Đầu tư cơ bản P.4 - Những điều cần biết về đầu tư bằng đòn bẩy nợ Margin

Không một nhà đầu tư nào trên thế giới có khả năng truyền tải những khái niệm đầu tư cơ bản một cách sâu sắc như Warren Buffet. Mỗi khi người viết bắt đầu phần mới trong chuỗi series về đầu tư, những lá thư Warren Buffett gửi cổ đông Berkshire Hathaway hàng năm luôn là tài liệu người viết tìm tới đầu tiên. Khi thảo luận về chủ đề đòn bẩy nợ Margin trong đầu tư, đó sẽ là một thiếu sót lớn nếu không nhắc đến câu nói nổi tiếng của ông "Thủy triều lên thì thuyền nào cũng lên, chỉ khi nào sóng xuống ta mới biết ai đang bơi mà không mặc quần".

Những người bơi mà không mang áo phao không khác gì những nhà đầu tư hưng phấn liên tục gia tăng tỷ lệ đòn bẩy Margin trong giai đoạn thị trường uptrend. Khi sóng ngày càng lên cao, gia tăng Margin sẽ làm cho nhà đầu tư có cảm giác "trên đỉnh của ngọn sóng", việc gì họ làm cũng chính xác, chỗ nào họ đặt tiền cũng sinh lợi nhuận. Thật khó để mà không cảm thấy "vĩ đại" khi bạn liên tục ăn tiền trong giai đoạn thị trường đi lên thông qua việc sử dụng Margin tới mức tối đa, cảm tưởng như vạn vật trong vũ trụ đều diễn ra theo ý muốn của bạn - chắc chắn đó là một cảm giác cực kỳ tuyệt vời. Cho tới khi quả bom hẹn giờ phát nổ.

Đối với những người sử dụng đòn bẩy nợ Margin một cách điên cuồng để tối đa hóa lợi nhuận, sập thị trường là cơn ác mộng tồi tệ nhất có thể xảy ra. Số tiền lãi họ kiếm được trong giai đoạn Uptrend bỗng nhiên bốc hơi trong nháy mắt. Sự hưng phấn trước đó nhanh chóng biến thành nỗi sợ hãi tột độ, công cụ mà họ tự tin sử dụng để tối đa hóa lợi nhuận trong quá khứ bỗng nhiên phản tác dụng một cách rõ rệt. Như một câu đùa huyền thoại trong chứng khoán "Nhà đầu tư F0 trở thành F1 là khi họ sống sót thành công qua đợt sập thị trường đầu tiên của mình".

Những nhà đầu tư bơi mà không có đồ bảo hộ đơn giản đều đã chết đuối cả rồi.

Đa phần các nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm đã có cách hiểu không chính xác về Margin. Một trong những quan niệm sai lầm phổ biến vẫn luôn tồn đọng lâu nay chính là ảo tưởng Margin là công cụ tài chính được dùng để tối đa hóa lợi nhuận. Giả sử bạn có $100, nếu chỉ đầu tư số tiền này với tỷ suất lợi nhuận 20% thì bạn sẽ chỉ có $20 lợi nhuận, nhưng nếu bạn vay thêm $200 để đầu tư với cùng tỷ suất lợi nhuận thì lúc này số tiền lợi nhuận lên tới $60. Không cần học hết toán lớp 3 thì bạn cũng hiểu rằng lựa chọn có lợi nhuận $60 hấp dẫn hơn rất nhiều. Và đây cũng chính là luận điểm mồi chài mà các trưởng phòng môi giới vẫn thường dùng để khuyến khích nhà đầu tư non nớt gia tăng tỷ lệ Margin trong danh mục đầu tư. Tiền thì ai mà chẳng muốn kiếm thêm, suy cho cùng chúng ta cũng chỉ là con người - lòng tham luôn dễ dàng lấn át lý trí.

