Chuyện chuyên/thường và chúng ta tranh luận để làm gì. Tổng kết và nhìn nhận từ một người nằm giữa 2 thế giới.

 Hãy tắt thông báo điện thoại đi vài phút bởi đây sẽ không phải là bài viết ngắn, mong bạn sẽ đọc tới cuối và (hi vọng) có cái nhìn tổng quan nhất.

Chủ đề trường chuyên/lớp chọn hay rộng hơn là hệ thống giáo dục trong xã hội hiện đại đã luôn là chủ đề gây tranh cãi. Chúng ta - những người được thừa hưởng và tiếp thu từ nó vẫn luôn tranh luận về những điểm khuyết trong đó, những lỗ hổng mà qua đó tự "xây dựng" và kiến tạo nên một hệ thống hoàn thiện hơn. 

Việc văn hoá tranh luận/tranh biện phát triển cũng vậy, nhằm giúp mỗi cá nhân có được cái nhìn đa chiều về những khía cạnh khác nhau của một vấn đề, mà mục đích chính là khắc phục những điểm yếu và hoàn thiện nó dần trở nên tốt hơn - đồng thời xây dựng được cái nhìn tổng quan cho cá nhân mình và thực hiện được hành động phù hợp. 

Khi tranh luận về chủ đề giáo dục, thông qua 3 bài viết liên tiếp của 3 tác giả, điều tất cả chúng ta hướng đến chính là quan sát được chi tiết bộ mặt của giáo dục ở xã hội hiện đại nói chung và Việt Nam nói riêng, qua đó phần nào hình thành được nhận thức cho mình về vấn đề này. Bạn không cần phải viết tâm thư lên Chủ tịch nước nếu thấy hệ thống giáo dục này quá nhiều vấn đề, nhưng cũng chẳng cần phải buông xuôi khi đang là học sinh trường thường (nếu bạn "trót" bị thuyết phục bởi ý kiến nào trong số trên), bởi mục đích của việc tranh luận này không bắt buộc bạn phải tạo ra kết quả tức thì. Quan trọng hơn, bạn đã có được góc nhìn cho mình, quan điểm của bản thân-quan điểm mà bạn cho là đúng - đã bị thử thách bởi luồng ý kiến trái chiều, và đây mới là điều sẽ kiến tạo nên những hành động trong tương lai của bạn.

Mình sẽ lần lượt tóm tắt, tổng quát cả 3 bài viết vừa qua để các bạn có được cái nhìn tổng quan nhất kèm theo những suy nghĩ của bản thân với các quan điểm này.

- Đó là hình ảnh mơ mộng, thường xuyên mô tả về một hình ảnh người trẻ hoàn hảo.

- Thực trạng xã hội hiện tại: học sinh ngày càng lo lắng, chịu nhiều áp lực trong cuộc sống, tác giả liên hệ thực trạng này với môi trường là trường chuyên.

- Hệ quả từ áp lực trong học hành trên dẫn tới áp lực phải vượt trội trong cuộc sống. Đặt trong mối liên hệ với nền giáo dục ở nước ta để cho thấy học sinh đang bị ép phải gồng mình.

- Nguyên nhân: Do xã hội, gia đình và nhà trường, thúc ép. Bên cạnh đó, việc thúc ép này làm nảy sinh những tệ nạn xấu khác trong tương lai.

- Hệ quả: Một xã hội dường như đang đi lệch hướng, một vấn đề nghiêm trọng.

Bình luận: Tác giả đáng lẽ nên hướng vấn đề chuẩn hơn cũng như cách đặt tiêu đề nên sát hơn. "Xã hội đang đặt quá nhiều sức nặng cho thế hệ chủ nhân tương lai" phải chăng sẽ là tiêu đề phù hợp, bớt dấy lên những tranh luận không cần thiết hơn?

- Tác giả nhanh chóng chỉ ra lỗi liên hệ quá vội của tác giả bài viết đầu tiên, chỉ trích các lập luận là nguỵ biện và thể hiện quan điểm cá nhân nên nhanh chóng bác bỏ toàn bộ và phủ định các quan điểm từ đầu của tác giả số 1, qua đó hình thành nên bộ luận điểm mới trong bài viết của mình.

- Góc nhìn từ một trường chuyên:

+ Sự tự thừa nhận về chất lượng của trường chuyên thực chất đến từ sự "ưu việt" của những cá nhân góp mặt trong ngôi trường này. Đi kèm với việc trích dẫn đầy đủ lỗi tư duy thứ 2 trong "Nghệ thuật tư duy rành mạch": lỗi tư duy "Ảo tưởng vóc dáng kình ngư" nhằm bảo vệ quan điểm của mình. 

