“Hãy luôn nhìn vào mặt tích cực trong mọi vấn đề”.
Là một lời khuyên mình dễ dàng thấy, nhiều lần nghe, và từng hiểu lầm cho là đúng.
Câu nói này như một liều thuốc gây tê giúp mình tạm quên đi điểm đau. Nhưng đó chỉ là tạm thời. Điểm đau vẫn ở đó, vấn đề vẫn nhức nhối và có thể trầm trọng hơn nếu mình dễ dàng lờ đi với suy nghĩ: “Tích cực lên!”
Và mình nhận ra, đó là một lời khuyên tệ.
img_0
Nó tệ như thế nào?
1️⃣Lời khuyên tích cực độc hại
Không có gì sai ở việc tìm ra mặt tích cực của một vấn đề. Nhưng nếu chỉ áp dụng điều này theo cách cứng nhắc và một chiều, nó có thể trở thành cái bẫy “tích cực độc hại” (toxic positivity). Việc quá tập trung theo đuổi những suy nghĩ tích cực và bỏ qua những cảm xúc khác dẫn đến sự từ chối, đánh giá thấp, và xem thường những cảm xúc cũng như trải nghiệm thật của con người.
Thiếu sự lắng nghe, và thấu hiểu vấn đề của đối phương để rồi vội vàng đưa ra lời khuyên rập khuôn này khiến người nghe:
❌Lờ đi vấn đề cốt yếu
Cảm xúc có bản chất là một nguồn thông tin. Nó giúp bạn nhận biết điều gì đang diễn ra và cảm xúc của bản thân về sự kiện đó. Việc lờ đi những cảm xúc khó chịu, tương tự như bạn ngó lơ một điểm đau trên cơ thể. Lúc này, bạn sẽ thiếu đi dữ kiện góp phần giúp mình đưa ra quyết định đúng đắn.
❌Tăng mức độ của cảm xúc tiêu cực
Theo nhà tâm lý học lâm sàng Jaime Zuckerman, sự tích cực độc hại thực chất là một cách chối bỏ những khó chịu bên trong. Khi bị chối bỏ, những cảm xúc tiêu cực tích tụ sẽ lớn và trầm trọng vì mãi vẫn không được xử lý.
❌Hình thành những cảm xúc thứ cấp dữ dội.
Cảm xúc thứ cấp (meta/secondary emotion) là phản ứng của bạn trước cảm xúc của chính mình. Ví dụ, bạn buồn bã sau khi đánh mất một mối quan hệ (cảm xúc). Bạn chia sẻ điều này thì nhận được những lời nhận xét như: “Có sao đâu mà. Có gì đâu mà buồn. Đó là điều tốt đấy chứ…”. Thế là bạn thất vọng vì đã cảm thấy buồn (cảm xúc thứ cấp).
2️⃣Lời khuyên thiếu thấu cảm
Tác giả Stephen Covey từng viết: “Phần lớn mọi người lắng nghe không phải để hiểu, họ lắng nghe để trả lời”.
Việc vội vàng đưa ra lời khuyên trên, cố gắng “sửa chữa” người nói, mà không có sự lắng nghe để thấu hiểu cần thiết là hành động lắng nghe bác bỏ (dismissive listening).
Có thể người đối diện không cần lời khuyên nào - họ biết rõ điều cần phải làm và chỉ đang tìm kiếm sự cảm thông hoặc trấn an. Vì thế trước hết chúng mình cần tự trả lời: “Họ có cần ý kiến, lời khuyên hay chỉ cần được lắng nghe?” để xác định đúng mục tiêu giao tiếp.
Hơn cả là 1 lời khuyên …
Sự an ủi, hỗ trợ đem đến cảm giác an toàn để thoải mái giãi bày mới chính là điều chúng mình cần.
Chính vì thế rèn luyện kỹ năng lắng nghe thấu cảm (empathic listening) là cần thiết. Đây là kỹ năng lắng nghe chú tâm và tương tác nhằm thấu hiểu cảm xúc của người nói, bên cạnh những ý tưởng và suy nghĩ của họ. Đặc tính nổi bật của lắng nghe thấu cảm là mang đến sự động viên và hỗ trợ đối phương, thay vì đưa ra lời khuyên hoặc nhận xét.
—------------✨—------------
“Hãy luôn nhìn vào mặt tích cực trong mọi vấn đề” không phải là một lời khuyên có thể áp dụng trong mọi trường hợp hay với tất cả mọi người.
Không nhất thiết là chuyện gì xảy ra cũng có mặt tích cực của nó.
Không phải lần vấp ngã nào cũng có ý nghĩa cho cuộc đời.
Không phải ai sau những biến cố cũng trở nên mạnh mẽ hơn …
Vì cuộc đời mỗi người phức tạp và đa chiều. Mình không trải qua những gì họ trải qua, không chịu sự chi phối của hoàn cảnh đó, càng không thể hiểu cảm xúc của họ.
Nên không thể bắt họ phải cảm thấy tích cực theo lời khuyên kia.
Có những biến cố xảy ra khiến mình phải đi qua những ngày tháng mệt mỏi và ám ảnh. Mình không cố tìm cho chúng một ý nghĩa nào cả. Mình không muốn ép bản thân phải nhìn nhận là: “Nhờ những điều ấy mà tôi trở nên mạnh mẽ hơn”.
Mình vượt qua được những ngày tháng đó, trở nên mạnh mẽ hơn không phải nhờ nghịch cảnh.
🤝 Mà là nhờ những người nắm tay đỡ mình vượt qua khó khăn.
Mình biết ơn những người nhẫn nại nghe mình khóc, bên cạnh nghe mình giãi bày, hỗ trợ mình lúc khó khăn. Tin tưởng mình lúc mình mất niềm tin vào bản thân.
Dù là dòng tin nhắn, cuộc gọi lúc tối muộn và thời gian lắng nghe, rồi sự tận tình giúp đỡ.
Tình thương mà mình nhận được là điều giúp mình vượt qua.
Thinking_Out_Loud Phát_triển_bản_thân Tâm_lý_học