Alexandrite là một loại chrysoberyl có khả năng thay đổi màu sắc từ xanh lục hoặc xanh lam trong ánh sáng ban ngày sang đỏ, tím đỏ hoặc đỏ mâm xôi dưới ánh sáng sợi đốt. Về mặt hóa học, alexandrite có thể được phân biệt với chrysoberyl thông thường nhờ sự hiện diện của crom .
Alexandrite được xác định bởi sự thay đổi màu sắc và chỉ chrysoberyl hiển thị sự thay đổi màu sắc rõ rệt mới được gọi là alexandrite.
Nguồn gốc của sự thay đổi màu sắc này thường được cho là do hiện tượng lưỡng sắc, nhưng quan sát đơn giản cho thấy rằng sự thay đổi màu sắc phụ thuộc chủ yếu vào bản chất của ánh sáng tới. Nghiên cứu về sự thay đổi màu sắc trong các hợp chất crom bằng phương pháp phân tích tristimulus chứng minh rằng sự thay đổi màu sắc là do phản ứng của mắt và não con người chứ không phải do bất kỳ thay đổi nào về tính chất của đá…
Hiệu ứng Alexandrite là hiện tượng thay đổi màu sắc quan sát được từ xanh lục sang hơi đỏ với sự thay đổi nguồn sáng do phản ứng sinh lý của mắt người trong quang phổ nhìn thấy được .
Ánh sáng ban ngày chứa tỷ lệ ánh sáng xanh lam và xanh lục cao và ánh sáng sợi đốt có độ cân bằng ánh sáng đỏ cao hơn. Khi ánh sáng cân bằng (ánh sáng ban ngày) đá có màu xanh nhưng khi nguồn sáng có màu đỏ (sợi đốt) đá có màu đỏ. Mắt người nhạy cảm hơn với ánh sáng xanh. Alexandrite phản chiếu cả ánh sáng xanh và đỏ.
Trong ánh sáng ban ngày, tỷ lệ ánh sáng xanh được phản chiếu nhiều hơn nên chúng ta nhìn thấy màu xanh lá cây. Ngược lại, dưới ánh đèn sợi đốt, ánh sáng đỏ phản chiếu nhiều hơn nên chúng ta nhìn thấy màu đỏ.Vì hiệu ứng alexandrite được chứng minh là chỉ xảy ra do bước sóng cực tiểu tới hạn trong phổ hấp thụ nên không có lý do gì khiến hiệu ứng này chỉ giới hạn ở các hợp chất crom .
Thật vậy, một số loại đá quý nổi tiếng khác, bao gồm sapphire, garnet và Spinel cũng có thể thay đổi màu sắc khi thay đổi nguồn sáng chiếu tới,nhưng sự thay đổi màu sắc của alexandrite hàng đầu rất đặc biệt và hấp dẫn trong bất kỳ điều kiện ánh sáng nào.
Sapphire hiếm khi thể hiện sự thay đổi màu sắc mạnh mẽ nhưng có một số viên đá từ mỏ ở Songea, Tanzania cho thấy sự thay đổi tương tự như alexandrite và chúng được gọi là "sapphire loại alex".
Sự thay đổi màu sắc của garnets có thể rất đáng chú ý nhưng không giống như alexandrite, chúng thường có màu đỏ trong ánh sáng ban ngày bình thường nên cần có đèn huỳnh quang để làm nổi bật sự thay đổi.
Một số loại đá Spinel từ Sri Lanka được biết là có sự thay đổi màu sắc từ xanh sang đỏ đặc biệt nhưng những viên đá như thế này cực kỳ hiếm và hầu hết các loại Spinel đổi màu chỉ thể hiện một sự thay đổi màu nhỏ.
Ở bất kỳ loại đá đổi màu nào, sự thay đổi màu sắc càng ấn tượng và trọn vẹn thì viên đá đó càng hiếm và có giá trị.
Edwin Streeter đã viết về alexandrite trong cuốn " Precious Stones and Gems": "Alexandrite tuyệt vời là một viên ngọc lục bảo vào ban ngày và thạch anh tím vào ban đêm. Tuy nhiên, đặc điểm ấn tượng nhất về loại đá này là khả năng thay đổi màu sắc đáng kinh ngạc của nó. Màu xanh lá cây hoặc hơi xanh lam trong ánh sáng ban ngày, Alexandrite chuyển sang màu đỏ dịu, đỏ tía hoặc đỏ mâm xôi dưới ánh sáng nóng sáng. Đặc tính quang học độc đáo này khiến nó trở thành một trong những loại đá quý có giá trị nhất, đặc biệt là khi có chất lượng tốt.
"Nhà đá quý tiên phong Max Bauer, viết vào năm 1904, đã mô tả Ural Alexandrite là " ngọc lục bảo vào ban ngày và thạch anh tím vào ban đêm..." . Ông cũng mô tả màu sắc ban ngày là: "màu xanh cỏ đến xanh ngọc lục bảo" và màu sắc ban đêm là "màu đỏ columbine nghiêng sang màu tím" .Độ mạnh của màu sắc được mô tả bởi Bauer hiếm khi được nhìn thấy và hầu hết các viên đá đều có màu đỏ đậm hoặc đỏ tím hoặc xanh lục đậm nhưng thường không phải cả hai.
Các tài liệu đá quý cũ có đầy đủ các tài liệu tham khảo ca ngợi những viên đá Alexandrite xinh đẹp của Nga nhưng rất ít viên đá trong số này đã được nhìn thấy ở phương Tây kể từ Cách mạng Nga năm 1917. Chúng ta biết rằng màu sắc của những viên Alexandrite nguyên thủy đại diện cho màu sắc quân sự của Đế quốc Nga. Màu đỏ và màu xanh lá cây.
Bài viết được viết bởi những người đóng góp và tình nguyện viên
Người đóng góp chính : David Weinberg : Kim Farnell
Lược dịch Kira trần
Khoa học và công nghệ khác