Hiểu một cách chính xác nhất, Margin không phải là công cụ dùng để tối đa hóa lợi nhuận, nó chỉ đơn thuần là phóng đại kết quả mà nhà đầu tư đang có được. Nếu bạn đang sinh lời, nó phóng đại số tiền lợi nhuận; nếu bạn đang thua lỗ, nó phóng đại mức độ thua lỗ tương ứng. Trong các sòng bạc Las Vegas hoa lệ, các con bạc vẫn luôn truyền miệng với nhau rằng "Bạn càng đặt cược lớn, bạn càng kiếm nhiều tiền khi bạn thắng". Đã đi cá độ thì đương nhiên không ai nghĩ rằng mình sẽ thua, nhưng người viết vẫn luôn tự hỏi tại sao họ không hoàn thiện nốt câu nói trên với ý sau đây "Bạn cũng sẽ mất nhiều tiền hơn khi bạn thua". Một cách thực tế, đòn bẩy nợ Marin chỉ đơn thuần là công cụ để nhà đầu tư đặt thêm tiền vào thị trường, và điều quan trọng nhất cần phải ghi nhớ là số tiền đó không thuộc về bạn. Bạn đang vay mượn một số tiền không thể thanh toán trong tương lai nếu như mọi việc không diễn ra như dự tính. Và đối với những nhà đầu tư kì cựu, bất ngờ trên thị trường luôn là một hằng số không bao giờ thay đổi.

Vay mượn số tiền bạn không thể chi trả trong tương lai chỉ để kiếm thêm lợi nhuận bạn không thật sự cần trong cuộc sống là hành động thiếu khôn ngoan nhất trong đầu tư. Cho dù danh mục nhà đầu tư chưa chịu ảnh hưởng tức thì từ biến động thị trường nhưng người viết chắc chắn một điều rằng các khoản vay Margin sẽ luôn là nỗi ám ảnh bất tận trong cuộc sống của bạn. Bạn lướt nhìn bảng điện hằng ngày một cách mệt mỏi với mục đích chạy khỏi thị trường càng sớm càng tốt nếu biến động xảy ra vì bạn biết rằng bạn đang Full Margin. Mỗi tối đi ngủ bạn lại trằn trọc không yên lo sợ thị trường sẽ sụp đổ vào ngày mai và bạn thì lại đang Full Margin. Bạn đi hẹn hò với người yêu nhưng tất cả những gì bạn có thể nghĩ tới là danh mục đang Full Margin của mình, người yêu giận bạn vì vô tâm dẫn đến cãi nhau, và thế là chia tay. Bạn không quan tâm lắm vì lúc này danh mục bạn đang Full Margin và ngày mai thì vẫn chưa tới. Điều duy nhất tồi tệ hơn một cơn ác mộng là một cơn ác mộng không bao giờ chấm dứt.

Một cách thực tế nhất, tâm trí của những người đang có vị thế đòn bẩy Margin cao sẽ không bao giờ có được sự bình yên trong tâm trí. Cho dù danh mục đầu tư của họ vẫn chưa chịu ảnh hưởng tức thì từ những biến động ngắn hạn trong thị trường, nhưng sự lo lắng khôn nguôi sẽ luôn thường thực trong tâm trí như một cơn ác mộng không có hồi kết.

Một bộ não đầy sợ hãi sẽ không bao giờ có thể đưa ra những quyết định đầu tư sáng suốt.

Khi quyết định tham gia đầu tư, tất cả mọi người đều mong muốn sẽ có được một vị thế tài chính vững mạnh hơn trong tương lai. Một vị thế tài chính ổn định sẽ giúp ta có được sự bình yên trong tâm trí khi phải suy nghĩ về một tương lai đầy bất định. Tài chính càng vững mạnh thì ta càng dễ dàng đối phó với những bất ngờ không mong muốn mà tương lai có thể đem đến. Do đó việc sử dụng Margin về cơ bản là trái ngược với mục đích cơ bản trong đầu tư. Bạn mong muốn đạt được sự bình yên trong tâm trí nhưng cái bạn có được lại luôn là nỗi sợ hãi tột độ. Cho dù danh mục có đang sinh lời nhưng bạn vẫn không hề cảm thấy thoải mái vì tâm trí bạn đang bị bao vây bởi vô số những nỗi lo về diễn biến tiêu cực có thể xảy ra trên thị trường trong tương lai.

Lấy một ví dụ đơn giản để hiểu về sự nguy hiểm khi đầu tư với tỷ lệ đòn bẩy cao. Giả sử bạn có 100 triệu tiền mặt, bạn vay mượn 400 triệu và đầu tư tổng cộng 500 triệu vào thị trường, tổng tài sản của bạn là 500 triệu bao gồm 400 triệu tiền vay và 100 triệu viền vốn. Thị trường trải qua một đợt suy giảm mạnh và tài khoản của bạn rớt 30%, bây giờ tiền vốn của bạn bị mất sạch và thậm chí còn âm thêm 50 triệu, tổng tài sản của bạn lúc này là 350 triệu bao gồm 400 triệu tiền vay và âm 50 triệu tiền vốn. Bạn chợt nhận ra rằng tiền vốn thuộc sở hữu của bạn đã bốc hơi trong nháy mắt và tất cả tài sản mà bạn đang có được đều đến từ tiền đi vay mượn, và không sớm thì muộn bạn cũng phải thanh toán tất cả một cách sòng phẳng cho chủ nợ.

