Tại sao chúng ta lại mơ? Khám Phá Bí Ẩn của Giấc Mơ

Giấc mơ là một hiện tượng thú vị và đầy bí ẩn mà con người trải qua hàng đêm. Từ thời xa xưa, giấc mơ đã được xem như một cánh cửa dẫn đến những thế giới khác, một phương tiện để giao tiếp với thần linh, hay thậm chí là cách để tiên đoán tương lai. Nhưng dưới góc độ khoa học hiện đại, tại sao chúng ta lại mơ?Hãy cùng khám phá một số lý thuyết và nghiên cứu khoa học hiện đại về vấn đề này.

Một trong những giả thuyết được chấp nhận rộng rãi nhất là giấc mơ giúp não bộ xử lý và lưu trữ thông tin. Giấc mơ có thể là cách mà não bộ tổng hợp và gắn kết những trải nghiệm hàng ngày vào trí nhớ dài hạn. Theo nhà tâm lý học Rosalind Cartwright, giấc mơ giúp chúng ta tổ chức lại ký ức và cảm xúc, tạo ra sự hiểu biết mới về các sự kiện và mối quan hệ trong cuộc sống của chúng ta (Cartwright, R.D., 2010).

Giấc mơ cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc giải tỏa căng thẳng và xử lý những cảm xúc mạnh mẽ. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí "Current Directions in Psychological Science" chỉ ra rằng giấc mơ có thể giúp chúng ta quản lý cảm xúc và giảm bớt căng thẳng (Walker, M.P. & van der Helm, E., 2009). Khi mơ, chúng ta có thể trải nghiệm và làm quen với những cảm xúc tiêu cực mà không phải đối mặt với hậu quả thực tế.

Có những giấc mơ mang lại những giải pháp sáng tạo cho các vấn đề mà chúng ta đang gặp phải khi tỉnh. Nhà khoa học và nhà văn Jonathan Winson đã cho rằng giấc mơ có thể giúp não bộ tạo ra những kết nối mới và tư duy sáng tạo hơn (Winson, J., 1990). Điều này có thể giải thích tại sao một số người thường tìm ra giải pháp cho những vấn đề khó khăn sau khi thức dậy từ một giấc mơ.

Từ góc độ sinh học, giấc mơ có thể là kết quả của những hoạt động sinh lý trong não bộ khi chúng ta ngủ. Theo nhà thần kinh học J. Allan Hobson, giấc mơ là một sản phẩm phụ của sự hoạt động ngẫu nhiên của não bộ trong giai đoạn REM (Rapid Eye Movement) của giấc ngủ (Hobson, J.A., 2002). Hoạt động này có thể kích hoạt các hình ảnh và cảm xúc, tạo nên những trải nghiệm giấc mơ.

Sigmund Freud, cha đẻ của phân tâm học, đã đưa ra một trong những lý thuyết nổi tiếng nhất về giấc mơ. Ông cho rằng giấc mơ là cách mà tiềm thức của chúng ta bộc lộ những ham muốn và cảm xúc bị đè nén. Freud tin rằng giấc mơ có thể là một cửa sổ vào tiềm thức và giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản thân (Freud, S., 1900).

Theo Sigmund Freud, nhà tâm lý học nổi tiếng người Áo, giấc mơ là "con đường hoàng gia dẫn đến tiềm thức". Trong giai đoạn ngủ, đặc biệt là ở giai đoạn ngủ chuyển động mắt nhanh (REM), não bộ sẽ hoạt động mạnh mẽ để xử lý và sắp xếp thông tin thu thập được trong ngày. Quá trình này đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố trí nhớ, giúp chúng ta ghi nhớ và lưu trữ thông tin hiệu quả hơn.

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí "Neuron" vào năm 2018 cho thấy, giấc mơ có thể giúp tăng cường khả năng ghi nhớ hồi tưởng. Nghiên cứu này đã theo dõi hoạt động não của những người tham gia khi họ học và ghi nhớ một danh sách từ vựng. Sau đó, họ được đánh thức trong giai đoạn ngủ REM và yêu cầu nhớ lại những từ đã học. Kết quả cho thấy, những người được đánh thức trong giai đoạn REM có khả năng ghi nhớ tốt hơn so với những người không được đánh thức.

Bên cạnh vai trò củng cố trí nhớ, giấc mơ còn được xem như một "van an toàn" cho cảm xúc. Khi ngủ, não bộ sẽ tạm thời "gỡ bỏ" những ràng buộc về logic và lý trí, cho phép những cảm xúc tiềm ẩn được bộc lộ một cách tự do. Nhờ vậy, con người có thể đối mặt và giải tỏa những cảm xúc tiêu cực như lo âu, căng thẳng, buồn bã một cách hiệu quả hơn.

Một nghiên cứu của Đại học California, Berkeley cho thấy, những người thường xuyên gặp ác mộng có xu hướng kiểm soát cảm xúc tốt hơn so với những người ít gặp ác mộng. Nghiên cứu này giải thích rằng, ác mộng có thể giúp con người đối mặt với những nỗi sợ hãi và lo lắng một cách an toàn trong môi trường giấc mơ, từ đó rèn luyện khả năng kiểm soát cảm xúc trong thực tế.

Những hình ảnh và ý tưởng phi thường xuất hiện trong mơ có thể là nguồn cảm hứng sáng tạo dồi dào cho con người. Nhiều nghệ sĩ, nhà khoa học, nhà văn nổi tiếng đã chia sẻ rằng họ nhận được ý tưởng cho tác phẩm của mình từ những giấc mơ.

Nhà soạn nhạc người Đức Ludwig van Beethoven từng chia sẻ rằng, ông đã sáng tác bản giao hưởng số 5 "Schicksals-Symphonie" (Bản giao hưởng số 5 "Số phận") sau khi mơ thấy mình đang vật lộn với một con quái vật. Nhà hóa học người Nga Dmitri Mendeleev cũng cho biết, ông đã nhìn thấy bảng tuần hoàn hóa học trong mơ của mình.

Một số giả thuyết cho rằng, giấc mơ có thể giúp con người mô phỏng và chuẩn bị cho những tình huống có thể xảy ra trong thực tế. Thông qua những trải nghiệm trong mơ, con người có thể học hỏi cách xử lý các tình huống khó khăn, rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề và nâng cao khả năng thích nghi với những thay đổi.

Nghiên cứu của Đại học Zurich cho thấy, những người chơi bóng rổ thường xuyên mơ về việc chơi bóng có xu hướng ghi điểm tốt hơn trong thực tế so với những người không mơ về điều này. Nghiên cứu giải thích rằng, những giấc mơ giúp họ luyện tập kỹ năng chơi bóng một cách vô thức, từ đó cải thiện hiệu suất thi đấu.

Mặc dù có nhiều lý thuyết khác nhau về lý do tại sao chúng ta mơ, hiện nay vẫn chưa có sự đồng thuận hoàn toàn. Giấc mơ vẫn là một lĩnh vực nghiên cứu đầy thú vị và còn nhiều điều chưa được khám phá. Nhưng rõ ràng, giấc mơ đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống của chúng ta, giúp xử lý thông tin, giải tỏa căng thẳng, thúc đẩy sự sáng tạo và cung cấp cái nhìn sâu sắc vào tâm trí của chúng ta.Hiểu rõ hơn về giấc mơ có thể giúp chúng ta nâng cao chất lượng cuộc sống, cải thiện sức khỏe tinh thần và phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân.