Lời tựa:
 
Như đã giới thiệu trong series, Seneca thực sự là nguồn cảm hứng Stoicism của mình. Đọc Seneca không chỉ là về triết học mà còn là một trải nghiệm nghệ thuật, khi những bài học, triết lý quan trọng được phản ánh qua những hình ảnh quen thuộc, bình dị và đời thường, thể hiện cái tinh tế trong quan sát của một thiên tài với sự từng trải của cuộc đời.      
                              
Với hy vọng giới thiệu Stoicism đến với các bạn trẻ Việt Nam, xin gửi tới các bạn bản dịch những bức thư quan trọng nhất trong cuốn "Moral Letters to Lucilius", tác phẩm đã làm nên tên tuổi của Seneca và là một trong bộ ba cuốn sách nền tảng của Stoicism. 

Những bức thư đạo đức là tuyển tập các bức thư của triết gia Seneca về Chủ nghĩa Khắc Kỷ, nhằm trang bị cho con người hành trang để đối mặt và mỉm cười trước sóng gió của cuộc đời, đạt được sự bình thản trong tâm trí. Cuốn sách không chỉ về triết học, mà còn về trải nghiệm nghệ thuật, khi những bài học, triết lý quan trọng được phản ánh qua những hình ảnh quen thuộc, bình dị và đời thường, thể hiện cái tinh tế trong quan sát của một thiên tài.       
                             
Do không phải anh dịch thuật, nên bản dịch này hoàn toàn tập trung vào việc truyền tải thông điệp và hy vọng có thể giúp bạn cảm thấy dễ dàng hơn trong việc tiếp cận với bản tiếng Anh, để có thể thấy cái hay cái đẹp trong việc sử dụng ngôn từ của Seneca (dù thực ra bản tiếng Anh cũng chỉ là một bản dịch). Một anh bạn người Ý của mình đã chia sẻ Seneca được đưa vào chương trình giảng dạy tại Ý như một bậc thầy về việc sử dụng ngôn từ. Vì vậy, xin cam đoan tất cả những gì khiến bạn cảm thấy trúc trắc từ bản dịch là bởi khả năng hạn chế của mình, và rất mong nhận được đóng góp của các cao nhân để bản dịch được hoàn thiện hơn. Sau khi hoàn thành mình sẽ tạo file pdf và chia sẻ free cho mọi người.
Bạn có thể đọc trước giới thiệu về Seneca ở đây:

