VIẾT LÁCH CÓ KIẾM TIỀN ĐƯỢC KHÔNG?

Rất nhiều bạn than vãn rằng khi mình đặt mục tiêu trở thành nhà văn thì đều bị bố mẹ, người thân ngăn cản với lý do không thể sống nổi với con chữ. Ngay cả nhà thơ nổi tiếng Xuân Diệu cũng khẳng định “Cơm áo không đùa với khách thơ”, vì thế cho tới tận ngày nay, nhiều người vẫn mặc định rằng việc viết lách vốn dĩ không kiếm ra tiền.

Hoặc giả, phần lớn những người đam mê con chữ đều chỉ nghĩ đến một phương cách kiếm tiền duy nhất là xuất bản sách, thế nhưng con đường xuất bản này lại vô cùng gian nan vất vả.

Thậm chí, trong số một trăm ngàn người theo nghiệp viết, chỉ có một đến hai người trong số đó thực sự thành công. Thật sự là một điều viễn vông nếu bạn muốn theo đuổi nghiệp viết lách đến cùng. Nhưng, đó chỉ là những thứ bạn nên nghĩ nếu thế giới này không tồn tại tới Copywritting mà thôi.

Thế thì, viết lách có thực sự kiếm ra tiền và kiếm tiền đủ để bạn sống được không? – Câu trả lời là CÓ. Nếu bạn biết cách để kiếm tiền từ nó.

Viết sách là một trong những phương pháp kiếm tiền từ con chữ mà bất cứ ai cũng đều nghĩ ra được. Tại các nước phát triển, một nhà văn có cơ hội ký kết hợp đồng độc quyền với NXB nếu như tác phẩm đầu tay của họ có tiếng vang lớn hoặc được NXB nhận định rằng họ có tiềm năng phát triển, lúc này NXB sẽ trả lương cho họ theo tháng như một viên chức bình thường hoặc đưa phần nhuận bút cố định và biến thiên dựa trên doanh thu bán sách của họ, trong một thời hạn nhất định (thường là trong 1 năm). Điều này đã giúp các tác giả có được nguồn kinh phí ổn định trang trải cuộc sống và tập trung hoàn toàn cho việc viết lách, thậm chí đối với những tác giả nổi tiếng, chỉ một cuốn sách của họ cũng đã kiếm đủ tiền để sinh sống một cách vương giả rồi (hãy xem đến tác giả của Harry Potter hoặc Game of Thrones xem). Tuy nhiên tại Việt Nam, khi thị trường xuất bản chưa thực sự phát triển thì cuộc sống của các nhà văn khá bấp bênh. Nhưng không phải là không thể sống được, các tác giả thường kết hợp việc viết sách chung với những công việc liên quan tới viết lách khác để có thể ổn định cuộc sống của mình, hoặc sử dụng danh tiếng của mình để kinh doanh và nuôi sống đam mê cho từng con chữ.

Quy trình căn bản của việc kiếm tiền từ viết sách thường là Hoàn thành bản thảo; gửi đến cho NXB kiểm duyệt và nếu may mắn thì sách của bạn sẽ sớm được lên kệ trong vòng vài tháng; tiếp theo là biên tập, chỉnh sửa, hiệu đính, minh hoạ, làm bìa và thử bản in…cho cuốn sách của bạn và ngồi chờ sách xuất bản, thông thường theo mình được biết, bạn sẽ nhận được nhuận bút của sách là 10% giá bìa x tổng số lượng in (với các tác giả mới thường là 1000 cuốn, các NXB lớn như Trẻ và Kim Đồng thì lượt in đầu là 3000 cuốn.), 8% giá bìa x tổng lượng in các lần nối bản. Ở NXB Trẻ thì mình được cho biết là NXB này sẽ để tác giả giữ 20% còn lại của bản quyền (bao gồm quyền tác giả) trong trường hợp sách được chuyển thể thành phim, audio, âm nhạc hoặc các phương thức khác. Và nhuận bút sẽ được chuyển cho bạn trong vòng 1 tháng kể từ khi sách được phát hành.

Đã được phát triển ở nhiều nước trên thế giới, nhưng tại Việt Nam, hình thức này vẫn còn là điều mới lạ và nhiều đơn vị đã bắt đầu áp dụng nhưng chưa thực sự thành công. Nơi đầu tiên áp dụng phương thức này là VIPTRUYEN, truyện được tính theo chương và người đọc sẽ nạp tiền vào trang web để có thể theo dõi. Đây giống như một hình thức thu nhập thụ động dành cho tác giả khi số tiền nhuận bút sẽ được tính theo tháng, dựa trên lượng người truy cập và chương truyện đó (thường là từ 500-1000đ/chương). Tuy nhiên cho tới hiện tại, ngoài trang web vnkings.com vẫn đang tiếp tục hình thức khuyến khích này thì không còn nơi nào khác tổ chức gửi nhuận bút dựa trên chương truyện cho tác giả nữa (trước đó có vinote chia theo đợt với yêu cầu mỗi chương 5000 từ/tuần nhưng đã tạm ngưng).

