Review sách | Cây cam ngọt của tôi

Nhân dịp mua được cuốn sách "Cây cam ngọt của tôi" ở trên shop Spiderum, mình lại ngoi lên đây review cho các bạn. Mong được đón nhận!

Nếu “Hoàng Tử Bé”, “Pippi tất dài”, “Những chuyến phiêu lưu của Tom Sawyer” hay “Alice lạc vào xứ sở thần tiên” lôi cuốn độc giả bởi những khám phá mới lạ, độc đáo thông qua chuyến hành trình trưởng thành của mỗi nhân vật thì đến với “Cây cam ngọt của tôi", một tác phẩm của nền văn học Brazil sẽ đem đến những trải nghiệm vừa lạ vừa quen, đưa người đọc ngụp lặn trong quá trình lớn lên của một cậu bé với những hạnh phúc và khổ đau, một câu chuyện sẽ khiến bạn phải thổn thức ngay sau khi đọc xong.

“Cây cam ngọt của tôi” là cuốn tiểu thuyết của nhà văn người Brazil José Mauro de Vasconcelos ra mắt độc giả vào năm 1968. Cuốn tiểu thuyết được cho là lời tự truyện của chính tác giả về cuộc sống cá nhân cùng những sự kiện đầy biến động trong thời thơ ấu. Với ngôn ngữ giản dị và cách biểu đạt gần gũi, cuốn tiểu thuyết được đưa vào chương trình tiểu học của Brazil, xuất bản trên hai mươi quốc gia và chuyển thể thành phim điện ảnh.

“Cây cam ngọt của tôi" xoay quanh góc nhìn của nhân vật Zé Zé - cậu bé 5 tuổi sinh ra trong một gia đình nghèo đông con. Ở Zé Zé hội tụ đầy đủ những cá tính của một đứa trẻ thông minh, tinh nghịch, hiếu động, đáng yêu và nhiều mơ ước. Do hoàn cảnh khốn khó khi bố thì thất nghiệp và mẹ phải đi làm cả ngày nên cậu thường tự nghĩ ra những trò chơi riêng cho mình. Nhiều người trong gia đình nghĩ Zé Zé là một đứa trẻ hư và trừng phạt cậu bằng những trận đòn roi mỗi khi cậu gây ra rắc rối. Có lẽ do không được thấu hiểu và bị cái nghèo đói đè nặng nên ngay từ nhỏ, Zé Zé đã sớm trưởng thành và có những suy nghĩ hiểu chuyện đến đau lòng.

Sau khi chuyển sang nhà mới, Zé Zé tìm thấy một cây cam ngọt nhỏ ở sau vườn, cậu quyết định làm bạn với nó. Mỗi khi có chuyện vui hay buồn cậu đều chia sẻ với cây cam ngọt. Bởi nó là người duy nhất chịu lắng nghe cậu thay vì một gia đình với những trận đòn roi, bạo lực. Đã có những lần Zé Zé ăn đòn tưởng thừa sống thiếu chết, cậu nghĩ chẳng ai cần đến mình nữa, cậu đã muốn chết đi hoặc tìm cách trả thù chính người cha của mình.

Có lẽ những suy nghĩ tiêu cực ấy sẽ còn đeo bám cậu nếu Zé Zé không gặp và kết thân với ông Bồ - người đã cho cậu cảm nhận được tình yêu và sự che chở. Ông Bồ hiện lên trong cuốn tiểu thuyết như một “ánh sáng cứu sinh" cho cả tuổi thơ và có lẽ là xuyên suốt trong hành trình trưởng thành của Zé Zé sau này.

Không giống với những tựa sách dành cho thiếu nhi tập trung vào các chuyến phiêu lưu kì thú hay những phép thuật thần tiên đầy cổ tích, “Cây cam ngọt của tôi” là tập hợp những câu chuyện, sự kiện vô cùng đời thường, chân thật, gần gũi, nơi mà bất kỳ đứa trẻ hoặc người trưởng thành nào cũng có thể tìm thấy bản thân mình trong đó.

Thử hỏi xem có đứa trẻ nào hồi nhỏ lại chưa từng ăn đòn roi từ bố mẹ, lại không có những suy nghĩ điên rồ hay bày trò quậy phá,... Tất cả những sự kiện mà Zé Zé trải qua cũng là những sự kiện mà ít nhiều mỗi người chúng ta cũng từng gặp một lần. Chính bởi thế, cuốn tiểu thuyết đã tạo được cảm giác gần gũi, giản dị nơi bạn đọc.

Thế nhưng, bên cạnh sự nhẹ nhàng, gần gũi, “Cây cam ngọt của tôi” cũng đem tới những góc nhìn đầy chiêm nghiệm. Đó là những góc nhìn về trẻ thơ, về cách chúng suy nghĩ, trưởng thành, về sự nuôi dạy của người lớn và về cả tình thương trao đi như thế nào là đúng. Tất cả đã đem lại những trải nghiệm khó quên cho độc giả.