Bức thư số 28

Bạn thân mến!
Bạn nghĩ mình là người duy nhất phải chịu đựng điều đó? Bạn không thể hiểu tại sao mình đi du lịch thường xuyên, đến rất nhiều những địa điểm khác nhau, mà vẫn không thể gạt bỏ những lo toan và gánh nặng trong tâm trí? Điều đó thực ra đâu có gì mới mẻ, vì thứ bạn cần thay đổi là tâm trí bạn chứ không phải ngoại cảnh. Dù bạn vượt cả đại dương, nhìn thấy các thành phố và đất liền trôi qua trước mắt mình, như cách nói của Virgil, thì những vấn đề  của bạn vẫn sẽ theo bạn đến mọi nơi mà thôi.
Đây là những lời Socrates đã nói với một người quen khi ông đó phàn nàn giống bạn: "Tại sao ông lại ngạc nhiên rằng xê dịch không khiến tâm trạng của ông tốt hơn chút nào, khi mà ông luôn mang theo chính mình trên từng cây số? Những thứ đè nặng lên tâm trí ông thì ở đâu cũng vẫn vậy". Điều gì tốt đẹp mà một đất nước, một thành phố mới có thể đem lại cho bạn? Việc thăm quan ngắm cảnh, đi hết chỗ này chỗ nọ, nếu nghĩ kỹ, thực ra chả có lợi gì cho bạn hết.
Bạn cần cởi bỏ những thứ đang đè nặng lên tâm trí mình. Cho đến khi bạn làm vậy, không nơi chốn nào (dù cho nó được ví như thiên đường), có thể khiến bạn hài lòng. Bạn có thấy rằng tình trạng hiện tại của bạn giống những gì Virgil đã viết, tại thời điểm Sybil đang giận dữ và điên loạn, và đang vật lộn với thứ sức mạnh to lớn ở trong bà ta:
Nhà tiên tri nhảy lên và đánh đập bà ta, cố khiến sức mạnh ấy thoát khỏi cơ thể bà.
Bạn hãy làm tương tự, hãy cố gạt bỏ tất cả những gánh nặng mà có lẽ còn trở nên nghiêm trọng hơn cùng những chuyến đi. Nghĩ như thể nó là những container trên tàu chở hàng: nếu được xếp ngay ngắn thì không có vấn đề gì, nhưng nếu xếp và lèn không chặt, để nó trượt, sớm muộn một bên tàu cũng bị chìm. Không quan trọng bạn làm như thế nào, bạn sẽ luôn tự chống lại mình. Bạn hại bản thân mình bằng chính những chuyến đi ấy, vì, như một điều hiển nhiên, chúng không phù hợp cho một người đang ốm đau.
Nhưng một khi những gánh nặng được loại bỏ, mỗi sự thay đổi trong ngoại cảnh đều là một niềm vui. Ngay cả khi bạn bị lưu đày đến nơi xa xôi nhất trên thế giới, bạn sẽ thấy bất cứ chỗ thô sơ nào bạn xuất hiện đều sẽ thiết đãi bạn không tệ. Bạn đi đâu không quan trọng bằng bạn là người thế nào khi bạn đi. Bởi vậy, có lẽ ta không nên gán cho mình bất cứ một nơi chốn cụ thể nào. Ta nên sống với tâm niệm: "Tôi không sinh ra ở một địa điểm cụ thể, quê nhà tôi là cả thế giới". Nếu điều đó là rõ ràng cho bạn, bạn sẽ không còn ngạc nhiên khi thấy rằng thực ra không cứ phải tìm kiếm những chỗ mới, độc, khi bạn đã thấy nhàm với những chỗ cũ. Nếu tin rằng mọi nơi đều là nhà, bạn sẽ dễ dàng thấy thỏa mãn với địa điểm đầu tiên.
Như hiện tại, bạn không phải đang tận hưởng chuyến đi, mà là đang lang thang, trôi dạt, thay đổi từ điểm này đến điểm khác, trong khi thứ bạn đang tìm kiếm cách để sống hạnh phúc - thực ra có thể được tìm thấy ở bất cứ nơi đâu. Có nơi nào ồn ào hơn nơi nghị bàn chính sự (của đế chế La Mã cổ)? Vậy mà một người vẫn có thể sống an yên nếu cần phải ở đó. Dù cho, đúng là nếu ta có quyền lựa chọn, ta thậm chí sẽ tránh càng xa nơi ấy càng tốt, chứ đừng nói gì ở trong nó. Bởi vì cũng giống như một vài địa điểm không tốt có thể tạo ra những căng thẳng cho cả đầu óc sáng suốt và vững vàng nhất, những người đang đi đúng hướng - nhưng chưa được hoàn toàn, có những nơi nên tránh.
Tôi không đồng ý với những người cứ tự đâm đầu vào thử thách, để bản thân bị bao quanh bởi sự ồn ào và khó khăn mỗi ngày trong môi trường khắc nghiệt. Người thông thái hoàn toàn có thể chịu đựng hoàn cảnh đó, nhưng sẽ không lựa chọn nó; ông ta sẽ hướng đến một cuộc sống yên bình hơn là với náo động, tranh đấu, căng thẳng. Việc loại bỏ những thói xấu của bạn liệu còn ý nghĩa gì nếu bạn bị bao vây bởi thói xấu của kẻ khác. "Bọn cầm quyền bắt giữ Socrates", anh ta nói, "nhưng không thể hủy hoại ý chí của ông ấy". Liệu việc có bao nhiêu người có quyền lực hơn bạn có gì quan trọng? Nô lệ thực ra vẫn chỉ là một. Nếu một người có thể luôn chắc chắn coi nó là thứ đáng khinh (việc làm nô lệ cho người khác), anh ta được tự do, bất kể đám đông đàn áp anh ta có lớn đến thế nào đi chăng nữa.
Giờ là lúc dừng bút, nhưng để tôi đính quà cho bạn:
Nhận ra những hành động và ý nghĩ sai trái của bản thân là điểm khởi đầu của quá trình chữa trị.
Epicurus nói câu này rất hay, vì người mà không biết anh ta làm sai điều gì thì cũng không mong sửa chữa. Trước khi bạn có thể sửa đổi, bạn cần phải nhận ra những thói xấu của mình. Có nhiều người thậm chí còn ăn mừng và lấy làm hãnh diện sự sai trái của họ, vậy bạn nghĩ liệu họ có tí chút nào bận tâm đến sửa đổi? Chắc chắn không rồi, vì họ coi mấy cái thói ấy như phẩm cách của họ vậy.
Vì vậy, hãy luận tội bản thân mình, một cách nghiêm khắc nhất có thể. Sau đó tiến hành phiên thẩm tra chính mình. Hãy đóng vai nguyên đơn, sau đó là quan tòa, sau đó đến nhân chứng. Thi thoảng mới tự bào chữa cho bản thân mình!
