Về "nói dối" và "nói thật"
Nói thật hay nói dối không phải lúc nào cũng tốt hay lúc nào cũng xấu, điều quan trọng là mục đích hướng tới đàng sau lời nói, thời...
Có một nhà sư đi khất thực đến một gia đình giàu có nọ. Gia đình này có nuôi một bầy ngỗng. Khi chủ nhà mang lương thực ra cúng cho sư thì chiếc nhẫn vuột ra khỏi tay và rơi xuống đất, có một con ngỗng vô tình nuốt lấy. Nhà sư nhìn thấy cảnh đó và rất lấy làm khó xử: Nếu nói thật thì con ngỗng phải chịu chết (chủ nhà mổ bụng ra lấy nhẫn), còn nói dối thì vị phạm giới luật. Vậy nên nhà sư lựa chọn cách im lặng và chuẩn bị rời đi.
Trớ trêu thay ngay lúc này chủ nhà chợt phát hiện ra mình bị mất chiếc nhẫn nên mới hỏi nhà sư có thấy chiếc nhẫn của mình không. Chủ nhà hơi nghi hoặc vì thái độ khó xử kỳ lạ của nhà sự nên thái độ càng lúc càng hằn học (vì nghĩ rằng nhà sư tham lam trộm mất nhẫn của mình). Lúc này, nhà sư lại phải chịu thêm tiếng oan. Nếu nói thật thì được giải oan, nhưng con ngỗng phải chết. Còn nếu giải thích rằng “tôi không thấy chiếc nhẫn” thì hóa ra là nói dối. Và nhà sư lại lựa chọn im lặng. Được một lúc thì con ngỗng quay ra chết (do nuốt chiếc nhẫn to quá). Trong sự ngạc nhiên của người chủ nhà, nhà sư buồn bã nói: Con ngỗng chết là do nuốt chiếc nhẫn đó.
Nói thật hay nói dối không phải lúc nào cũng tốt hay lúc nào cũng xấu, điều quan trọng là mục đích hướng tới đàng sau lời nói, thời gian, địa điểm sử dụng lời nói và cách thức thể hiện lời nói. Nói dối và nói thật có thể phân chia thành những cấp độ như sau:
Nói dối
- Nói dối để "lợi mình - hại người": đây là kiểu nói dối nghiêng về điều ác, không nên phạm.
- Nói dối để lợi mình, chẳng hại ai: Kiểu nói dối này khá phổ biến, tuy nhiên cái lợi cũng chẳng thể lâu dài vì "cây kim trong bọc cũng có ngày lòi ra"
- Nói dối để có lợi cho người khác: đôi lúc muốn giúp bạn bè, không muốn họ tổn thương... ta lại chọn cách này. Thường thì cũng không hại gì, nhưng về lâu về dài cũng dễ biến tướng sang các kiểu dối gian khác. Đôi lúc khi người được ta "giúp" biết ra sự thật thì lại khiến họ đau khổ hơn nữa.
Nói thật
- Nói thật để lợi mình, hại người: Có những sự thật mà khi nói ra, ta hoặc những người ta quan tâm có lợi, nhưng lại mang đến tiếng xấu hoặc tai họa cho người khác. Lúc này cũng nên quan tâm suy nghĩ chứ không phải sự thật nào cũng tùy tiện nói ra.
- Nói thật để có lợi cho người khác: đó là chỉ cho người con đường đúng đắn, chia sẻ kinh nghiệm mà mình đã từng trải qua... mang lại lợi ích cho mọi người.
- Về phần "nói thật" này thì cái lợi, cái hại cũng phụ thuộc rất nhiều vào bản chất của cái "sự thật" trong lời nói của mình. Nên tập tính trung thực, nhưng phải biết sự thật nào nên nói, sự thật nào không nên nói. Nếu nói thật mà hại người thì cái tâm đó còn độc hơn tâm nói dối hại người!
Nên nói dối hay nói thật?
- Nói dối đôi lúc có cũng có lợi, người ta gọi nó bằng cái tên "white lie" nghĩa là "lời nói dối thiện chí". Tất nhiên chuyện nói dối hại người lợi mình thì không cần phải bàn thêm, đừng bao giờ làm điều đó vì nhân quả của việc nói dối hại người sẽ đến ngay trong kiếp này chứ không phải kiếp sau đâu. Những lời nói dối thiện chí cũng là không nên, vì nếu như lời nói dối đó bị phát hiện thì có khi lại phản tác dụng. Chẳng có sự thật nào có thể được hay bị che dấu hoàn hảo hết đâu, nên tốt nhất là đừng bao giờ nói dối. Đặc biệt là nói dối với những người mình thương yêu vì "không muốn làm họ buồn, không muốn họ lo lắng..." Tin tôi đi, hậu quả của những lời nói dối nhỏ xíu như vậy đôi khi mang đến những tác hại mà bạn chẳng thể ngờ đâu.