Trong suốt thiên truyện, hầu như mỗi khi Zé Zé ở cùng gia đình cũng là lúc cậu bị ăn đòn hoặc mắng chửi. Những trận roi phạt ấy đều xuất phát từ chính những thành viên trong gia đình cậu. Tuy nhiên, liệu đòn roi có khiến một đứa trẻ như Zé Zé tốt hơn hay sẽ chịu nhiều nỗi đau và sự buồn tủi vì không được thấu hiểu?

Có thể thấy, sau mỗi trận đòn của cha, Zé Zé lại trở nên tiêu cực và có những suy nghĩ không được tốt đẹp. Khi các trận đòn đạt đến mức đỉnh điểm, cậu đã cho rằng không còn ai thương mình nữa và muốn chết. Khoảnh khắc khi Zé Zé quyết định “giết cha" trong trái tim của mình đã chứng minh rõ một điều rằng, đòn roi không hề giúp lũ trẻ tốt lên, thậm chí là xấu đi.

Những đứa trẻ luôn có trí tưởng tượng, sự sáng tạo và góc nhìn riêng. Có thể những hành động của chúng đôi khi hơi quá khích và để lại một số hậu quả, nhưng thay vì trách mắng, đánh phạt, chúng ta có thể ngồi lại lắng nghe, giảng giải để thấu hiểu chúng, để cho chúng biết rằng thế là sai. Như cách ông Bồ tiến đến với thế giới của Zé Zé bằng cách chia sẻ và cảm thông, bạn cũng nên thử tiến đến với chúng như vậy, bởi thực chất, lũ trẻ cần nhiều thấu hiểu yêu thương hơn là đòn roi trách phạt.

Có lẽ, nhiều bạn đọc sẽ không thích bố của Zé Zé bởi sự bạo lực của nhân vật này, nhưng ở một khía cạnh nào đó, người bố ấy cũng có những nỗi khổ tâm riêng cần được chia sẻ và giải toả. Áp lực từ hoàn cảnh nghèo khó phải chu cấp cho gia đình và nỗi lo thất nghiệp đã khiến người đàn ông này suy sụp, đó là lý do ông thường xuyên đi uống rượu và không về nhà. Sự tiêu cực dồn nén lâu sẽ bùng phát nên khi đánh Zé Zé, dù biết điều đó là sai nhưng bố của cậu vẫn làm. Những phân cảnh ôm cậu con trai bé nhỏ vào lòng và xin lỗi nó cho thấy tình cảm của ông dành cho Zé Zé vẫn còn rất nhiều. Khi không mua được quà giáng sinh cho các con của mình, ông cũng cảm thấy xấu hổ và tủi nhục. Tuy nhiên, cái sự nghèo đói đã như “ăn tươi nuốt chửng" bản thân ông, và như Nam Cao đã viết trong tác phẩm Chí Phèo rằng: “​​Khi người ta khổ quá thì người ta chẳng còn nghĩ gì đến ai được nữa”, ông đã bị chính cái áp lực của cuộc sống giết chết. Giá như công việc của ông vẫn ổn định có thể trang trải và chu cấp cho gia đình thì có lẽ, tình cảm giữa hai cha con đã hoàn toàn khác, có lẽ Zé Zé sẽ có một tuổi thơ không đòn roi và nhiều yêu thương hơn.

Trong cuộc sống, mỗi người có thể phải đối diện với rất nhiều áp lực và ai cũng sẽ có những nỗi khổ riêng, thế nhưng thay vì áp đặt sự khổ sở của mình lên mọi người xung quanh, chúng ta có thể thay thế bằng sự yêu thương. Tin rằng, khi yêu thương đủ nhiều, mọi thứ đều có thể thay đổi. Cuộc đời đã quá khó khăn rồi, nếu chúng ta cũng khó khăn với người khác, vậy phải chăng cuộc đời chỉ toàn những điều tồi tệ và không còn đáng để sống sao?

Zé Zé đã từng nói với mẹ của cậu rằng cậu không xứng đáng được sinh ra trên đời. Đáp lại câu nói ấy, mẹ cậu bảo: ““Ai đã ở trên đời, thì người đó xứng đáng được sinh ra, con ạ”. Cuộc đời vẫn sẽ thật đáng sống và ai trên đời này cũng đều xứng đáng được yêu thương. Zé Zé đã trải qua rất biến cố và đã có lúc tưởng như tuyệt vọng đến chết, nhưng những trải nghiệm ấy chắc chắn sẽ giúp cậu trưởng thành hơn, sẽ biết quý trọng tình thương và cuộc đời hơn để rồi chắc chắn một điều rằng, sau những điều có thể là vô cùng tồi tệ thì cuộc sống vẫn sẽ đáng sống theo một cách nào đó.

Đến với “Cây cam ngọt của tôi" bạn có thể vừa khóc, vừa cười và cảm nhận mọi xúc cảm của bản thân khi hòa mình vào câu chuyện tuổi thơ của một cậu bé 5 tuổi để rồi sau đó lắng đọng cùng những chiêm nghiệm, bài học và thông điệp về cuộc đời về con người và về cách trao đi tình thương như thế nào là đúng.