Tạm biệt!
A Dreamer
👉 ĐỂ HIỂU THÊM VỀ CHỦ NGHĨA KHẮC KỶ VÀ THỰC HÀNH CÙNG SENECA, BẠN CÓ THỂ ĐẶT MUA BỘ SÁCH NGAY TẠI ĐÂY:
*******
Bản tiếng Anh:
From Seneca to Lucilius
Greetings
1 Do you think you are the only one this has happened to? Are you amazed to fi nd that even with such extensive travel, to so many varied locales, you have not managed to shake off gloom and heaviness from your mind? As if that were a new experience! You must change the mind, not the venue. Th ough you cross the sea, though “lands and cities drop away,”* as our poet Virgil says, still your faults will follow you wherever you go.
2 Here is what Socrates said to a person who had the same complaint as you: “Why are you surprised that traveling does you no good, when you travel in your own company? Th e thing that weighs on your mind is the same as drove you from home.” What good will new countries do you? What use is touring cities and sites? All your dashing about is useless in the end. Do you ask why your fl ight is of no avail? You take yourself along.
You must shed the load that is on your mind: until you do that, no place will be pleasing to you. 3 Realize that your present condition is like that which Virgil depicts in the Sybil, in that moment when she is agitated and maddened, having inside her a vast spirit not her own:
The prophet bucks and thrashes, tries to shake the god out of her heart.
You go this way and that trying to shake off a load that becomes all the more cumbersome with movement. It’s like a ship’s cargo: properly stowed, it has little eff ect on the vessel; but if it slides around, it soon causes one side to go under. No matter how you act, you act against yourself. You harm yourself by your very movement, for you are jostling someone who is sick.
4 But once what is amiss is gotten rid of, then every change of place will become pleasurable. Even if you are exiled to the furthest corners of the earth, you will fi nd that whatever barbaric spot you wind up in is a hospitable retreat for you. Where you go matters less than who you are when you go. Consequently, we ought not to consign the mind to any one place. We should live with this conviction:
“I was not born in any one spot; my homeland is this entire world.”
5 If that were clear to you, you would not be amazed to fi nd that it does you no good to travel to various regions every time you grow weary of where you were before. If you believed that every region is your own, you would have been satisfi ed with the first. As it is, you are not traveling so much as wandering, drifting, switching one place for another, when the object of your search—namely, to live well—is to be found in every place. 6 Can anything be as noisy as the forum? Yet one may live quietly there if need be. Still, if I am allowed to station myself at will, I will shun even the neighborhood within sight of the forum. For just as there are unhealthy places that put a strain on even the strongest constitution, so also for the mind that is good, but still gaining strength and not yet perfected, there are places that are not conducive to health.
7 I disagree with those who plunge into the midst of the waves, who give approval to the life of tumult and struggle energetically every day against diffi cult surroundings. Th e wise person will endure those things, but will not choose them; he will choose a peaceful existence over the strife of battle. It is not of much use to have jettisoned your own faults if you have now to combat those of others.
8 “The Th irty Tyrants arrested Socrates,” he says, “and yet they could not break his spirit.* What does it matter how many are the masters? Slavery is just one thing. If a person holds that one thing in contempt, he is free, no matter how large a crowd of oppressors is at hand.”
9 It is time to quit, but fi rst I must pay my harbor tax:
Awareness of wrongdoing is the starting point for healing.
Epicurus spoke very well here, I think, for he who does not know that he is doing wrong does not wish to be set right. Before you can reform yourself, you must realize your error. 10 Some people glory in their faults. Do you suppose they have any thought for the remedy? Surely not, since they count their bad habits as virtues! Bring an accusation against yourself, as stringently as you can. Then conduct the investigation. Take the role of the accuser first, then the judge, and let that of the advocate come last. Off end yourself sometimes!
Farewell.
Bạn nào có tâm muốn ủng hộ mình, chỉ xin ủng hộ Spiderum là mình vui rồi :)

Trần Việt Anh - STK: 0451000364912 (Vietcombank chi nhánh Thành Công, Hà Nội)

Các bài viết khác của tác giả:



Triết học Trích dẫn sách