Lòng tham vẫn luôn là một trong những bản năng cơ bản của con người. Học cách kiểm soát lòng tham sẽ luôn là một trong những công việc khó nhất dành cho nhà đầu tư, đặc biệt là đối với những nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm. Người viết biết rằng đã có rất người trở nên giàu có bằng cách đi đầu tư với số tiền vay mượn khổng lồ, nhưng đó cũng là con đường nhanh nhất dẫn đến thảm họa tài chính cho rất nhiều nhà đầu tư khác. Không ai muốn giàu một cách chậm rãi cả, do đó gia tăng tỷ trọng Margin là một trong những phong cách mặc định của những người tham gia vào thị trường chứng khoán với ham muốn làm giàu nhanh chóng. Đối với những người này, thị trường chứng khoán được nhìn nhận như là một sòng Casino hợp pháp, và lí do mà họ đến đó là để cá cược.

Thị trường phản ánh tư duy của người tham gia một cách tuyệt đối, giây phút mà người tham gia bắt đầu hành xử như một con bạc cũng sẽ là lúc họ bắt đầu giao nộp số tiền vốn mà mình cực khổ kiếm được cho nhà cái trên thị trường. Nếu đã xem thị trường như một sòng bạc thì bạn cũng phải chấp nhận một sự thật hiển nhiên rằng trong cờ bạc nhà cái luôn luôn thắng. Đòn bẩy nợ có thể đã đưa một số nhà đầu tư lên tận mây cao trên thiên đường nhưng cũng chính đòn bẩy nợ đã đạp vô số nhà đầu tư xuống vực thẳm tăm tối không lối thoát.

Gia tăng đòn bẩy nợ Margin để tối đa hóa lợi nhuận chưa bao giờ là một quyết định thể hiện kỹ năng đầu tư. Margin chỉ đơn thuần là một công cụ để nhà đầu tư đặt thêm tiền vào bàn chơi và qua đó phóng đại kết quả mà bạn sẽ thu được, nó không hề thay đổi bản chất cơ bản của quyết định đầu tư. Sử dụng Margin không biến một quyết định ngu ngốc thành đúng đắn, và ngược lại. Do đó một quan điểm sai lầm phổ biến trong giới đầu tư là số tiền lợi nhuận bạn kiếm thêm được từ Margin đã thể hiện kỹ năng đầu tư cá nhân. Hiểu một cách chính xác, kỹ năng đầu tư chỉ thể hiện thông qua các quy trình đưa ra quyết định đầu tư thông minh, sử dụng Margin chỉ đơn thuần là phương thức để bạn phóng đại lợi nhuận nếu như đó là quyết định đúng đắn (và dĩ nhiên là cả thua lỗ nếu như đó là quyết định ngu ngốc) nhưng bản thân nó không cung cấp thêm giá trị gì trong suốt quá trình đưa ra quyết định đầu tư. Với kinh nghiệm cá nhân của người viết, những người sử dụng Margin thường bị đứt tay một cách đau đớn nhiều hơn là sử dụng nó như món vũ khí chinh phục thị trường.

Bên cạnh việc phóng đại lợi nhuận cũng như thua lỗ trong đầu tư, đòn bẩy nợ còn mang thêm một rủi ro cực kỳ nguy hiểm khác mà không có bất kỳ triển vọng lợi nhuận nào có thể bù đắp - rủi ro của việc bị Cháy Tài Khoản. Trong quyển sách Thiên Nga Đen nổi tiếng của mình, tác giả Nassim Taleb đã từng nhận định rằng "Nếu như xác suất của thảm họa tài chính là lớn hơn 0, mọi phân tích về lợi ích và phi chí (cost-benefit analysis) đều vô nghĩa". Nói một cách khác, rủi ro của việc bị đánh bay khỏi thị trường là quá lớn để chấp nhận cho dù triển vọng lợi nhuận có tiềm năng như thế nào đi chăng nữa. Đây là một bài học quan trọng nhà đầu tư cần phải ghi nhớ để tồn tại lâu dài trên thị trường.

