bị mắc kẹt trong lao động trả nợ (bonded labor).Thiếu mạng lưới hỗ trợ: Các mối quan hệ xã hội và mạng lưới quen biết, thường hình thành trong cùng đẳng cấp, đóng vai trò quan trọng trong tìm kiếm việc làm và cơ hội kinh doanh, gây bất lợi cho những người thuộc đẳng cấp thấp.Di sản lịch sử: Sự bất bình đẳng về sở hữu đất đai và tài sản do các chính sách trong quá khứ (như thời thuộc địa ) tiếp tục tạo ra sự cách biệt về kinh tế giữa các nhóm đẳng cấp.

Yếu tố Chính trị:

Chính trị hóa đẳng cấp: Đẳng cấp đã trở thành một yếu tố trung tâm trong chính trị bầu cử ở Ấn Độ. Các đảng phái thường xây dựng chiến lược dựa trên việc huy động các khối phiếu bầu theo đẳng cấp, thành lập liên minh dựa trên phương trình đẳng cấp và sử dụng các vấn đề liên quan đến đẳng cấp để thu hút cử tri.Chính sách Ưu đãi (Reservation): Mặc dù nhằm mục đích nâng đỡ các nhóm yếu thế, chính sách reservation cũng trở thành một điểm nóng trong chính trị đẳng cấp, đôi khi làm sâu sắc thêm sự phân cực và cạnh tranh giữa các nhóm. Việc đảng phái lợi dụng vấn đề reservation cho mục đích bầu cử có thể làm chệch hướng mục tiêu công bằng xã hội ban đầu.

Sự phân biệt đối xử dựa trên đẳng cấp tồn tại dai dẳng không chỉ vì những định kiến xã hội, mà còn vì nó được đan cài chặt chẽ vào các cấu trúc kinh tế và chính trị. Thiếu cơ hội kinh tế củng cố sự loại trừ xã hội , và việc huy động chính trị dựa trên lằn ranh đẳng cấp đôi khi lại khắc sâu thêm sự chia rẽ thay vì vượt qua nó. Do đó, việc giải quyết vấn đề đẳng cấp đòi hỏi phải tác động đồng thời vào cả ba khía cạnh xã hội, kinh tế và chính trị này.  

Một trong những biểu hiện khắc nghiệt nhất của hệ thống đẳng cấp là tình trạng "không thể chạm tới" (Untouchability) và bạo lực nhằm vào các cộng đồng bị coi là thấp kém, đặc biệt là người Dalit.

Tính Không Thể Chạm Tới và Loại Trừ Xã Hội: Mặc dù Điều 17 Hiến pháp đã bãi bỏ , "tính không thể chạm tới" vẫn tồn tại dưới nhiều hình thức tinh vi và công khai. Người Dalit, bị coi là nằm ngoài hệ thống Varna và vốn có tính ô uế , thường xuyên đối mặt với sự loại trừ khỏi các hoạt động xã hội, kinh tế, chính trị và văn hóa. Họ có thể bị từ chối vào đền thờ, bị cấm sử dụng nguồn nước chung, bị hạn chế về nhà ở, hoặc bị ngăn cản tham gia vào đời sống cộng đồng. Sự loại trừ này mang tính hệ thống và tập thể, ảnh hưởng đến toàn bộ nhóm đẳng cấp chứ không chỉ cá nhân.  

Bạo Lực Đẳng Cấp: Bạo lực nhằm vào người Dalit và các nhóm bộ lạc (Adivasi/Scheduled Tribes) vẫn là một vấn nạn nghiêm trọng. Dữ liệu từ Cục Hồ sơ Tội phạm Quốc gia Ấn Độ (NCRB) cho thấy số vụ phạm tội được báo cáo chống lại các thành phần thuộc Danh mục Đẳng cấp (Scheduled Castes - SCs) và Danh mục Bộ lạc (Scheduled Tribes - STs) vẫn ở mức cao và có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây.  