+ Học rất giỏi và chơi cũng rất giỏi, dù có thể không chơi theo "cách thông thường". 

+ Học sinh trường chuyên có chính kiến, thể hiện băn khoăn trong khuôn khổ đạo đức nhờ việc trường chuyên xây dựng được không gian mở để tranh luận (giống như điều chúng ta đang có ở đây tại Spiderum). 

+ Việc bắt đầu nhẹ nhàng đương nhiên đồng nghĩa với một thực tại không quá khó khăn. Chỉ trích bài viết trước đó như cớ cho những "người kém cỏi" vin vào, bởi trường chuyên không thực sự là vấn đề ở đây. 

+ Chia sẻ cá nhân mà nội dung toát lên qua đó là: hãy mạnh mẽ lên và tự quyết định tương lai bản thân.

Bình luận:  Rõ ràng người viết thứ 2 đã làm tốt hơn khi sớm nhận ra việc liên kết tương đối vội vàng của bài viết đầu. Những lợi thế của trường chuyên cũng được "phô trương" đầy đủ. Mặc dù vậy, cách diễn đạt luận điểm và cách lập luận của người viết thứ 2 phần nào mang thái độ tương đối aggressive (mình không tìm được từ phù hợp thực sự ở tiếng Việt), đặc biệt khi nói về trường chuyên. Cách chia sẻ luận điểm này không thực sự đại diện cho ý chí của số đông mà phần nào là sự bùng nổ của cái tôi quá lớn. Bên cạnh đó, rõ ràng người 2 có thể phản biện tốt hơn luận điểm của bài viết đầu tiên nhằm hướng tới một bài viết xây dựng thay vì gạt phăng và xây dựng góc nhìn của riêng mình. 

- Chỉ ra bài viết trước đó đã sử dụng nguỵ biển để phản đối lại các nguỵ biện của bài viết đầu tiên trong phần mở đầu.

- Dẫn dắt nhằm đưa ra góc nhìn tổng thể về vai trò của trường chuyên: 

+ Việc học đã và đang ngày càng được chú ý hơn bao giờ trong lịch sử. Trường học là xã hội thu nhỏ, các vấn đề ở trường học chính là sự mô phỏng của xã hội ngoài kia.

+ Trường chuyên lớp chọn là nơi "siêu thực hoá" của xã hội ấy. Vào trường chuyên thực chất chỉ là làm bạn gần hơn với xã hội của tương lai - của bạn mà thôi.

Bình luận: Mình tin việc chỉ ra các lỗi lập luận của người thứ 2 không cần quá vụn vặt đến thế, nhưng cũng rất thú vị khi bạn đã cung cấp thêm một số lỗi tư duy có thể mắc phải mà ít nhất dù người 2 có thực sự mắc hay không, chúng ta giờ đã biết nó là gì. Cách nhìn nhận trường chuyên như nơi "siêu thực hoá" của xã hội hiện tại là góc nhìn hay và tích cực.

Khi chẳng là ai cả, bạn thoải mái với những dự định của bản thân, không bị rằng buộc bởi những áp lực và được buông thả. Nhưng tới một thời điểm, sự vô định sẽ tự làm bạn nhàm chán, đó là khi bạn cần sự thay đổi. 

Trường chuyên rõ ràng là một môi trường tốt. Áp lực hả? Có chứ! Nhưng chẳng phải kim cương chỉ được tạo nên bởi áp lực lớn nhất, và áp lực - đôi khi cũng là một thứ động lực thôi thúc bạn tiến lên sao. 

Chọn trường chuyên hay trường thường, nhìn chung không còn là câu hỏi lớn ở đây nữa, mà đó là lựa chọn của bạn. Bởi gia đình, xã hội hay nhà trường vẫn chỉ là thứ gắn bó với bạn ban đầu, còn chính bạn sẽ bước đi trên con đường của mình sau đó mà thôi. Bạn có thể lựa chọn môi trường yên bình nếu bạn chưa đủ/chưa muốn, hoặc nỗ lực để bước vào môi trường "siêu thực hoá" và sớm bắt đầu tiếp cận với những thách thức của xã hội tương lai - xã hội được định hình xung quanh bạn bởi chính những người đang ngồi trên ghế giảng đường giống như bạn. À, nhưng mà nhớ đi học nhé, nhiều hơn là kiến thức, trường học là không thể không có nhaaaa!