Em yêu lịch sử: Cái chết Đen và tác động của nó đến thời kỳ đen tối của Châu Âu diễn ra như thế nào?
Cái chết Đen là tên gọi của một đại dịch diễn ra tại Châu Âu vào thế kỳ 14, bởi vậy thời kì này còn có một cái tên khác là Thời Trung Cổ Đen Tối!
Vào đầu thế kỷ 14, Châu Âu bùng phát một loại virus có sức tàn phá khủng khiếp nhất trong lịch sử loài người thời bấy giờ, bệnh dịch hạch (hay còn gọi là Cái chết Đen). Căn bệnh này ảnh hưởng trực tiếp và dẫn đến cái chết của 60% dân số Châu Âu vào thời điểm đó (1348 ~ 1390), với tổng số cư dân từ 50 đến 80 triệu (Diane Zahler, 2000).
Bệnh dịch đã làm giảm tuổi thọ trung bình của người Châu Âu từ 40 xuống 20 trong thế kỷ 14, và nhiều thành phố bị phá hủy.
Tác động của Cái chết Đen đối với nền kinh tế Châu Âu
Bệnh dịch hạch bùng phát ở Châu Âu từ năm 1347-1351, Cái chết Đen, là một căn bệnh truyền nhiễm lây lan nhanh chóng và có sức tàn phá khủng khiếp. Người ta nói rằng nó được du nhập từ Trung Đông với các tàu buôn của người Genova vào năm 1347. Đầu tiên nó tấn công miền nam nước Ý, sau đó nhanh chóng lan sang Tây Ban Nha và Pháp. Năm 1348, nó được du nhập vào Vương quốc Anh từ Normandy, Pháp, qua eo biển; vào năm 1350, nó lan sang Nga. Kể từ đó, đã có nhiều lần lặp lại vào các năm 1361-1363, 1369-1371, 1374-1375 và 1380-1390.
Cái chết Đen đã mang lại những tổn thất to lớn cho người dân châu Âu. Ở nhiều thành phố đông dân cư, tỷ lệ tử vong vượt quá 50%. Ở nhiều nơi, "xác chết chủ yếu bị vứt trên xe như rác". Theo ghi chép lịch sử, Florence có 40.000 người thiệt mạng trong thảm họa năm 1348, còn Venice và London, mỗi nơi có 100.000 người. Theo ước tính, Cái chết đen đã cướp đi sinh mạng của hơn 24 triệu người Châu Âu. Tuổi thọ trung bình ở Châu Âu cũng bị rút ngắn từ 40 xuống còn 20 năm.
Tác động lớn đầu tiên của cái chết hàng loạt đối với nền kinh tế Châu Âu là tình trạng thiếu lao động trầm trọng. Theo ước tính của các học giả phương Tây, lực lượng lao động ở Châu Âu đã giảm 25% vào thời điểm đó. "Do quá thiếu lao động, gia súc bị bỏ mặc ngoài đồng, đến mùa thu hoạch không có ai thu hoạch".
Tác động kinh tế thứ hai là thay đổi cơ cấu nông nghiệp. Do thiếu lao động trầm trọng, giá cả leo thang, đầu vào cho việc trồng ngũ cốc lớn, lợi nhuận thấp nên một số lượng lớn nông dân đã từ bỏ đất canh tác và đầu tư vào ngành nghề mới - trang trại thành đồng cỏ, thay việc trồng ngũ cốc bằng chăn nuôi cừu.
Khu vực chăn nuôi cừu đã phát triển từ phương thức chăn nuôi trên núi, du mục nguyên thủy sang chăn nuôi tại đồng cỏ cố định. Khu vực chăn nuôi mở rộng ra vùng đồng bằng, ngành chăn nuôi cừu và ngành dệt len bổ sung cho nhau và phát triển đồng thời, trở thành ngành tiên phong ở Châu Âu từ thời Trung cổ đến xã hội hiện đại.
Ảnh hưởng thứ ba của Cái chết Đen đối với nền kinh tế Châu Âu là sự thăng trầm của nền kinh tế đô thị, nó trải qua một quá trình từ thịnh vượng đến suy tàn, rồi từ suy tàn đến thịnh vượng. Lấy Florence, thành phố có tốc độ phát triển kinh tế nhanh nhất tại thời gian đó, làm ví dụ. Xem qua bức tranh đầy đủ của nó.
Trước khi bệnh dịch hoành hành, khung cảnh sôi động của thành phố Florence đã được nhà thơ Antoni Pucci ở thế kỷ XIV mô tả một cách sinh động: "Tất cả thực phẩm sản xuất ở vùng quê Tuscany đều có thể tìm thấy ở chợ: nhiều loại rau theo mùa, trái cây; thịt các loại, cá và trò chơi, cũng như nhiều món đặc sản khác đều có mặt ở đây".
Sau khi bệnh dịch đến, toàn bộ thành phố trở nên hoang tàn. Tác động nhanh nhất và trực tiếp nhất của bệnh dịch là những cửa hàng và công xưởng đều phải dừng hoạt động. Chỉ còn một số phòng khám và nhà thuốc vẫn còn mở cửa kinh doanh trong thành phố đang hoảng loạn... "Cả thành phố giống như một bệnh viện và nhà tang lễ khổng lồ".
Sau bệnh dịch, một số người còn sống đã có nhận thức mới về giá trị của cuộc sống, và họ bắt đầu theo đuổi cuộc sống xa hoa, điều này khiến nguồn cung sản phẩm thủ công và hàng xa xỉ bị khan hiếm và giá cả tăng vọt. Vì vậy, "mặc dù Cái chết Đen đã giáng một đòn nặng nề vào dân số thành thị, nhưng cuối cùng nó đã làm trẻ hóa thành phố".
Tác động của Cái chết Đen đối với chính trị Châu Âu
Cuộc khủng hoảng kinh tế do Cái chết Đen gây ra chắc chắn đã góp phần gây ra một loạt các cuộc bạo động ở các tầng lớp thấp hơn ở thành thị và nông thôn trong khoảng thời gian từ năm 1350-1450.
Theo ghi chép lịch sử, số lượng các cuộc bạo động trong thời kỳ này đã lên đến mức chưa từng thấy. Một trong những hậu quả gián tiếp và sâu rộng hơn của Cái chết Đen là Cuộc nổi dậy vĩ đại của nông dân Anh vào năm 1381.
Do cái chết đen lan rộng nên tình trạng thiếu lao động trầm trọng nên nông dân có thể chọn công việc phù hợp hơn với mình, đồng thời có thể đưa ra các yêu cầu cao hơn như tăng lương, giảm giá thuê đất. Điều này đối đầu với tâm lý của các lãnh chúa quý tộc, những người kiên quyết không muốn thỏa hiệp, và thậm chí cố gắng đảo ngược tình hình suy giảm của cải bằng cách dựa vào quyền chính trị của họ.
Nghị định của Hoàng gia ngày 18 tháng 6 năm 1349 buộc những người có năng lực phải làm việc và duy trì mức lương năm 1346. Nghị định 1351 đã nhấn mạnh điều này và bổ sung nhiều chi tiết mới.
Năm 1381, tầng lớp quý tộc Anh đánh thuế theo bình quân đầu người chứ không phải theo sự giàu có. Kết quả là quan hệ giai cấp ngày càng căng thẳng, và nổ ra một cuộc khởi nghĩa nông dân nổi tiếng trong lịch sử.
Mặc dù cuộc khởi nghĩa kết thúc thất bại, nhưng tầng lớp quý tộc cũng buộc phải nhượng bộ hàng loạt, trên thực tế, tiền lương của nông dân được tăng lên, địa tô cũng bị giảm đáng kể. Sự xóa sổ của chế độ nông nô đen tối trong thời Trung cổ đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong việc thúc đẩy Châu Âu gia nhập xã hội hiện đại.
Các cuộc nổi dậy của nông dân trong lịch sử là hình thức bên ngoài của biến đổi xã hội và là động lực trực tiếp của tiến bộ xã hội. Điều này đặc biệt đúng ở Châu Âu dưới ảnh hưởng của Cái chết Đen.
Trên thực tế, những xáo trộn xã hội và những thay đổi chính trị do Cái chết Đen mang lại đã trực tiếp dẫn đến sự suy giảm địa vị của các lãnh chúa quý tộc và nâng cao địa vị của giai cấp tư sản. Mặc dù các lãnh chúa quý tộc đã giành được kết quả cuối cùng trong việc đàn áp cuộc nổi dậy của quần chúng, nhưng họ không thể thoát khỏi tình trạng suy giảm.
Phần lớn thu nhập của quý tộc cũ là từ ruộng đất, nhưng do sự tàn phá của Cái chết Đen, lực lượng lao động vô cùng khan hiếm, và tiền công của những người làm thuê cũng tăng lên rất nhiều. Mặc dù nhà nước đã sử dụng hàng loạt các biện pháp hành chính và pháp luật để hạn chế tiền lương nhưng sự biến động tiền lương của người lao động phần lớn do ảnh hưởng của thị trường đến quan hệ cung cầu lao động. Các địa chủ quý tộc phải sử dụng tiền lương ưu đãi để thu hút lao động nhằm tiếp tục quản lý ruộng đất của họ, đồng thời, địa tô cũng giảm đáng kể.
Ngược lại, các doanh nhân và nhà tài chính ở các thành phố lại có thể phục hồi sau thảm họa một cách nhanh chóng. Nhờ sức mạnh và thời cơ thuận lợi để phát triển đô thị, họ nhanh chóng cướp đoạt của cải. Sự suy thoái kinh tế của tầng lớp quý tộc cũ khiến họ không được hưởng chức vụ cao nhất của chính phủ, và tiếng nói chính trị của họ bị giảm sút đáng kể.
Ngược lại, nhiều doanh nhân và nhà tài chính lớn đã bắt đầu tham gia vào các cơ quan khác nhau của đất nước và nắm giữ những vị trí quan trọng, khá nhiều lần họ trở thành người ra quyết định chính của chính phủ.
Có thể thấy, mặc dù sự xuất hiện của Cái chết Đen là một thảm họa trong xã hội loài người, nhưng nó cũng đã gián tiếp giúp cho giai cấp tư sản về kinh tế, quản trị và xã hội, địa vị lớn mạnh, tạo cơ hội và mang lại những điềm báo cần thiết cho sự nổi lên của cuộc cách mạng tư sản.
Tác động của Cái chết Đen đối với văn hóa Châu Âu
Cái chết Đen đã làm suy yếu sự ổn định của văn hóa Châu Âu. Tỷ lệ tử vong tiếp tục cao đã làm giảm số lượng học giả và trí thức, đồng thời làm giảm tính biểu đạt của nền văn hóa gốc. Sau Cái chết Đen, Châu Âu phải đối mặt với vấn đề làm thế nào để duy trì và khôi phục di sản văn hóa của xã hội.
Cuộc khủng hoảng này đã ảnh hưởng không nhỏ đến các cơ sở giáo dục, đặc biệt là các trường đại học. Cái chết đen đã gây ra tình trạng số học sinh đến trường sụt giảm nghiêm trọng. Số lượng đăng ký tại Đại học Oxford giảm từ 30.000 trước khi xảy ra dịch bệnh xuống còn 6.000 vào cuối thế kỷ 14. Có khoảng 30 trường đại học ở Châu Âu trước năm 1348, và 5 trường phải đóng của hoàn toàn sau Cái chết Đen.
Một mặt, Cái chết Đen đã làm giảm số lượng linh mục, mặt khác, một số lượng lớn các nghi lễ tôn giáo (đặc biệt là lễ tang) đã tạo ra rất nhiều nhu cầu về linh mục, và các trường đại học là nơi chính để đào tạo các linh mục. Nhu cầu xã hội này hầu như đã thúc đẩy các trường đại học phát triển. Ngoài ra, vì việc đi lại được coi là nguy hiểm, và các trường đại học địa phương có thể giúp sinh viên không phải di chuyển xa đến các trường xa, do đó giảm nguy cơ lây nhiễm.
