CÁ NÓC ĐỐM XANH - MỘT LOÀI CÁ THÚ VỊ, VÀ MỘT THANH NIÊN SỐ NHỌ 🐡🐡🐡

Mình dám cá một điều là có một bộ phận không nhỏ các bạn trong group này có nuôi cá cảnh, và mình càng chắc chắn hơn rằng trong số các bạn nuôi cá cảnh đã từng bén mảng đến tiệm cá, có không ít bạn đã gặp một sinh vật được gọi là "cá dạ quang", hoặc "cá nóc da beo". Vậy con này có gì thú vị? Nhiều lắm...

Cá nóc da beo, hay còn gọi là cá nóc đốm xanh - 𝘋𝘪𝘤𝘩𝘰𝘵𝘰𝘮𝘺𝘤𝘵𝘦𝘳𝘦 (𝘛𝘦𝘵𝘳𝘢𝘰𝘥𝘰𝘯) 𝘯𝘪𝘨𝘳𝘰𝘷𝘪𝘳𝘪𝘥𝘪𝘴 (Marion de Procé, 1822) - là một trong những loài cá nóc bản địa của châu Á. Chúng phân bố từ Trung Quốc, Đông Nam Á cho đến Ấn Độ.

Chúng khá là kỳ quặc ở chỗ có thể được tìm thấy từ sông suối cho đến các vùng rừng ngập mặn cho đến những vùng biển gần bờ thậm chí là ở... trong các tiệm cá cảnh, nhưng vấn đề này chúng ta sẽ nói sau nhé! Ở Việt Nam chúng ta, các bạn rất dễ gặp chúng trong sông Sài Gòn và các nhánh của nó, hoặc ở rừng ngập mặn và cửa sông Cần Giờ, hoặc ở đồng bằng sông Cửu Long và đất mũi Cà Mau.

Cá nóc da beo là một loài cá khá hung dữ, chúng tấn công hầu hết mọi thứ xâm phạm vào lãnh thổ của mình, cắn, cấu, xé những sinh vật thậm chí lớn hơn mình. Nhờ có cái "mỏ" (thực ra là răng) cứng và sắc nhọn, chúng có thể tạo ra những cú cắn đầy tính sát thương, cắn vỡ vỏ những con ốc hay sò nhỏ và thậm chí cắn chảy máu cả con người.

Như mọi loài cá nóc khác, loài cá nóc da beo này sở hữu chất độc tetrodotoxin (TTX) trong da, nội tạng và trứng, và đương nhiên, chất độc này gây chết người nếu bị nuốt phải vì nó tấn công lên hệ thần kinh và gây ra một đống triệu chứng khó ưa như (insert The Reviewer): tê bì mặt và chân tay, tê liệt cơ toàn thân, liệt cơ hô hấp gây ngưng thở,... Với sự tham gia của: sự buồn nôn trên từng hơi thở, đau bụng "tay chiểu" đại pháp, mắt sụp mí + đắng họng chi thuật, vũ điệu co giật, và cuối cùng là tử vong cấp cấp như luật lệnh nếu không vào viện kịp thời khi bị ngộ độc... Lưu ý, chất độc này KHÔNG BIẾN MẤT KỂ CẢ KHI ĐƯỢC NẤU CHÍN HAY PHƠI KHÔ.

\

Dù hay ho và thú vị như vậy, nhưng đây lại là một trong những loài cá nhọ nhất Việt Nam, nhất là trong tiệm cá. Trong thú chơi cá cảnh, có rất nhiều dòng cá đa dạng từ màu sắc, hình dạng cho đến tập tính, nhưng (insert ông Nguyễn Hữu Đa) mình năm nay gần 20 tuổi rồi mà mình chưa thấy con cá nào khó ưa như con cá nóc da beo. Vì sao ư? Ngồi ngay ngắn vào và nghe mình kể chuyện nè. Ngày xửa ngày xưa, có một bạn nhỏ rất thích nuôi cá. Một ngày nọ, khi đang lang thang ở tiệm cá, bạn bỗng nhìn thấy những chú cá tròn trịa mập ú màu xanh lục với những đốm đen trên cơ thể, trông như đang phát sáng. Bạn nhỏ hỏi chú chủ tiệm:

- Chú ơi, cá này là cá gì vậy ạ?