- Nói thật đôi lúc cũng có hại, chính vì vậy ta nên tập nói thật, và nên biết sự thật nào cần được nói ra. Mặt khác, không phải sự thật nào cũng tốt nên ta cần biết cách đối diện và xử lý thích đáng với những "sự thật" mà mình nhìn thấy, nghe thấy... Sự thật được ghép lại từ những điều dối trá thật đáng sợ, nhưng điều dối trá được ghép lại bằng những sự thật thì đáng sợ hơn nhiều.
- Hãy cổ vũ cho điều tốt, lên án điều xấu một cách đúng đắn và mang tính xây dựng. Đừng vin vào việc bạn đang nói lên sự thật để gây hại cho người khác bởi vì sự thật nếu có thể hại người thì tác hại của nó lớn hơn nhiều so với lời nói dối. Tôi đang muốn nói đến những điều mà báo, tạp chí đang lan truyền đến bạn, những thứ sự thật được gọt dũa nguy hiểm vô cùng như: giáo dục giới tính, tin pháp luật, tin cảnh giác, scandal, trào lưu mới... hay những thứ khác mà họ dán lên cái mác "cảnh báo" nhưng thật sự lại đang "phát tán"
- Để luyện tập khả năng không nói dối và nói thật đúng lúc, cách tốt nhất chính là học im lặng.
“The liar's punishment is, not in the least that he is not believed, but that he cannot believe anyone else.” ― George Bernard Shaw
Tạm dịch: "Sự trừng phạt cho những kẻ nói dối, không phải chỉ đơn giản là hắn sẽ không được người khác tin tưởng, mà còn là việc hắn chẳng thể tin tưởng một ai"
01/4/2014
Nhất Bảo
@NhatBaoVN
Quan điểm - Tranh luận
/quan-diem-tranh-luan
Bài viết nổi bật khác
- Hot nhất
- Mới nhất
Chuông reo
Một thí dụ kinh điển về việc nói dối lại tốt mà cô e dạy là: trong nhà thương khi bác sĩ muốn tinh thần bệnh nhân ở mức lạc quan nhất thường không bao giờ nói rõ tình trạng tệ nhất của bệnh nhân.
E lại thấy cái đó chả đúng lắm! Không nói để người ta chuẩn bị trước nhỡ ra đi đột ngột...
- Báo cáo
Nhất Bảo
Chuyện này bác sĩ có chuyên môn sẽ biết người nào có thể chịu đựng thực tế, người nào cần nghe an ủi, người nào cần nói dối... Nếu nói dối bệnh nhân thì họ sẽ nói cho người nhà bệnh nhân em ạ 
- Báo cáo
Huskywannafly
Anh viết dùng chữ "tuyên truyền" ở đoạn gần cuối là em thấy sai trong ngữ cảnh rồi. Có lẽ do môi trường chính trị và giáo dục ở Việt Nam hay lạm dụng chữ này nên riết người ta dùng sai. Bản thân chữ "tuyên truyền" trong nó đã mang hàm nghĩa là không nói sự thật rồi. Tuyên truyền là từ ta lấy từ nước ngoài vào, tiếng Anh là propaganda. Nghĩa của từ propaganda theo từ điển Cambridge là: information, ideas, opinions, or images, often only giving one part of an argument, that are broadcast, published, or in some other way spread with the intention of influencing people's opinions.
Ở nước ta cứ dùng từ này mà không quan tâm đến ý nghĩa nên đặt luôn cho tên một cơ sở giáo dục là Học Viện Báo Chí và Tuyên Truyền, chẳng khác gì nói đây là trung tâm đào tạo những người dối trá. Anh có thể đọc thêm ở đây:
https://www.facebook.com/goccuajoe/posts/864420896917175
Còn lại thì bài viết của anh rất tốt, cám ơn anh về bài viết 
- Báo cáo
Nhất Bảo
À cảm ơn em, em nói anh mới để ý chữ đó, hehe, đúng là bị tuyên truyền rồi :))
Cơ mà tuyên truyền không hẳn là nói dối, nó chỉ là nói làm sao cho người nghe phải nghe theo ý mình muốn. Cái này nói thật vẫn đạt mục đích đó chứ.