Bên cạnh đó, các trang báo điện tử lại đang có nhu cầu cao về những cộng tác viên viết truyện cho mục tâm sự đời sống (là dạng truyện mà các bạn thường thấy trong các group Tâm sự EVA), với nhuận bút dao động từ 40.000 – 60.000/truyện tâm sự dài tầm 700 – 1200 từ. Quy trình cho công việc này là họ sẽ tạo sẵn (có một số nơi yêu cầu người viết tự sáng tạo) ra một bảng thiết kế nhân vật cùng với các từ khoá (VD như Chồng ngoại tình với bạn thân, Tôi bị vô sinh, Mẹ chồng đánh đuổi con dâu…blah blah…) rồi gửi cho cộng tác viên, từ đây bạn sẽ dựa trên những keywords đó và sáng tạo ra một câu chuyện với góc nhìn thứ nhất và nộp lại đúng hạn cho bên thuê. Thông thường deadline của một câu chuyện dao động từ 1 – 3 ngày, và chúng thường được sử dụng cho các mục Bạn đọc viết, Tâm sự đời cô lựu…trên các báo hoặc trang web thông tin điện tử.

Mặc dù không mấy mới mẻ nhưng trên thực tế công việc này rất ít người tham gia làm việc. Từng có một câu chuyện kể về nhóm sinh viên đã nhận việc viết bài luận văn báo cáo tốt nghiệp tiến sĩ cho một người có chức quyền với giá 2 triệu (khoảng năm 2007-2008 thì phải) và bị ông này “cuỗm” thẳng đăng lên một tạp chí khoa học có uy tín, cho tới nay thì thị trường viết luận văn thuê vẫn còn sôi nổi tại Việt Nam, nhưng nó lại nằm trong một phân khu bí mật nên khá hiếm người biết đến. Dầu vậy, viết luận văn thuê cũng đòi hỏi người viết có trình độ nhất định và sức viết tốt, tư duy rành mạch rõ ràng để hoàn thành bài luận. Đồng thời người viết cũng phải nắm được sức lực của người thuê để làm chất lượng bài luận vừa tầm với họ, tránh việc bị phát hiện bởi giảng viên hướng dẫn và chấm bài. Không rõ về lương lậu của việc viết luận văn thuê cho lắm nhưng tuỳ theo trình độ mà mức giá dao động từ 500.000 cho tới 7 – 10.000.000đ/bài luận.

Mới xuất hiện gần đây và có lẽ sẽ trở thành xu hướng trong tương lai, việc viết câu trả lời cho website hỏi đáp có mức lương khá thấp (thường tính theo từ) nhưng công việc lại khá dễ dàng và có rất nhiều câu hỏi đổ về cho bạn lựa chọn. Thông thường chủ thuê sẽ đưa ra mức giá là 160d/từ và yêu cầu người viết phải có kiến thức sâu, rộng hoặc sự tỉ mỉ tìm hiểu để đưa ra các câu trả lời chính xác. Công việc này thích hợp với những bạn thích làm freelancer hoặc kiếm thêm thu nhập/kiếm tiền tiêu vặt cho mình.

Thích hợp với các bạn học ngành báo chí và truyền thông, hoặc các bạn yêu thích phóng sự, thời sự, có khả năng tìm hiểu và tập hợp tin tức nhanh chóng, có mối quan hệ rộng…việc viết báo (cho cả báo giầy và báo điện tử) mang lại thu nhập khá ổn định từ 300.000 – 1.000.000đ/bài viết. Ngoài các mục tin tức, phóng sự, bạn cũng có thể tham gia viết truyện ngắn gửi báo cũng có được mức lương ổn định cho chi tiêu.

Không thực sự mới lạ tại Việt Nam, việc làm bài khảo sát thị trường cho các công ty/tập đoàn lớn cũng mang lại một nguồn thu nhập đủ để bạn tiêu vặt và hỗ trợ các chi phí sinh hoạt của mình. Thông thường, các công ty lớn sẽ thuê các nhân viên/CTV đi khảo sát thị trường (nhưng gần đây với sự phát triển internet thì mọi thứ đã trở nên dễ dàng hơn) và họ sẵn sàng chi trả một mức nhuận hấp dẫn cho những ai tham gia khảo sát.

Có lẽ bạn sẽ bị bất ngờ nếu biết rằng mỗi tháng đều có trung bình từ 5 đến 25 cuộc thi viết mà bạn có thể thử sức và rinh về các giải thưởng hiện kim và hiện vật. Chỉ cần vài cú click chuột đơn giản, bạn sẽ tìm thấy nhiều cuộc thi viết với giải thưởng dao động từ 500.000 cho đến 50.000.000 tuỳ theo quy mô của đơn vị tổ chức. Các cuộc thi viết thường yêu cầu truyện ngắn, tản văn trong thể loại lãng mạn, vì thế các bạn có thể tham gia để lấy kinh nghiệm và giải thưởng đủ để chi trả các chi phí sinh hoạt nếu bạn có sức viết và trình độ tốt.

Nghe có vẻ không liên quan tới viết lách cho lắm nhưng dịch thuật cũng đòi hỏi người dịch phải có được một trình độ ngôn ngữ và từ vựng nhất định. Ngoài ra, dịch thuật được chia làm nhiều loại (mà bạn có thể tìm hiểu qua google) với các mức lương khác nhau, thông thường nó được chia làm hai loại chính: dịch thương mại và dịch văn học. Mức lương của việc dịch thuật thường được tính theo trang, tuỳ theo kinh nghiệm và ngôn ngữ dịch. Đối với dịch thương mại, nhuận bút thường dao động từ 100.000 – 250.000/trang a4. Với dịch văn học, dường như nhuận bút dao động từ 55.000 – 85.000/trang sách.

Trên đây là một số công việc liên quan tới con chữ mà nếu bạn thực hiện thường xuyên, chúng sẽ mang lại cho bạn một thu nhập ổn định để chi tiêu sinh hoạt. Vì thế nếu lần sau ai còn bảo rằng viết lách không kiếm ra tiền mà chỉ dành cho những kẻ mộng mơ, cứ đưa danh sách này cho họ đọc nhé!