Chú chủ tiệm trả lời:

- À, đây là cá dạ quang đó con, chú bán rẻ lắm, 8 nghìn một con thôi, mua đi con.

Không ngần ngại, (insert Phương Nam Sàigòn Tếu) bạn nhỏ đưa cho  chúúúúúúúúú chủ tiệm 16 nghìn và mang hai con cá về nhà, định đặt trong một cái chậu tròn nho nhỏ trên bàn học để ngắm. Bạn nhỏ rất vui mừng, nhưng chưa được bao lâu thì hai con cá ngủm củ tỏi, trước khi ngủm, tụi nó còn cuộn tròn lại và thâm xì như một lời trăn trối... Mình chắc chắn rằng trong số những bạn ngồi ở đây, sẽ có những người gặp tình trạng tương tự như bạn nhỏ trên.

Có một sự thật rằng loài cá nóc da beo này được tìm thấy ở rất nhiều tiệm cá nước ngọt và được người ta quảng cáo rầm rộ, nhưng phần lớn tụi nó sẽ chết trong tiệm hoặc trong tay người nuôi dù đã được quảng cáo là "rất dễ nuôi". Vì sao lại như vậy?

Ok, giờ đến phần hơi hàn lâm nè. Trước khi nói thêm về những con cá nóc da beo này thì ta sẽ nói về một lĩnh vực hơi khái quát, đó là về vấn đề: "Vì sao lại có những loài cá sống trong nước ngọt và những loài cá sống trong nước mặn?".

Có một đặc điểm chung của cả 2 nhóm này chính là chúng cần có một số muối và các khoáng chất trong máu để có thể thực hiện các chức năng sống (ờ thì con người hay con gì cũng vậy), chỉ cần thừa hoặc thiếu các muối và khoáng chất này thì bất cứ sinh vật sống nào có máu cũng tạch. Đối với cá nước ngọt, chúng sống trong môi trường có nồng độ các muối khoáng thấp, nhưng nước lại nhiều, vì vậy, chúng lấy khoáng từ thức ăn và nước, sau đó, phần lớn các muối khoáng được giữ lại nhờ vào thận, còn nước thì bị lọc bỏ, vậy nên, cá nước ngọt đi tiểu rất nhiều. Ngược lại, cá nước mặn sống ở môi trường dư thừa muối khoáng, vậy nên chúng sẽ tiến hóa ngược lại, chúng uống rất nhiều nước biển và dùng mang để lọc một lượng muối khoáng nhất định, sau đó lại tiếp tục thải muối cật lực nhờ vào thận, và chúng đi tiểu rất ít, thậm chí còn hấp thu lại nước trong nước tiểu. Vì những đặc điểm trên mà thận của cá nước ngọt và cá biển rất khác nhau, thận cá nước ngọt rất phát triển, phù hợp cho việc lọc lấy muối và đào thải nhiều nước, còn thận của cá biển thì không phát triển nhiều như cá nước ngọt, thậm chí, một số bộ phận đảm nhiệm việc giữ muối và thải nước còn tiêu biến hẳn. Nhưng mà đấy là đối với các loài cá hẹp muối (stenohaline), chỉ sống được trong một khoảng độ mặn rất nhỏ.

Vậy còn loài cá nóc da beo thì sao? Chúng không phải là cá hẹp muối! Chúng thuộc một nhóm cá được gọi là cá rộng muối (euryhaline) (giống như cá hồi, cá chình, cá ong, cá dìa, cá bảy màu, cá molly,..), vậy nên, chúng sẽ phát triển theo một hướng nào đấy giữa giữa hai đứa trên kia. Mang của chúng vừa có khả năng lọc muối, vừa có thể giữ lại muối, thận của chúng cũng vậy, có thể điều chỉnh để vừa có thể lọc muối, vừa có thể giữ muối, phát triển hơn cá biển nhưng lại kém hơn cá nước ngọt. Nhưng mà cái gì cũng có nhược điểm của nó, các bộ phận phát triển theo kiểu "chung chung" như vậy có thể làm chúng gặp một số vấn đề về việc tích trữ muối khoáng. Trong suốt quá trình sống của mình, cá nóc da beo sẽ được sinh ra ở nước ngọt, khi trưởng thành, chúng sẽ di chuyển ra vùng nước lợ để sống, riêng cá nóc da beo thì di chuyển hẳn ra vùng cửa sông và sống ở nước mặn, và các bộ phận có thể của chúng cũng sẽ thay đổi theo từng giai đoạn sống để phù hợp với môi trường sống của chúng, vì sao? Vì tiến hóa nó vậy.

