[P7] Ma túy tổng hợp - thuốc xanh hay đỏ?

Đầu tiên là phân biệt ma túy tổng hợp với ma túy có nguồn gốc tự nhiên. Ma túy là các hợp chất hóa học. Các hợp chất này có thể được triết xuất từ tự nhiên, ví dụ như từ cây thuốc phiện (anh túc), cây cần sa (cây gai dầu), cây coca (cocain)...Đây gọi là ma túy tự nhiên.

Ở trên là các hợp chất hóa học có khả năng tác dụng nên hệ thần kinh từ cây cần sa. Trong đó, THC (Tetrahydrocannabinol) là thứ "đáng kể" nhất. Bằng các phương pháp khoa học, từ cần sa chúng ta có thể thu được THC gần như nguyên chất.

Tiếp theo, chúng ta có ma túy bán tổng hợp. Ma túy bán tổng hợp là những hợp chất được tổng hợp từ các ma túy tự nhiên, tức là được biến tấu, thêm thắt để có tác dụng mạnh hơn. Lấy một ví dụ: morphine (C17H19NO3) được lấy từ cây anh túc, phản ứng với Acetyl chloride hoặc Acetic anhydride sẽ tạo ra heroin. Như hình dưới, đuôi HO được thay thế bằng đuôi CH3COO. Heroin (C21H23NO5) không thể tìm thấy trong tự nhiên. Ta gọi heroin là ma túy bán tổng hợp.

Cuối cùng, ta có ma túy tổng hợp: Là nhóm các chất ma túy không có trong tự nhiên. Ma túy tổng hợp được tổng hợp nên từ các loại hóa chất (các hóa chất này được gọi là tiền chất). Có những "họ" ma túy tổng hợp lớn, ví dụ như Amphetamin hay MDMA (thuốc lắc)...Gọi là "họ" ở đây vì chúng chia sẻ một phần công thức hóa học và có cách thức tác động lên hệ thần kinh như nhau. Lấy ví dụ như thuốc lắc (C11H15NO2). Cùng một hợp chất này (cùng một gốc) nhưng có thể gắn nhiều "đuôi" khác nhau. Hoặc có thể là đồng đẳng, đồng phân với nhau. Hãy cùng phân tích một case study để hiểu thêm về điều này.

Trong Breaking Bad, thầy White của chúng ta đã chế ra Meth có độ tinh khiết 99,1%, đặt tên là Blue Sky. Vậy Blue Sky kì diệu như nào, 99,1% có ý nghĩa gì? Tại sao thiên hạ lại phát điên lên vì con số đó?

99,1% là độ tinh khiết của sản phẩm so với sản phẩm "mẫu". Giả sử sản phẩm mẫu có độ tinh khiết 100%, tức là Blue Sky có độ tinh khiết tuyệt đối là: 99,1% x 100% = 99,1%. Ví dụ: mỗi 100 gam sản phẩm sẽ có 99,1 gam Meth. Ở đây bạn sẽ có 2 câu hỏi: (1) Tại sao không so sánh luôn với 100% và (2) 99,1% khó đến mức nào.

(1) vì tùy từng sản phẩm và tùy từng thị trường. Có những sản phẩm mẫu có độ tinh khiết chỉ đạt tối đa 90, 95% (do...khoa học) nên giả sử sản phẩm mẫu đạt 90%, sản phẩm của bạn đạt 80% thì độ tinh khiết của sản phẩm của bạn là (80/90%) ~ 89%. Ngày nay Meth có thể đạt 100% chứ trong quá khứ con số này thấp hơn. Ngoài ra mỗi nhóm chất gây nghiện cũng có những con số khác nhau và thay đổi theo thời gian.

(2): thật ra để đạt độ tinh khiết cao không khó. Cái khó ở đây là đạt được điều đó trong ... 1 cái thùng xe tải. Về cơ bản, ma túy là món hàng siêu lợi nhuận, việc các tập đoàn ma túy đầu tư để chế ra các món ma túy "100%" cũng không phải khó khăn gì. Tuy nhiên, nhìn dưới góc độ kinh tế thì lại là câu chuyện khác. Từ nơi sản xuất về tay con nghiện sẽ phải qua chán vạn người, lúc về tay con nghiện chắc chỉ 50,70%. Dễ hiểu là không trùm ma túy nào bỏ tiền núi để tạo ra ma túy 99,100%, cái đó chỉ đi khoe chứ không thành lợi nhuận được. Ở đây, trong Breaking Bad, con số 99,1% này hay ho bởi vì nó được chế trong thùng xe tải.