Dữ liệu từ Cục Thống kê Tội phạm Quốc gia (NCRB) của Ấn Độ cung cấp cái nhìn về tình hình tội phạm nhắm vào các thành viên thuộc cộng đồng Đẳng cấp Đăng ký (SCs) và Bộ lạc Đăng ký (STs). Đây là những nhóm cộng đồng thiểu số, yếu thế trong lịch sử và được Hiến pháp Ấn Độ công nhận cần có sự bảo vệ đặc biệt. Các số liệu thống kê này phản ánh số lượng các vụ việc được chính thức đăng ký và điều tra bởi cơ quan chức năng.

Năm 2020: Trong năm 2020, NCRB ghi nhận tổng cộng 50.291 vụ phạm tội được đăng ký chống lại các thành viên thuộc SCs. Đối với các thành viên thuộc STs, số vụ được đăng ký là 8.272 vụ. Các bang có số lượng vụ việc được báo cáo cao nhất đối với SCs trong năm này bao gồm Uttar Pradesh, Bihar, Rajasthan và Madhya Pradesh. Trong khi đó, các bang ghi nhận nhiều vụ việc nhất chống lại STs là Madhya Pradesh, Rajasthan và Odisha.

Năm 2021: Số liệu năm 2021 cho thấy sự gia tăng trong các vụ việc được báo cáo. Có 50.900 vụ phạm tội chống lại SCs được đăng ký, tăng 1.2% so với năm 2020. Số vụ chống lại STs cũng tăng lên 8.802 vụ, tương đương mức tăng 6.4% so với năm trước. Các bang có số vụ việc cao chống lại SCs trong năm 2021 là Uttar Pradesh, Rajasthan, Madhya Pradesh và Bihar. Đối với STs, các bang có số vụ việc cao nhất bao gồm Madhya Pradesh, Rajasthan, Odisha và Maharashtra.

Năm 2022: Dữ liệu mới nhất được cung cấp cho năm 2022 tiếp tục cho thấy xu hướng gia tăng. Số vụ phạm tội được đăng ký chống lại thành viên SCs đã tăng lên 57.582 vụ. Tương tự, số vụ chống lại thành viên STs cũng tăng lên 10.064 vụ. Các bang có tỷ lệ cao về số vụ việc chống lại SCs vẫn là Uttar Pradesh, Rajasthan và Madhya Pradesh. Đối với STs, các bang dẫn đầu về số vụ việc được báo cáo tiếp tục là Madhya Pradesh, Rajasthan và Odisha.

Nhìn chung: Qua các năm từ 2020 đến 2022, dữ liệu của NCRB cho thấy một xu hướng đáng lo ngại về sự gia tăng số vụ phạm tội được đăng ký chống lại cả cộng đồng SCs và STs ở Ấn Độ. Một số bang như Uttar Pradesh, Rajasthan, Madhya Pradesh và Odisha liên tục nằm trong nhóm có số lượng vụ việc cao nhất, cho thấy những thách thức dai dẳng trong việc đảm bảo an toàn và công lý cho các nhóm cộng đồng dễ bị tổn thương này.

Các vụ bạo lực này có thể bao gồm giết người, hãm hiếp, tấn công, đốt phá tài sản, và thường được châm ngòi bởi những lý do rất nhỏ nhặt, thể hiện sự coi thường và mong muốn duy trì trật tự đẳng cấp. Ví dụ, một người Dalit có thể bị tấn công chỉ vì để ria mép, chạm vào thức ăn tại đám cưới, uống nước từ giếng chung, hoặc có quan hệ tình cảm với người khác đẳng cấp. Phụ nữ Dalit đặc biệt dễ bị tổn thương bởi bạo lực tình dục, với tỷ lệ kết án rất thấp đối với thủ phạm thuộc đẳng cấp thống trị. Bạo lực đẳng cấp không phải là ngẫu nhiên; nó thường hoạt động như một cơ chế thực thi tàn bạo để duy trì ranh giới và hệ thống phân cấp đẳng cấp. Các cuộc tấn công nhằm vào những người bị coi là vi phạm chuẩn mực xã hội (ví dụ: tiếp cận tài nguyên, khẳng định sự bình đẳng ) nhằm mục đích đe dọa và củng cố cấu trúc quyền lực hiện có. Tỷ lệ kết án thấp càng làm gia tăng sự miễn trừ cho thủ phạm và duy trì vòng luẩn quẩn của bạo lực.  