Khi những nhà đầu tư non nớt sử dụng tỷ lệ đòn bẩy nợ cao, rủi ro của việc bị "Cháy Tài Khoản" thông qua Margin Call sẽ luôn thường trực trong suốt quá trình đầu tư. Một khi biến động mạnh xảy ra, mọi lợi nhuận tích lũy trước đó có thể bốc hơi trong nháy mắt, đòn bẩy nợ từ một công cụ hữu dụng giúp tối đa hóa lợi nhuận bỗng nhiên biến thành món vũ khí tự hủy đáng sợ, và lúc này sự khôn ngoan của Warren Buffett lại một lần nữa được thể hiện qua câu nói "Để chiến thắng trong trò chơi đầu tư, trước tiên bạn cần phải sống sót đã". Hãy luôn chắc chắn rằng danh mục đầu tư của bạn có thể sống sót trong mọi tình huống, thậm chí là cả cơn bão tồi tệ nhất mà bạn tưởng tượng có thể xảy ra.

Khi một nhà đầu tư bắt đầu sử dụng đòn bẩy nợ Margin trong đầu tư, người đó sẽ dần quen với cảm giác kích thích hưng phấn mà Margin có thể mang lại, và như một bản năng đã được thấm nhuần qua bao lần thực hành họ sẽ luôn bật Margin lên mỗi khi tiến hành một giao dịch mới. Sử dụng Margin trong đầu tư là một hành động gây nghiện, một trong những thói quen nguy hiểm nhất trong đầu tư. Xét theo khung thời gian dài hạn, những đợt suy thoái nghiêm trọng xảy ra không thường xuyên so với những tháng ngày tốt đẹp trên thị trường. Giai đoạn bình yên càng kéo dài, ngày càng có thêm nhiều nhà đầu tư tin rằng quãng thời gian tăm tối sẽ không bao giờ quay trở lại, do đó điều sáng suốt nhất họ nên làm là gia tăng tỷ lệ đòn bẩy nợ để tối đa hóa lợi nhuận. Điều này sẽ tiếp diễn cho tới khi thị trường thay đổi hành vi đột ngột và gây ra các trải nghiệm kinh hoàng cho những nhà đầu tư non nớt sẵn sàng vứt bỏ quy trình kiểm soát rủi ro cần thiết để tồn tại lâu dài trên thị trường. Tác giả Nassim Taleb đã mô tả hoàn hảo quá trình này trong quyển sách "Fooled by Randomness":

Khi viên đạn được bắn ra bởi thị trường, những nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy nợ cao sẽ luôn là những nạn nhân đầu tiên. Đa phần những người này sẽ bị Margin Call và nếu như họ không thể nạp thêm tiền vào tài khoản thì sẽ bị công ty môi giới ép bán các vị thế đầu tư mặc dù giá thị trường lúc này đang cực kỳ bất lợi. Mua cao bán thấp chưa bao giờ là công thức thành công trên thị trường. Tuy nhiên, mỗi khi Margin Call xảy ra thì các công ty chứng khoán vẫn luôn ưu tiên việc thu hồi các khoản cho vay Margin càng sớm càng tốt hơn là cảm xúc cá nhân của nhà đầu tư. Điều này tạo nên một vòng lặp cực kỳ nguy hiểm khi một số đợt Margin Call đầu tiên sẽ kích hoạt các đợt Margin Call tiếp theo tạo nên một chuỗi phản ứng dây chuyền trong giai đoạn khủng hoảng.

Để đầu tư thành công lâu dài trên thị trường, tất cả những nhà đầu tư nổi tiếng trên thế giới đều hiểu rằng kỹ năng sinh tồn luôn quan trọng hơn khả năng tối đa hóa lợi nhuận. Miễn là bạn vẫn tiếp tục tham gia trò chơi, cơ hội mới sẽ luôn xuất hiện. Một khi bạn đã bị đá văng khỏi thị trường, chẳng có cơ hội nào được đem đến cho bạn cả. Bạn đã chính thức rời khỏi cuộc chơi.

Hiểu một cách đúng đắn nhất, bản thân Margin không có gì xấu cả, nó chỉ đơn thuần là một công cụ trong đầu tư tài chính, vấn đề luôn nằm ở người sử dụng. Chúng ta đơn giản là một loài động vật quá cảm xúc để có thể sử dụng Margin một cách khôn ngoan. Vụ nổ bong bóng tài chính 2008-2009 là một minh chứng rõ ràng cho tác hại kinh hoàng của việc sử dụng đòn bẩy nợ một cách ngu xuẩn. Dư chấn mà nó để lại vẫn còn kéo dài cho tới tận ngày nay khi các Ngân hàng trung ương trên thế giới vẫn phải liên tục in tiền hàng năm để hỗ trợ đà phục hồi của nền kinh tế thế giới. Sự xuất hiện bất ngờ của đại dịch Covid là một đòn tấn công chí mạng vào nền kinh tế toàn cầu vốn đã rất mong manh sau cuộc khủng hoảng năm 2008.