Tại đây, chúng ta sẽ tiếp tục tự hỏi: vậy 0,9% còn lại là cái gì? Nó vẫn là Meth, nhưng mà là đứa em song sinh không ai muốn.

Về cơ bản, có nhiều cách để tổng hợp ra Meth. Tuy nhiên, trong đa số trường hợp, sẽ luôn xuất hiện 1 "sản phẩm phụ" là L-Meth, một đồng phân hình học của R-Meth (tức là Meth hàng real). Và việc "tách" 2 đứa sinh đôi này rất khó khăn và tốn kém. Chúng ta có thể hiểu rằng thầy White đã tìm ra một cách để tách được 2 đứa này ra, hoặc đã tìm được cách để chỉ tạo ra R-Meth. Trong đoạn phim dưới đây thì có vẻ như là cách 2. Bằng một cách thức nào đó, với cùng một lượng nguyên liệu cũ, thầy White đã tạo ra gần như gấp đôi lượng R-Meth. Việc này tất nhiên là "có yếu tố điện ảnh" rồi. Ngoài ra nếu như trong phim thầy White bảo dùng chất xúc tác kim loại thì đó có thể là lí do Blue Sky của thầy có màu xanh. Dựa vào màu xanh đó chúng ta còn thể có đoán thầy đã dùng chất gì. Tuy nhiên cũng có thể màu xanh này là một "yếu tố điện ảnh" mà thôi. Meth càng "100%" thì càng trong suốt chứ không có màu. nhìn tựa tựa hạt mì chính nhưng to hơn vậy.

Chúng ta hãy điểm qua một số họ ma túy tổng hợp lớn: Họ nhà LSD, họ nhà Meth và họ nhà thuốc an thần... Việc phân loại này hoàn toàn mang tính cá nhân.

Họ nhà LSD bao gồm LSD và thuốc lắc. LSD, hoặc axit lysergic diethylamide, là tên chung của một nhóm các chất kích thích ảo giác, có nguồn gốc từ một loại nấm ký sinh mọc trên lúa mạch đen, được gọi là ergot. Các tính chất của LSD được phát hiện lần đầu vào năm 1943 bởi Albert Hofmann, một nhà hóa học người Thụy Sĩ. LSD đầu tiên được đặt tên là LSD-25. Mô tả đầu tiên về LSD đến từ chính Hofmann, và ông nói rằng nó "cực kì kích thích trí tưởng tượng".

LSD nổi lên từ thập niên 60 của thế kỉ trước. Ở thời điểm này LSD được sử dụng hợp pháp và đã xuất hiện nhiều trong các ấn phẩm văn hóa-nghệ thuật. Steve Jobs cũng ghi chép về thời gian ông sử dụng LSD và ông nói rằng LSD giúp ông suy nghĩ và đầu óc hoạt động được tốt hơn. LSD khó gây nghiện hơn các chất còn lại, có thể hiểu là do nó gây ra ảo giác và rối loạn nhận thức, chứ không giải phóng cái gì trong đầu. Tuy nhiên cũng vì lí do này nên LSD hay được sử dụng cùng với nhiều loại ma túy khác, biến nó thành một loại ma túy "dẫn đường". Ở Việt Nam, LSD gọi là tem.

Anh em cọc trèo với LSD là thuốc lắc. Tiền thân của thuốc lắc là thuốc cầm máu, xuất hiện ở Đức vào năm 1914. Có thể coi thuốc lắc là LSD+cocain. Vốn là thứ thiên biến vạn hóa nhất thị trường, một "dân chơi mới vào nghề" sẽ không thể hiểu được cái mình đang sử dụng là cái gì, vì trăm hoa đua nở từ cái tên đến tác dụng. Dân chơi Việt hay gọi đơn giản là thuốc, hoặc tên riêng: B29, Xám... Lí do cho sự trăm hoa đua nở này là bởi vì chế tạo thuốc lắc tương đối dễ dàng. Về cơ bản, tạo ra thuốc lắc dễ hơn tạo ra Meth. Mà bạn đã nhìn thấy thầy White tạo ra Meth 99,1% từ một cái thùng xe tải rồi đấy.