Lịch sử Ấn Độ cũng ghi nhận những cuộc đấu tranh bền bỉ chống lại sự áp bức của hệ thống đẳng cấp. Các phong trào này, do các nhà lãnh đạo và nhà cải cách có tầm nhìn khởi xướng, nhằm mục đích dé bỏ sự thống trị của đẳng cấp trên, đặc biệt là Brahmin, và thúc đẩy bình đẳng xã hội, kinh tế, chính trị cho các cộng đồng yếu thế.  

Satyashodhak Samaj (Hội Tìm kiếm Chân lý) Được thành lập bởi nhà cải cách xã hội lỗi lạc Jyotirao Phule tại Maharashtra vào năm 1873, Satyashodhak Samaj là một trong những tổ chức tiên phong chống lại sự bất bình đẳng đẳng cấp. Mục tiêu chính của phong trào là chống lại sự thống trị về văn hóa và tôn giáo của tầng lớp Brahmin, đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ giáo dục cho phụ nữ và những người thuộc các đẳng cấp bị coi là thấp kém. Phule và tổ chức của ông đấu tranh không chỉ để bãi bỏ hệ thống đẳng cấp mà còn để giải quyết sự bất bình đẳng kinh tế-xã hội sâu sắc. Họ cũng sử dụng các biểu tượng và diễn giải lịch sử thay thế, như tôn vinh vua Rajah Bali, nhằm thách thức quyền uy diễn giải của Brahmin.

Phong trào Tự Trọng (Self-Respect Movement) Tại Tamil Nadu, Phong trào Tự Trọng do E. V. Ramasamy (thường được gọi là Periyar) khởi xướng vào năm 1925 đã tạo ra những thay đổi xã hội sâu sắc. Phong trào này tập trung vào việc chống lại toàn bộ hệ thống đẳng cấp và sự thống trị của Brahmin trong mọi mặt đời sống. Mục tiêu cốt lõi là khơi dậy lòng tự trọng, ý thức về giá trị và quyền bình đẳng của những người không thuộc tầng lớp Brahmin. Periyar nổi tiếng với việc phê phán gay gắt các khía cạnh của đạo Hindu mà ông cho là duy trì sự bất bình đẳng, đồng thời đề cao chủ nghĩa duy lý và tư duy khoa học. Phong trào này là tiền thân của tổ chức chính trị Dravidar Kazhagam.

Phong trào Tầng lớp Bị áp bức (do Dr. B. R. Ambedkar lãnh đạo) Tiến sĩ B. R. Ambedkar, một luật sư, nhà kinh tế và nhà cải cách xã hội xuất thân từ cộng đồng Mahar (Dalit), là lãnh đạo tinh thần và chính trị quan trọng nhất của người Dalit trong thế kỷ 20. Bắt đầu từ những năm 1920, ông dẫn dắt phong trào của các Tầng lớp Bị áp bức trên quy mô toàn Ấn Độ. Mục tiêu của ông bao gồm việc nâng cao vị thế toàn diện cho người Dalit, đấu tranh xóa bỏ hủ tục "không thể chạm tới" (untouchability), đòi quyền bình đẳng về dân sự, kinh tế và đặc biệt là quyền đại diện chính trị. Ông đã thành lập nhiều tổ chức để thúc đẩy các mục tiêu này và đóng vai trò then chốt trong việc soạn thảo Hiến pháp Ấn Độ, đảm bảo các điều khoản bảo vệ quyền lợi cho SCs/STs. Cuối đời, ông cùng hàng trăm ngàn người theo mình đã cải đạo sang Phật giáo như một sự khước từ hệ thống đẳng cấp của Hindu giáo.