Như Nassim Taleb đã cảnh báo trong quyển sách Fooled by Randomness, không ai quý trọng mạng sống của mình lại chấp nhận tham gia trò chơi cò quay Nga cho dù phần thưởng có hấp dẫn ra sao. Tương tự như thế, nhà đầu tư với tỷ lệ đòn bẩy nợ cao hoàn toàn có thể đang tham gia trò chơi cò quay Nga của thị trường mà không hề hay biết. Thay vì ổ đạn bình thường chỉ có 6 lỗ, ổ đạn của thị trường có thể lên tới hàng ngàn lỗ và qua đó tạo ra cảm giác an toàn giả tạo cho người tham gia sau một vài lần thử may mắn sống sót. Chỉ vì bạn đã may mắn sống sót trong quá khứ không có nghĩa là điều này sẽ tiếp tục tiếp diễn trong tương lai. Sử dụng Margin một cách quyết liệt trong giai đoạn thị trường sôi động và nghĩ rằng đó là một phương thức tuyệt vời để sinh lời chẳng khác nào việc bạn đã may mắn sống sốt trong lần thử đầu tiên khi chơi cò quay Nga và nghĩ rằng đây là một ý tưởng thông minh để tiếp tục kiếm tiền trong tương lai. Một suy nghĩ đầy thiển cận.

Sự tồn tại của viên đạn là điều mà nhà đầu tư thông minh không bao giờ được phép quên, khả năng sinh tồn của bạn hoàn toàn phụ thuộc vào điều đó. Tuy nhiên, quãng thời gian tươi đẹp kéo dài trên thị trường lại luôn làm cho đại đa số nhà đầu tư quên đi mất sự tồn tại nguy hiểm của viên đạn. Hầu hết các nhà đầu tư nghĩ rằng họ có thể an toàn sử dụng Margin bằng cách thoát hàng ngay lập tức vào trước thời điểm thị trường trải qua suy thoái. Đây là một suy nghĩ cực kỳ ngây thơ khi nhà đầu tư nghĩ rằng mình có thể bán các vị thế đầu tư với tỷ lệ đòn bẩy nợ cao một cách an toàn.

Bạn nghĩ có bao nhiêu người có cùng suy nghĩ này giống bạn?

Câu trả lời là gần như tất cả những người đang sử dụng Margin. Ai cũng tự nhủ với bản thân rằng chỉ cần thị trường có một vài dấu hiệu xấu là họ sẽ thực thi ngay các lệnh bán toàn danh mục. Khi ngày càng nhiều nhà đầu tư tranh nhau bán tháo để chạy thoát thân, phản ứng tiêu cực sẽ tạo thành một vòng lặp nguy hiểm củng cố thêm cho sự hoảng loạn trên thị trường. Đây cũng chính là lí do vì sao khi thị trường uptrend thì lại có đường cong đi lên nhưng đã downtrend thì lại chĩa thẳng xuống mặt đất mà rơi tự do.

Tất cả những nhà đầu tư sử dụng Margin cao đều cho rằng mình có thể thoát thân một cách an toàn mà không nghĩ rằng đó không phải là suy nghĩ ngoại lệ của riêng họ. Điều này cũng giống như khi bạn đi xem phim và hỏa hoạn xảy ra nhưng cửa thoát hiểm chỉ có một, không khó hiểu khi tất cả đều chen chúc nhau lao ra cánh cửa hẹp để chạy thoát thân. Để bong bóng phình to thì có thể tốn một khoảng thời gian khá lâu nhưng để nó xì hơi thì không khó chút nào.

Tổng kết lại, để sử dụng đòn bẫy nợ một cách thông minh là việc ngay đến cả dân chuyên nghiệp cũng không dễ dàng thực hiện, tài khoản Full Margin sẽ luôn mang đến một cảm giác sợ hãi cho nhà đầu tư và qua đó ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình đưa ra quyết định. Do đó, lời khuyên của người viết đối với những nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm là: tránh xa đầu tư bằng tiền vay Margin nếu như bạn không biết mình đang làm gì. Cháy Tài Khoản không phải là trò đùa, và người viết không muốn bạn đọc phải trực tiếp trải nghiệm cảm giác kinh hoàng này như bao nhà đầu tư non nớt khác. Học phí này đơn giản là quá đắt.