Thuốc lắc và LSD hay thường được nhắc đến với nhau, bởi vì tuy cấu trúc hóa học khác nhau nhưng cách thức và cảm giác đặc trưng mang lại gần như nhau, đó là sự thay đổi về thị giác và cảm nhận không gian. Thuốc lắc thường được cho là "safe trip" hơn LSD, trong khi LSD sẽ mang lại nhiều "hình ảnh" hơn. [1]

Nhóm thứ 2, là Amphetamine và Methamphetamine. Nhìn cái tên là biết chúng có bà con với nhau rồi. Methamphetamine có thể coi là con cháu của Amphetamine, và anh em kết nghĩa của Cocaine. Ba đứa này đều kích thích đầu óc và có cách thức gần giống Cocain. Khác biệt lớn nhất giữa 2 đứa là Meth tác dụng lên "đầu" nhiều hơn và xuống "thân" ít hơn so với Amphe. Ở đây, chúng ta hiểu rằng các hiệu ứng như tăng nhịp tim, tăng huyết áp và thân nhiệt sẽ xảy ra ở Amphe nhiều hơn so với Meth. Meth "trầm lắng", nhưng bù lại sẽ làm não bạn bung bét hơn.

Nhóm thứ 2 này về cơ bản sẽ là trung hòa cho nhóm đầu và nhóm thứ 3. Mặc dù cùng là các hợp chất kích thích nhưng Meth và Amph sẽ không kích động hành vi con người một cách điên loạn như LSD hay thuốc lắc. Vì thế LSD hay thuốc lắc hay được dùng để "party", để bay ngoài đời. Còn Meth hay Amph (hay heroin) là để bay trong đầu, và vì thế hay làm các con nghiện hoang tưởng. Các vụ trọng án hầu hết đều đến từ nhóm này.

Nhóm thứ 3 tương phản với 2 nhóm đầu, là loại thuốc làm suy giảm hoặc biến đổi chức năng hệ thần kinh. Điển hình là Ketamine, nấm, bóng cười... Ketamine được gọi dân gian là ke, và hay sử dụng sau khi phê "đá" hoặc "thuốc" (lắc) để giảm bớt tác động kích thích. Khởi nguồn của Ketamine là thuốc gây mê trong y học. Tương tự, bóng cười hay nấm đều là các chất gây mê, về sau được lạm dụng để giải trí. Hóa ra con người có nhu cầu mê-màng rất lớn.

Ngoài ra, chúng ta còn có nhiều loại ma túy khác với cách thức tác dụng vô thiên ngàn. Có thể kể tên như nước biển, muối, cần sa tổng hợp...

Mỗi ngày đều có một loại ma túy mới ra đời. Lí do là bởi vì con người rất dễ bị kích thích bởi một nhóm các hợp chất nhất định. Nhiều người trong chúng ta sẽ thậm chí nghiện mùi xăng, nghiện mùi nhựa cháy, hoặc keo đốt. Khi ngửi những mùi đó, nhiều người thấy say. Con người không chỉ thích mít thơm, hoa sữa, mùi mưa mùi gió... aka những cái tự nhiên, con người có thể thích những cái kì cục, những cái có thể đang được chế ra hàng ngày. Đây là thời đại của con người, thay vì tìm trong tự nhiên, sẽ nhìn vào chính bản thân mình và tạo ra những cái mới. Ma túy không nằm ngoài quy luật này. Có lẽ thứ ma túy tận cùng của loài người chính là hai viên thuốc này:

Vấn đề với ma túy là nó bắt đầu và kết thúc theo những cách khác xa với tưởng tượng của chúng ta. Truyền thông nói đúng, nhưng không nói đủ, lí do là vì với đại chúng, đôi khi không nói tốt hơn là nói hết. Ví dụ là má túy đá, meth. Lần đầu tiên đập đá không khiến bạn cầm dao giết người. Cũng tương tự như heroin. Một lần hút heroin không biến bạn thành 1 cái xác không hồn có giọng nói thều thào. Thật sự, ở lần đầu tiên, với liều lượng hạn chế, bạn sẽ thấy bất cứ thứ gì cũng khiến bạn tuyệt vời. Meth sẽ khiến bạn cảm thấy sung sức và đầy tự tin, cùng một cảm giác "như muốn lao đi về phía trước", và đột nhiên, sau nhiều tháng bỏ bê, bạn thực sự đứng lên hoàn thành một việc đã vướng bận hoặc nỗi đau mà bạn đang cảm thấy, và khiến mọi thứ trở nên thú vị ngay cả khi trước đó bạn đã chìm sâu vào trầm cảm.

