CÁI TÔI SIÊU VIỆT, CHÂN NGÃ, THƯỢNG ĐẾ

4.2.2 Chân Ngã (The self)

Sự tìm ra Chân ngã (The self)

Jung kể lại rằng vào một buổi chiều chủ nhật năm 1916, khi ông đang ngồi trong phòng khách của mình tại Seestrasse ở Kusnacht, ông cảm thấy một bầu không khí nặng nề trong ngôi nhà.

“Tôi bắt đầu thấy bồn chồn, nhưng tôi không biết nó có nghĩa là gì hoặc 'họ' muốn gì ở tôi. Có một bầu không khí đáng ngại xung quanh tôi. Tôi có cảm giác kỳ lạ rằng không khí chứa đầy những thực thể ma quái. Cứ như thể ngôi nhà của tôi bắt đầu bị ma ám..

Khoảng năm giờ chiều chủ nhật, chuông cửa trước bắt đầu reo điên cuồng... Nhưng trong tầm nhìn thì không thấy ai cả. Tôi đang ngồi gần chuông cửa, và không chỉ nghe thấy “nó” mà còn thấy “nó” di chuyển. Tất cả chúng tôi chỉ biết nhìn chằm chằm vào nhau. Bầu không khí trở nên dày đặc, tin tôi đi! Sau đó, tôi biết rằng có điều gì đó phải xảy ra. Toàn bộ ngôi nhà được lấp đầy như là bởi một đám người xuất diện, nhồi nhét đầy linh hồn (spirits). Chúng tập trung ngay trước cửa, bầu không khí quá dày nên hầu như không thể thở được. Với tôi, tôi đã run rẩy với câu hỏi: 'Vì Chúa, đây là thứ gì trên đời vậy?' Sau đó, họ kêu lên bằng một điệp khúc, 'Chúng tôi đã trở về từ Jerusalem, nơi chúng tôi không tìm thấy những điều chúng tôi đang tìm kiếm.”. - (Memories, Dreams, Reflections, p190)

Họ thỉnh cầu tôi cho họ vào, và thế là tôi bắt đầu thuyết giảng. Các từ ngữ lần lượt xuất hiện và Jung chỉ việc nói nó ra .

Trong vài ngày sau đó, Jung ghi chép lại thành một văn bản lấy tên là “Bảy bài giảng cho người chết”. Jung viết nhưng ông nói rằng nó được rao giảng bằng lời nói và thông qua một vị thầy thuộc trường phái Ngộ đạo là Basilides, là một thông điệp đến với Jung từ phần cổ mẫu của tâm thần. (theo Memories, Dreams, Reflections, các trang 189-191.)

Tóm tắt lại câu chuyện: ngày hôm đó, các vong linh tìm đến Jung vì mong muốn được nghe thuyết giảng, để có được điều họ đang tìm kiếm. Và khi họ gặp Jung thì một vị thần là Basilides, thông qua cơ thể vật lý của Jung để thuyết giảng rồi sau đó siêu thoát cho họ. Ở đoạn cuối cùng của bài giảng thứ 7: “Sau đó, vong linh im lặng và bay lên như khói phía trên ngọn lửa của người chăn gia súc, người suốt đêm canh giữ đàn chiên của mình.”

Jung là người có tìm hiểu và nghiên cứu Phái Ngộ Đạo trước đó, nhưng những nội dung được thuyết giảng lúc này chưa từng được ghi chép hay tồn tại; thần Basilides của phái này đã thông qua Jung và lúc này Jung là một kênh dẫn (channel).

Việc lên đồng hay dẫn kênh là: ý thức (consciousness) của một người kết nối với vô thức tập thể (cụ thể là một nhân cách nào đó ở bên trong vô thức tập thể) và vị thần truyền đạt thông tin thông qua ý thức, cơ thể vật lý của người dẫn kênh (channeler).

Vị thần Basilides thuyết giảng khi ông ở vị trí của PLEMORA.

Plemora: Pleroma (Tiếng Hy Lạp: πλήρωμα, nghĩa đen là 'fullness') thường đề cập đến tổng thể của sức mạnh thần thánh. Nó được sử dụng trong bối cảnh thần học Kitô giáo, đặc biệt là trong thuyết ngộ đạo. Từ này được sử dụng 17 lần trong Tân Ước. Theo Jung, Plemora là sự hiệp nhất của các mặt đối lập, tức là thoát khỏi chiều kích (dimension) nhị nguyên của tâm thức.

Để đặt tên cho nhân tố cổ mẫu hoạt động trong tâm thần sinh ra mục tiêu và hình thức này, Jung chọn thuật ngữ The Self tự ngã theo như Kinh Upanishads của Ấn Độ để chỉ một nhân cách cao hơn, atman.

“Tôi sống, không phải tôi sống, mà là Đấng Christ sống trong tôi” (Galati 2: 20). Đứng trên bình diện tâm lý, Tự ngã được định nghĩa như là sự “thuần nhất” và “tròn đầy” của con người. (Collected Works 11, p231).