Sự gia tăng của các tổ chức đại học đã làm suy yếu sự thống trị của trung tâm văn hóa cũ về mặt văn hóa, dẫn đến sự xuất hiện và phát triển của các ý tưởng học thuật mới. Điều này làm suy yếu sự gắn kết quốc tế của văn hóa Châu Âu thời Trung cổ và chuẩn bị cho sự chia rẽ của hệ thống thần học.
Đồng thời, một phong trào cải cách cũng đã được đặt ra trong các trường đại học, được thể hiện qua sự hồi sinh của việc nghiên cứu các tác phẩm kinh điển. Vì vậy, sự xuất hiện của Cái chết Đen ở Châu Âu vào thời Trung cổ đã mang lại cơ hội cho sự thịnh vượng của phong trào Phục hưng Châu Âu và tạo cơ hội cho con người giải phóng tâm trí.
Mặt khác, trong khi Cái chết Đen mang lại đau thương lớn cho người dân Anh, nó cũng khiến họ nhận thức sâu sắc về tính sát thương lớn của bệnh dịch và tầm quan trọng của việc nghiên cứu về bệnh dịch hạch cũng như các căn bệnh khác. Do đó, họ bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến sự phát triển của giáo dục đại học và sự phát triển của các chủ trương công nghệ và y tế.
Ví dụ, trong năm năm sau năm 1348, Đại học Cambridge đã thành lập ba trường cao đẳng mới, đó là Cao đẳng Trinity, Cao đẳng Thánh Thể và Cao đẳng Clare. Sự gia tăng các tổ chức đại học mới đã làm suy yếu sự thống trị của giáo dục thần học trong các trường đại học kể từ thời Trung cổ ở Anh.
Ở một mức độ nào đó, sự nghi ngờ Kitô giáo đã thúc đẩy sự xuất hiện của Thanh giáo Anh, giải phóng tâm trí con người, giải phóng con người khỏi gông cùm của tôn giáo, đặt nền tảng tư tưởng cho sự phát triển của Cách mạng tư sản Anh.
Tác động của Cái chết Đen đối với văn hóa Châu Âu
Cái chết Đen càng làm trầm trọng thêm sự phân cực giữa người giàu và người nghèo trong xã hội Châu Âu thời trung cổ. Đời sống của người nghèo lại càng khó khăn, tầng lớp trên tăng cường kiểm soát tầng lớp dưới nhằm duy trì địa vị chính trị và kinh tế của họ, làm cho mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt và nổi cộm.
Những người nghèo tuyệt vọng bỏ nhà chuyển đi nơi khác với hy vọng tìm được một công việc mới hoặc ít nhất là được giúp đỡ về vật chất. Ngày càng có nhiều thành phố và thị trấn trở thành nơi tạm dừng chân cho những người nghèo di cư - họ đang tìm kiếm thứ gì đó để thỏa mãn sự sống sót tối thiểu.
Sự gia tăng của tầng lớp người nghèo ngày càng trở thành một nhân tố xã hội rất bất ổn, đe dọa lớn đến hệ thống xã hội và trật tự xã hội lúc bấy giờ, xã hội lâm vào khủng hoảng, phản kháng bạo lực có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Người nghèo ngày càng nhận thức rõ hơn rằng lợi ích của họ về cơ bản không phù hợp với tư tưởng của người giàu, những ý tưởng về bình đẳng xã hội và tự do cá nhân đã bắt đầu lan rộng trong các tầng lớp thấp hơn.
Cái chết đen cũng thúc đẩy sự phân hóa giữa các tầng lớp khác nhau của xã hội Châu Âu trong thời Trung cổ: người khỏe mạnh và người ốm yếu; dòng chảy văn hóa và những người bên lề văn hóa - người nước ngoài, người ăn xin và người Do Thái; công chúng và các nhà lãnh đạo văn hóa- Các quan chức chính phủ, mục sư và bác sĩ. Những phân chia này tác động lên xã hội một cách phức tạp và có hại, tác động đến trật tự xã hội nguyên thủy và làm suy yếu khả năng điều phối của chính xã hội.
Đọc thêm:
Nguyễn Đức Khương
@Duckhuong
Science2vn
/science2vn
Bài viết nổi bật khác
- Hot nhất
- Mới nhất