Phong trào Nair Tại vùng Kerala, Phong trào Nair bắt đầu hình thành từ năm 1861, với sự tham gia của các nhân vật như nhà văn C. V. Raman Pillai và nhà báo K. Rama Krishna Pillai. Mục tiêu chính của phong trào này là chống lại sự thống trị về mặt xã hội và nghi lễ của cộng đồng Nambudiri Brahmin, đồng thời khẳng định và nâng cao vị thế của cộng đồng Nair trong xã hội Kerala.

Đảng Công lý (Justice Party) Được thành lập tại Vùng Madras (Madras Presidency) vào năm 1916 bởi các nhà lãnh đạo như Tiến sĩ T. M. Nair và Sir P. Tyagaraja Chetti, Đảng Công lý là một tổ chức chính trị quan trọng của người không phải Brahmin. Mục tiêu chính của đảng là chống lại sự độc quyền và thống trị của tầng lớp Brahmin trong bộ máy chính quyền thuộc địa, trong lĩnh vực giáo dục và đời sống chính trị. Họ đấu tranh đòi quyền đại diện công bằng và các cơ hội bình đẳng cho các cộng đồng không phải Brahmin trong các cơ quan công quyền và giáo dục.

Các phong trào Adi Vào đầu thế kỷ 20, nhiều phong trào mang tên "Adi" (nghĩa là "nguyên thủy", "ban đầu") đã xuất hiện ở các khu vực khác nhau của Ấn Độ, thường do các nhà lãnh đạo địa phương của cộng đồng Dalit khởi xướng. Các phong trào này (ví dụ: Adi Dravida ở Tamil Nadu, Adi Andhra ở Andhra Pradesh, Adi Karnataka ở Karnataka, Adi Dharma ở Punjab) nhấn mạnh việc khẳng định một bản sắc riêng biệt, đáng tự hào và lịch sử cổ xưa, độc lập của các cộng đồng Dalit, tách biệt khỏi hệ thống đẳng cấp áp đặt. Họ tìm cách xây dựng lòng tự tôn và bác bỏ vị thế thấp kém trong xã hội.

Các phong trào này có chung mục tiêu là thách thức quyền lực của Brahmin, thúc đẩy giáo dục và trao quyền cho các đẳng cấp thấp, và đấu tranh cho bình đẳng xã hội và quyền đại diện. Tuy nhiên, chiến lược của họ có sự khác biệt, phản ánh một phổ rộng từ cải cách (tìm kiếm sự thay đổi trong các cấu trúc hiện có, ví dụ: các nỗ lực ban đầu của Đảng Quốc Đại nhằm nâng cao vị thế Harijan ) đến cấp tiến/cách mạng (tìm cách dé bỏ hoàn toàn hệ thống và các biện minh tôn giáo liên quan, ví dụ: Phule, Periyar, Ambedkar ). Sự căng thẳng nội bộ này phản ánh sự bén rễ sâu sắc của hệ thống và các chiến lược đa dạng được sử dụng để chống lại nó.  

Nhà nước Ấn Độ độc lập đã có những nỗ lực pháp lý và chính sách quan trọng để giải quyết vấn đề bất bình đẳng đẳng cấp.

Bảo Hộ Hiến Pháp: Như đã nêu, Hiến pháp Ấn Độ chứa đựng các điều khoản mạnh mẽ chống lại sự phân biệt đối xử dựa trên đẳng cấp.

Điều 17: Tuyên bố bãi bỏ "tính không thể chạm tới" và cấm mọi hình thức thực hành liên quan. Việc thực thi bất kỳ sự phân biệt nào phát sinh từ "tính không thể chạm tới" đều là một hành vi phạm tội.Điều 15: Cấm Nhà nước phân biệt đối xử với bất kỳ công dân nào chỉ dựa trên tôn giáo, chủng tộc, đẳng cấp, giới tính, nơi sinh hoặc bất kỳ yếu tố nào trong số đó. Điều này áp dụng cho việc tiếp cận các cửa hàng, nhà hàng công cộng, khách sạn, nơi giải trí công cộng, và việc sử dụng giếng, bể nước, đường sá và các nơi công cộng khác.Điều 46: Chỉ đạo Nhà nước thúc đẩy các lợi ích giáo dục và kinh tế của các thành phần yếu thế hơn trong nhân dân, đặc biệt là SCs và STs, và bảo vệ họ khỏi bất công xã hội và mọi hình thức bóc lột.