Định nghĩa Chân ngã

Chân ngã là tầng vô thức sâu nhất trong vô thức, được gọi là “hạt nhân của tâm thức”. Nếu so sánh hệ tâm thức với một quả cầu, thì ý thức chỉ là một vạt đất trắng nhỏ (tương tự phần nổi 10% của một tảng băng trong dòng sông hay biển cả) với một chấm ở giữa gọi là cái Tôi, trong khi Tự ngã là cái trung tâm trong lòng cầu và đồng thời là toàn bộ quả cầu.(theo Marie-Louise von Franz)

Chân ngã (The Self). Nguyên mẫu (archetype) của sự toàn vẹn, hòa hợp (wholeness) và trung tâm vận hành của tâm thức; một thế lực siêu việt cá nhân vượt lên trên cái tôi (ego).

Chân ngã không chỉ là trung tâm, mà còn là toàn bộ ngoại vi, tức bao hàm cả ý thức lẫn vô thức, nó là trung tâm của tổng thể này, cũng giống như cái tôi là trung tâm của ý thức. ("Introduction," Collected Works 12, page 44.)

Ở tầng sâu nhất của vô thức Chân Ngã chi phối tổng thể hoạt động tâm thần với quyền lực cao nhất. The Self là sự liên hợp của toàn bộ yếu tố. Mọi bản ngã (cá thể) đều nằm bên trong là một phần của Toàn Thức.

Jung cho rằng tất cả chúng ta đều có hình ảnh Chúa (Imago Dei) - dấu ẩn của tự ngã - trong mình. Imago Dei dịch theo tiếng la tinh là "Image of God" được tìm thấy trong sách Sáng thế ký trong câu chuyện về sự sáng tạo. Có nghĩa giống với Chúa, phản ánh bản chất thiêng liêng của Đức Chúa Trời:

“Sau đó, Thiên Chúa nói, "Chúng ta hãy tạo ra con người theo hình ảnh của chúng ta, sau sự giống nhau của chúng ta. Và hãy để họ có quyền thống trị đối với cá biển và trên những con chim của thiên đàng và trên gia súc và trên khắp trái đất và trên mọi thứ leo thang trên trái đất. Vì vậy, Thiên Chúa đã tạo ra con người theo hình ảnh của chính mình, trong hình ảnh của Thiên Chúa, ông đã tạo ra con người; Nam và nữ được tạo ra.” (Sáng-thế Ký 1:26-27)

Chân Ngã, hay Toàn Thức; đồng thời vừa là một trung tâm lại vừa là toàn thể. Việc coi cái tôi và tự ngã như hai thực thể tách biệt chỉ là phương tiện lý tính cần thiết để hiểu về chúng.

Các biểu hiện của Chân ngã

Những hình ảnh Chân ngã đến với con người thường được diễn tả thông qua (1) hình dạng người, (2) hình dạng các sinh vật hay các vật thể trong trời đất; các sinh vật, như sư tử, bạch tượng, chim, cá, rắn; các vật thể, như cây, cây đa, cây phượng vĩ; đá, đá tảng, đá quý; hoa, hoa hồng, hoa sen, (3) hoặc thông qua các biểu tượng hình học có tính trừu tượng hơn, như hình tròn, hình cung nguyệt (mandala), hình vuông (bộ tứ), ngôi sao hay “thập tự giá” của Kitô giáo.

Hình 4.2.Tranh Systema munditotius

Truyền thống Do Thái và Kitô giáo có Adam – Adam thứ nhất và Adam thứ hai là Đấng Christ; truyền thống Ba Tư có Gayomart (người nguyên thủy); truyền thống Trung Hoa có Bành Tổ: (vị thần tạo hình sông núi bốn phương đất trời Trung Quốc); truyền thống Ấn Độ có Purusha.

“Những hình ảnh này trong các truyền thống văn hóa và tâm linh đều muốn diễn tả cái cơ sở thâm sâu của con người là Chân ngã, với những đặc tính vượt lên trên cảm giác, ý thức và những mục đích thực dụng, những đặc tính nội tâm, tâm linh, bền vững, vĩnh viễn, những đặc tính thuần nhất và thành toàn.” (Collected Works 6, 891; 11, 231).

Đối với nhiều thể thức của “hình dạng người”, Tự ngã đã tự biểu lộ như một “bản vị cao siêu”: không những như ngọc hoàng, anh hùng, ngôn sứ, cứu tinh... (Collected Works 6, 891), không những như một “thực hữu” vừa gần mà cũng vừa xa, vừa hoàn toàn là ta mà cũng vừa hoàn toàn khác ta (Collected Works 7, 398), mà còn – theo nguyên văn của C.G. Jung – như là Atman của Ấn giáo, như là Đạo của Lão giáo, như là “Thượng đế trong ta” của Kitô giáo, như là “Đấng Christ trong ta” với các ý nghĩa theo truyền thống John cũng như Paul (theo Kinh thánh Tân ước Kitô giáo).