Cá nóc nói chung là những loài cá da trơn, chúng trao đổi chất một phần qua da, điều đấy vừa có lợi vì nó nâng hiệu quả trao đổi chất, vừa có bất lợi ở chỗ chúng rất nhạy cảm với môi trường sống và có thể thất thoát một số chất qua da, trong trường hợp này là muối khoáng. Tuy loài cá nóc nói trên thuộc diện rộng muối, nhưng chính cấu tạo thận và mang phát triển theo hướng rộng muối, phát triển gần giống với cá nước ngọt đủ để giữ muối trong một khoảng thời gian nhất định nhưng lại không đủ khỏe để duy trì nó trong một thời gian quá dài vì một số bộ phận của thận thoái hóa đi để phù hợp với khoảng thời gian sống trong nước lợ hoặc mặn, lượng muối khoáng cần thiết trong cơ thể chúng sẽ thất thoát theo thời gian qua hệ bài tiết, và qua da, đến một lúc nào đấy, khi lượng muối khoáng quá thấp để chúng duy trì sự sống, tụi cá nóc này sẽ đen lại, cuộn tròn một cục và ngủm củ tỏi.

Nếu các bạn hỏi một số chủ tiệm về việc "con cá này sống ở nước ngọt hay nước mặn", đa số sẽ trả lời kiểu lấp liếp như "nó là cá nước ngọt, nuôi thoải mái nhé", hoặc "cá này nước lợ thuần ngọt rồi nhé cháu", và nếu các bạn nghe theo thì đảm bảo rằng những chuỗi ngày tiếp theo của các bạn sẽ là một chuỗi ngày đầy lo lắng và sợ hãi khi bạn thấy con cá của mình có những biểu hiện bất thường và bạn phải tra Google liên tục để tìm cách giữ mạng sống cho nó. Nhưng vẫn có một số trường hợp nhiều người liều liều nuôi nó được tận mấy tháng, thậm chí là cả năm trời mà vẫn sống kia mà? Trước hết, phải xem xem là từ đó giờ có bao nhiêu con có thể sống được như vậy, chắc chắn là không nhiều, và những con cá đấy có khỏe hay không. Thường thì những trường hợp đấy thường rơi vào kiểu được nuôi trong môi trường nước ngọt giàu khoáng (nước giếng, nước hồ,...), có đủ khoáng để nó "tồn tại" (chứ không phải sống), nhưng lại không đủ để tụi nó khỏe mạnh, đấy là lý do vì sao những con cá nóc da beo "sống sót thần kỳ" trong tay những người nuôi trong nước ngọt thường rất lù đù, màu rất tối và có thể chết bất cứ lúc nào, thậm chí, chúng còn tự kết liễu bằng cách nhảy ra khỏi hồ. Một số trường hợp khác có thể sống trong nước ngọt rất lâu là vì những con cá đấy đang trong mùa sinh sản, tức là lúc nó bơi từ biển về sông để sinh sản, các bộ phận cơ thể của chúng sẽ tích trữ một lượng muối khoáng và chuyển từ chế độ nước mặn sang chế độ nước ngọt, kiểu này thì thường sẽ bị túm vào trong các tiệm cá cảnh, màu đen xì, mang về cái mấy tuần sau nổi lềnh phềnh.

Nếu như thấy con cá này ngoài tiệm thì làm ơn, đừng động vào nó nếu bạn không có ý định vật vã với hàng đống câu hỏi cùng niềm lo sợ trong đầu khi thấy mấy con cá mình nuôi chết lên chết xuống. Nếu các bạn thích bài viết này thì nhớ ủng hộ mình bằng cách thả tim và share bài viết này. Vì một tương lai không còn mấy con cá chết oan.