Hành Động Khẳng Định (Chính sách Ưu đãi - Reservation): Đây là công cụ chính sách chính của nhà nước Ấn Độ để giải quyết sự bất bình đẳng lịch sử. Chính sách này dành một tỷ lệ phần trăm nhất định các vị trí trong các cơ quan chính phủ, các cơ sở giáo dục công lập và các cơ quan lập pháp cho các thành viên của SCs, STs và Các Tầng lớp Lạc hậu Khác (Other Backward Classes - OBCs). Mục đích là để đảm bảo sự đại diện, bù đắp cho những thiệt thòi trong quá khứ và thúc đẩy sự hòa nhập xã hội. Chính sách này có nguồn gốc từ thời thuộc địa và được chính thức hóa sau độc lập.  

Tranh Luận và Hiệu Quả: Chính sách reservation là một chủ đề gây tranh cãi gay gắt ở Ấn Độ.  

Ủng hộ: Những người ủng hộ cho rằng reservation là cần thiết để khắc phục những bất công lịch sử sâu sắc, trao quyền cho các cộng đồng bị thiệt thòi, tăng cường sự đa dạng và thúc đẩy công bằng xã hội. Nó đã giúp tạo ra một tầng lớp trung lưu mới trong cộng đồng SC/ST.Phản đối: Những người phản đối cho rằng reservation duy trì và củng cố ý thức đẳng cấp, tạo ra sự phân biệt đối xử ngược lại đối với các nhóm không được ưu đãi, và ảnh hưởng tiêu cực đến nguyên tắc công bằng dựa trên năng lực (meritocracy). Họ cũng chỉ ra rằng lợi ích của reservation thường chỉ tập trung vào một bộ phận nhỏ ("tầng lớp kem" - creamy layer) trong các cộng đồng được ưu đãi, trong khi nhiều người nghèo khó thuộc các đẳng cấp khác lại không được hưởng.Hiệu quả: Hiệu quả của chính sách reservation vẫn là một vấn đề tranh luận. Mặc dù nó đã thành công trong việc tăng cường sự đại diện ở một số lĩnh vực , nhưng lợi ích phân bổ không đồng đều và sự phản kháng từ các nhóm khác cho thấy những thách thức lớn. Việc mở rộng reservation gần đây cho Các thành phần yếu thế về kinh tế (Economically Weaker Sections - EWS) không phân biệt đẳng cấp càng làm phức tạp thêm cuộc tranh luận. Chính sách reservation thể hiện một tình thế tiến thoái lưỡng nan cơ bản: nỗ lực nhằm dé bỏ sự bất bình đẳng dựa trên đẳng cấp bằng cách sử dụng chính các phạm trù đẳng cấp để thực thi chính sách. Mâu thuẫn nội tại này nuôi dưỡng các cuộc tranh luận không hồi kết về sự công bằng, hiệu quả, và liệu reservation cuối cùng củng cố hay làm suy yếu ý thức đẳng cấp trong xã hội Ấn Độ.

Hành trình xuyên suốt lịch sử, văn hóa và chính trị Ấn Độ đã cho thấy sự phân tầng xã hội sâu sắc, đặc biệt là hệ thống đẳng cấp, không phải là một hiện tượng đơn lẻ mà là kết quả của sự hội tụ và tương tác của nhiều yếu tố phức tạp, kéo dài hàng thiên niên kỷ. Để trả lời câu hỏi cốt lõi "Tại sao Ấn Độ lại phân tầng mạnh mẽ đến vậy?", chúng ta cần tổng hợp các yếu tố chính đã được phân tích:

Nguồn Gốc Lịch Sử Lâu Đời: Hệ thống Varna/Jati có nguồn gốc từ thời cổ đại , được hình thành và củng cố qua các giai đoạn lịch sử khác nhau, từ thời Vệ Đà đến các đế chế Maurya, Gupta, và tiếp tục tồn tại dưới thời các vương quốc Hồi giáo và đế chế Mughal. Sự tồn tại lâu dài này đã ăn sâu vào tiềm thức và cấu trúc xã hội.Sự Hợp Pháp Hóa Tôn Giáo và Triết Học: Các khái niệm cốt lõi trong Hindu giáo như Dharma (bổn phận đẳng cấp), Karma (nghiệp báo quyết định vị trí tái sinh), và hệ tư tưởng về sự Thanh khiết/Ô uế đã cung cấp một nền tảng tôn giáo và triết học vững chắc để biện minh và duy trì hệ thống phân cấp. Điều này khiến việc thách thức đẳng cấp trở nên khó khăn vì nó đồng nghĩa với việc thách thức trật tự vũ trụ và niềm tin tôn giáo.Thực Hành Xã Hội Cố Hữu: Các chuẩn mực xã hội như nội hôn (kết hôn trong cùng Jati) và các quy tắc hạn chế giao tiếp giữa các đẳng cấp đã liên tục tái tạo và củng cố ranh giới xã hội qua nhiều thế hệ. Những thực hành này duy trì sự tách biệt và ngăn cản sự hòa nhập.Tác Động Của Thời Kỳ Thuộc Địa: Chính quyền thực dân Anh, thông qua các chính sách hành chính như điều tra dân số, mã hóa luật pháp và phân loại đất đai, đã vô tình hoặc hữu ý làm cứng hóa, hệ thống hóa và chính trị hóa hệ thống đẳng cấp, biến nó thành một công cụ quản lý và kiểm soát.Cấu Trúc Kinh Tế Bất Bình Đẳng: Mối liên hệ lịch sử và hiện tại giữa đẳng cấp với nghề nghiệp, quyền sở hữu đất đai và khả năng tiếp cận tài nguyên đã tạo ra và duy trì sự bất bình đẳng kinh tế sâu sắc. Sự nghèo đói và thiếu cơ hội kinh tế ở các đẳng cấp thấp củng cố vị thế yếu thế của họ trong xã hội.Động Lực Chính Trị Đương Đại: Nền chính trị dân chủ đa đảng ở Ấn Độ, mặc dù dựa trên nguyên tắc bình đẳng, lại thường xuyên huy động và sử dụng bản sắc đẳng cấp cho các mục đích bầu cử. Điều này, cùng với các cuộc tranh luận xung quanh chính sách ưu đãi (reservation), giữ cho đẳng cấp luôn là một yếu tố chính trị nóng bỏng và có ảnh hưởng.

Sự phân tầng xã hội ở Ấn Độ không phải là một cấu trúc tĩnh mà liên tục biến đổi. Trong khi các hình thức phân biệt đối xử trắng trợn có thể đã giảm bớt ở một số khu vực đô thị và trong một số tầng lớp xã hội , các hình thức kỳ thị tinh vi hơn vẫn tồn tại, và đẳng cấp tiếp tục ảnh hưởng đáng kể đến cơ hội và chất lượng cuộc sống của hàng triệu người. Các phong trào đấu tranh vì bình đẳng và các chính sách can thiệp của nhà nước đã tạo ra những thay đổi quan trọng, nhưng việc vượt qua một hệ thống phân cấp đã bén rễ hàng thiên niên kỷ, được củng cố bởi lịch sử, tôn giáo, văn hóa, kinh tế và chính trị, vẫn là một thách thức vô cùng lớn.  

Hành trình đi đến một xã hội Ấn Độ thực sự bình đẳng, nơi mọi công dân đều có cơ hội phát triển bất kể nguồn gốc xuất thân, vẫn còn dài và đòi hỏi những nỗ lực không ngừng nghỉ trên nhiều phương diện.