Thái cực đồ (âm dương hợp nhất) hay biểu tượng chữ Vạn (bộ tứ) cũng mô tả Toàn Thức. Đối với Lão Tử, nguyên thủy của vũ trụ và vạn vật là Đạo. Đạo là thể vô hình vô tướng, không sinh không diệt, hằng hữu đời đời. Đạo sinh một, một sinh hai, hai sinh ba, ba sinh vạn vật. Một đó là Thái cực, Hai đó là Âm Dương, Ba đó là Tam Thiên Vị (Ba ngôi: Thái cực, Dương và Âm). Âm và Dương thu nhận Sinh từ ngôi Thái cực, rồi vừa xung đột vừa hòa hiệp, để tạo thành trời đất, vũ trụ và vạn vật. Cho nên theo ông, trong vạn vật đều có Âm Dương: Vạn vật đều cõng một Âm và bồng một Dương. Vì vậy theo Đạo giáo, trước khi vũ trụ thành hình, trong khoảng không gian hư vô bao la, có một chất sinh rất huyền diệu, gọi là ĐẠO. Đạo biến hóa ra Âm Dương. Âm Dương xô đẩy và hòa hiệp tạo ra vũ trụ và vạn vật. Vạn vật được hóa sinh ra, tác động với nhau, phồn thịnh với nhau, rồi cuối cùng tan rã để trở về trạng thái không vật không hình, tức là trở về nguồn gốc của nó là Đạo. Chữ Vạn là một biểu tượng được tìm thấy rộng rãi trong cả lịch sử loài người và thế giới hiện đại. Ở Trung Quốc nó được đặt tên là 萬 (Vạn, pinyin: Wàn), nghĩa gốc là "10 ngàn" nhưng còn có nghĩa chuyển là "mọi thứ" (như vạn vật thường được hiểu là "mọi vật", hay trong câu "vạn sự như ý") và coi nó là một chữ, do vậy 卍 hay được gọi là "Vạn tự" (萬字 - pinyin: Wànzì).

Chân ngã và Trật tự ẩn

Như đã phân tích ở nội dung về trật tự ẩn và Chân ngã, thì cả khai khái niệm đều chỉ một trạng thái nhất nguyên, toàn thể và có chi phối, quyết định tới các tầng bên dưới. Một trạng thái của sự hợp nhất đồng thời tồn tại giống như trạng thái lượng tử. Cái vốn có bản chất nhị nguyên như bản ngã, hay con người trong thế giới cơ học cổ điển không nhận thức được nhưng có nguồn gốc từ sự hợp nhất này và có thể chịu chi phối hay kết nối lại thông qua việc kết nối với vô thức.

Ở nội dung về phức cảm, chúng ta biết rằng trong vô thức có những trung tâm tự trị như là các tiểu nhân cách, thậm chí nếu khi chết ý thức con người không biến mất mà vẫn được lưu trữ trong vô thức tập thể hay trạng thái toàn thể của tồn tại như Chân ngã thì chúng ta có thể giao tiếp hay tiếp cận lại với các nhân cách khác này trong vô thức tập thể. Một trong các kiểu nhân cách này là các cái tôi siêu việt là tinh thần hay linh hồn.

Kết luận về thượng đế

Thượng đế không phải là một cá nhân (một tiểu ngã/phân mảnh) mà là một trạng thái tồn tại không sự phân biệt. Có thể gọi là toàn giác, hay toàn thức, hay Chân ngã, hay Đại ngã. Một trạng thái mà ý thức thường nghiệm của tiểu ngã không cảm nhận được. Bằng ngôn ngữ của khoa học, có thể hiểu đơn giản:

Thượng đế đích thực là toàn bộ thế giới tự nhiên và thế giới tinh thần của mọi sinh vật có tinh thần, là tất cả.

Mỗi cá nhân khi đạt đến được trạng thái nhìn nhận không phân biệt này được coi là một biểu tượng (symbol) của Chân ngã. Đó là Jesus, Đức phật, các vị thần đã thăng lên,… Đức Phật cảnh giác các hàng Bồ-tát rằng ngôn ngữ và tri kiến đều có những trở ngại, tất cả kinh điển của Đức Phật như ngón tay chỉ mặt trăng chứ không phải là mặt trăng. Nghĩa rằng Đức Phật là một hiện thân của Chân ngã chứ không phải là Chân ngã tuyệt đối.

Các phân mảnh đang thực hiện công việc nhận thức và sáng tạo của thượng đế thông qua sự hiện hữu và sự lựa chọn của chính mình.

Một biểu tượng của cái tôi cao hơn là Tượng phật nghìn mắt nghìn tay. Bằng chiêm mộng hoặc phút giây xuất thần nào đó, con người trong lịch sử đã chứng kiến sự biểu hiện của Chân ngã thông qua hình ảnh, cảm giác, biểu tượng và sau đó đúc tượng và thờ cúng.

Tượng Phật nghìn mắt nghìn tay ở chùa Bút Tháp

--------------------------------------------------- Tác giả Thanh Minh: https://www.facebook.com/profile.php?id=100071171090804 Ebook: Bản chất của hiện hữu: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0pMeY9zWA6VhrDknKE2moCfKT3fHViMDqtzfZa4nGFgJLefRhfsLtAwmjhNdashaxl&id=100071171090804