Anh vừa search về tuyên truyền 1 chút, sẵn post lại đây cho anh chị em vào sau tham khảo luôn.
Định nghĩa về tuyên truyền, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: “Tuyên truyền là đem một việc gì nói cho dân hiểu, dân nhớ, dân theo, dân làm. Nếu không đạt được mục đích đó, là tuyên truyền thất bại”
http://ditichhochiminhphuchutich.gov.vn/articledetail.aspx?articleid=219&sitepageid=423#sthash.fv4cqziS.dpuf
Hehe, để anh sửa bài lại, bỏ luôn chữ đó cho xong chuyện :v
Nhưng nếu không bỏ thì dùng chữ gì được theo ý đó nhỉ, truyền bá? loan tin? :v Em có ý gì không?
- Báo cáo
Huskywannafly
Anh có thể dùng từ chia sẻ thông tin. Em nghĩ vậy. Còn nghĩa của từ đó anh phải bám theo từ điển chứ lời nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng chỉ là một ý kiến, giống như em có ý kiến của riêng em vậy. Mình viết thì nên bám vào từ điển để cho đồng nhất
- Báo cáo
Phuongvq
mình có 2 điều nói với bạn
1. đúng là ở nước ta tuyên truyền cũng là 1 công việc của báo chí phục vụ cho những mục đích khác nhau của thượng tầng, ở đâu cũng thế.
2. bạn dựa do đâu nói là tuyên truyền là từ lấy từ nước ngoài vào và căn cứ vào nghĩa theo từ điển Cambridge liệu có phải là thước đo cho sự chính xác khi mà từ điển Việt cũng giải thích nghĩa từ tuyên truyền :Phổ biến một chủ trương, một học thuyết, để làm chuyển biến thái độ của quần chúng và thúc đẩy quần chúng hoạt động theo một đường lối và nhằm một mục đích nhất định.
3. đóng góp với tác giả báo chí có thể dùng từ lan truyền, đưa tin, phản ánh...
4. Cách bạn nói đối với Học viện báo chí và tuyền truyền có vẻ như quy chụp một thứ gì đó mà hằng ngày bạn gặp phải những fake news, có vẻ hơi sai lầm.
- Báo cáo
Kiều Minh Tiến
Hình như bác vẫn đánh giá sự thật vẫn phần nào tốt hơn dối trá? Mình thì nghĩ xã hội mà chỉ toàn có sự thật thì xã hội đó sẽ sụp đổ, bởi vì nhưng cảm xúc như ham muốn, ganh tị, nhỏ nhen nó chẳng đi đâu cả nói thật cũng không xóa được nó đi, nó vẫn tích tụ chờ cơ hội bùng phát như thường. Mà cái ví dụ lời nói dối trắng trong sgk quả là đã quá lỗi thời, nên cho học sinh biết binh pháp tôn tử là gì? Không phải lừa quân địch sao? kinh doanh cạnh tranh là gì? Không phải lừa đối thủ sao? À mà nếu thế giới mà chỉ có sự thật thì khi bị hỏi một câu nào đó, bạn chỉ có thể nói thật hoặc im lặng.thế không phải quá là nhàm chán sao?
- Báo cáo
Nhất Bảo
Khi bạn trả lời một câu hỏi bằng một câu hỏi khác, như cách tộc Elf trong Eragon ấy, sẽ thú vị hơn nói dối nhiều.
- Báo cáo
Kiều Minh Tiến
Wow cái này mình chưa từng nghĩ tới, cái này phải ứng dụng luôn.
- Báo cáo
duongAQ
Biến thể của "nói thật" rất đa dạng: nói 1 phần sự thật thì là nói thật hay nói dối? Và nói đúng, nói thật trên 1 quan điểm, 1 góc nhìn cụ thể nào đó, còn sang góc nhìn khác lại không thật nữa... Cái lừa người khác không bao giờ nằm ở nói dối, mà là để hướng họ tin vào thứ mà họ nghĩ là thật. Những lời nói dối bao giờ cũng nguy hiểm, bởi hậu quả gây ra mang tính chủ động từ người nói. Còn những lời nói thật thì khiến hậu qua gây ra bởi người nghe, người áp dụng.
Bởi vậy mới có câu: trong âm có dương, trong sáng có tối. Sự thật thì tốt khi giúp cho chúng ta 1 số thông tin đúng, nhưng nó lại có thể khiến ta đưa ra quyết định sai lầm.
- Báo cáo