Và đó là vấn đề của ma túy, nó làm mọi thứ tuyệt vời quá mức cần thiết. Bỏ qua yếu tố sức khỏe (vốn ma túy đến tay người dùng cuối sẽ pha trộn với rất nhiều chất độc hại để giảm giá bán) thì ma túy sẽ phá đi cơ chế "thưởng phạt" bình thường trong não người. Nó trông như một con đường đi thẳng tới Utopia, tiếc rằng đó không phải Utopia.

Một ngày bạn đi làm về, mệt mỏi căng thẳng và khó chịu, nhưng bạn vẫn phải giữ 1 nét mặt hoa hậu thân thiện, với sếp (vì muốn lên chức), với vợ con (sao nói lắm thế em im đi được không!?)...Thế nên lúc về đến nhà, nịnh vợ nịnh con xong rồi thì bạn ngồi xuống tự tận hưởng vài phút cho riêng mình. Bạn tự kiểm điểm bản thân: Bạn đi làm, đóng thuế đầy đủ, trên kính sếp dưới quý nhân viên, vậy là hoàn thành nhiệm vụ xã hội. Mang được tiền lương về lo cho vợ con, cố gắng dịu dàng và ân cần, vậy là hoàn thàn nhiệm vụ gia đình. Lúc đó não bạn sẽ tiết ra endorphin và oxytocin, khiến bạn cảm thấy êm ả dễ chịu và buồn ngủ. Đây là một cơ chế "thưởng phạt" bình thường của não người. Hãy nhìn mà xem: tốn 10 tiếng 1 ngày vất vả để có 10, 15 phút "feel good"? Việc đó là bình thường trong lịch sử con người, thậm chí trong quá khứ con người phải tốn hàng tuần, hàng tháng... để "feel good" (ví dụ: đi săn thành công). Nhưng ngày nay việc đó thật dễ dàng, chỉ với "1 phong" cần giá 120k bạn có thể "feel good" cả tối.

Vấn đề ở đây, ở góc nhìn xã hội: là các chất như ma túy phá hủy động lực tự thân của con người. Ở góc nhìn cá nhân, ngoài việc hủy hoại sức khỏe do dùng các loại ma túy "pha là chính" thì việc sử dụng ma túy sẽ khiến cơ thể con người (cả về thể chất và tinh thần) bị phụ thuộc vào ma túy, và từ đó rằng buộc và hạn chế con người trong các lựa chọn cá nhân. Ví dụ: bạn bị điểm kém -> hút cần. Vậy từ đó trong đầu bạn sẽ tự động hút cần khi bị điểm kém, và lâu dần coi đó là bình thường. Trong khi đó có rất nhiều lựa chọn khác: ví dụ, bị điểm kém -> cố gắng học -> được điểm tốt...Quá trình con người trưởng thành yêu cầu rất nhiều sự thay đổi (từ bản thể đứa trẻ ích kỉ đến bản thể người có trách nhiệm đóng góp), nên giả sử, cứ hút cần mà giải quyết được vấn đề (cảm xúc) thì không ai cần cố gắng thay đổi nữa.

Ma túy, hay dạng thức thấp hơn là rượu bia thuốc lá... là một cách thức, một "thuốc" để con người đương đầu với các vấn đề hiện tại. Thuốc nào cũng có độ tuổi giới hạn và cách sử dụng, và vì thế có thể coi bia rượu là một loại "thuốc tâm hồn" có độ tuổi giới hạn là 18 và giới hạn sử dụng là các quy định trong pháp luật (cấm lái xe, cấm sử dụng trong công việc...) Ma túy, từ thứ nhẹ nhất như cần đến thứ nặng đô như heroin cũng có thể coi là "thuốc tâm hồn", để "chữa" những thứ phát sinh trong xã hội hiện đại, chỉ có điều nó nặng đô hơn rất nhiều và con người cũng chưa thể phân loại và có cách sử dụng hợp lý, rất dễ bị lạm dụng. Lợi bất cập hại, thế nên là cấm.