Bài viết được tổng hợp kiến thức bởi các sách như Playfully Inappropriate The Fun Way To Write Comedy (tác giả Jared Volle) và UCB Manual (UCB Theater), cùng kinh nghiệm quá trình làm biên kịch, diễn hài của cá nhân.
-----------------------------

TẠI SAO CÁC TRÒ ĐÙA VỀ SEX LẠI BUỒN CƯỜI? HOẶC KHÔNG!!!

Trong các cuộc trà dư tửu hậu với bạn bè, chúng ta có rất nhiều câu chuyện đùa nho nhỏ liên quan đến sex và cũng khá thú vị. Vậy thì tại sao những chuyện sex bên cạnh sốc, sến lại thu hút và đi sâu hơn là làm chúng ta cười? Câu trả lời sẽ nằm trong công thức dưới đây:
Công thức cho việc hài
Theo định nghĩa của nhà hát kịch UCB (Mỹ) thì cái hài được coi là Games của cảnh diễn (Scene), là điều lạ (unusual thing) xảy ra khác với bình thường. 
Bình thường được biết như phần Safety - Xanh lá cây. Đó là cuộc sống bình thường của các bạn, hoặc không gian, thời gian trong câu chuyện hài. Cuộc sống hàng ngày, sáng đi làm, tối đi về thì chả có gì hài ở đó. Bạn sẽ có những ngày thấy chán vô cùng cái cuộc đời nhàm nhàm, đều đều của mình.
Phần Đỏ (Violation) chính là những điều kì lạ xảy ra trong cuộc sống giúp cuộc sống, cảnh diễn bạn thú vị hơn. Phần đó nó phải liên quan đến Safety của bạn. Cái buồn cười sẽ xảy ra ở những nơi bạn hay đến như văn phòng, nhà ở... Chuyện lạ xảy ra ở một quốc gia bạn không biết, không liên quan đến bạn thì sẽ thấy không buồn cười, hoặc không hiểu để mà cười. Cái lạ này còn dựa vào rất nhiều những định nghĩa khác nhau để mọi người cười, phần này mình sẽ nói chi tiết sau.
Quay lại chuyện sex, tại sao nó lại thú vị vì đơn giản - Nhắc đến sex là một cái Unusual Thing trong cuộc sống. Tất cả chúng ta đều hiểu sex là gì? Nếu bạn nói sex joke cho 1 đứa bé (ewwww), một người chưa từng have sex thì tất nhiên họ sẽ không hiểu và không cười.  Tiếp theo, việc nói đến sex khá là lạ trong văn hóa Châu Á vốn kín đáo, việc nói điều đó một cách công khai, trôi chảy ở trong 1 cuộc trò chuyện công cộng là Unusual Thing. Hiển nhiên, thời kỳ tiền sử, con người còn sống quần thể, ăn lông ở lỗ không mặc khố thì chắc hẳn sex joke sẽ không có hài như bây giờ. Bạn cũng có thể nói chuyện sex joke ở 1 vài văn hóa khác cởi mở hơn nhưng chắc chắn cần phải hard core hơn (phần safety của họ khác safety của chúng ta)
Từ từ khoan, vậy đâu là danh giới cho sex joke. Sao có sex joke bạn thấy hài nhưng người khác không thấy hài mà đôi khi còn thấy tục tĩu, vô duyên và kinh tởm. Hài hước là một môn mạo hiểm như đi trên dây, bạn cần tìm đến sự cân bằng.

Vậy làm sao để đùa cho duyên

Xây dựng một tình huống hai người đang có một cuộc hội về vấn đề chăn gối, chủ đề sex joke... cho nhau nghe, vậy những yếu tố nào quyết định hài hước ở trong đó.
1. Anh bạn của bạn kể cho bạn chuyện yếu sinh lý cho bạn nghe. Bạn sẽ thấy hài vãi chưởng và phản ứng đầu tiên là khẽ cười, hoặc cười to vào mặt. Nhưng một người lạ tự dưng kể cho bạn chuyện họ yếu sinh lý (trừ khi bạn là bác sĩ phụ khoa) thì nó sẽ là điều ghê rợn. Đây là vấn đề bên mảng xanh của Safety, người nghe phải cảm thấy an toàn trong không gian chia sẻ. Khi họ sợ thì chả có cái quái gì buồn cười cả.
Đây cũng là yếu tố chính khiến các khán giả có những kết nối đặc biệt với diễn viên hài. Khán giả luôn cảm thấy an toàn với những gương mặt thân thiện đó, vì sự an toàn này đã được xây dựng thông qua rất nhiều tác phẩm mà bạn xem của họ. Nguyên lý này cũng giống như khi bạn xem gameshow của các idol, bạn càng hiểu về idol (an toàn) thì họ thở ra cũng thấy hài. Hãy chắc chắn người nghe cảm thấy an toàn và có vốn kiến thức để hiểu (chúng ta sợ cái chúng ta không hiểu) câu chuyện bạn kể là hài. 
Một thằng đi đường vấp vỏ chuối té ngã thì buồn cười đấy. Nhưng nếu bạn ngã thì chả buồn cười tí nào. An toàn là nguyên tắc đầu tiên
2. Tiếp tục, vẫn là anh bạn của bạn kể về chuyện chăn gối, nhưng lần này là chuyện anh ta làm tình với 5 người khác, cùng 1 lúc. Câu chuyện đến lúc này thì bạn chả thể nở được 1 nụ cười, nó vượt quá giới hạn đạo đức của bạn (với tôi thì là như vậy). Việc này nằm bên mảng đỏ Violation, nó đã quá khủng khiếp cho việc bạn chấp nhận nó.
Yếu tố tiết chế chọn cái hài mà không cần có liên quan (relatable) đến người nghe nhưng phải chấp nhận được (acceptable). Phần này vẫn luôn là khúc mắc giữa hài nam và hài bắc, mức chấp nhận được đã khác nhau. Người Bắc thì với những nét tính cách kín kẽ trong biểu đạt, còn người miền Nam thì phóng khoáng hơn (ý kiến cá nhân thấy vậy). Nên sẽ có những quan điểm về việc chấp nhận hài khác nhau. Đây cũng là lí giải tại sao trẻ con dễ làm chúng ta buồn cười, vì nó an toàn và quan điểm nó cũng là unusual với người lớn nhưng dễ chấp nhận (trẻ con mà, trừ khi nó phá phòng bạn...). Vậy nên bạn cần biết gu của người nghe và biết rằng họ hiểu, chấp nhận điều bạn kể.
Một thằng đi đường vấp vỏ chuối té ngã thì buồn cười đấy. Nhưng nếu nó ngã lòi xương, be bét máu thì chắc chắn không còn buồn cười. Nhưng lòi xương vẫn đứng dậy bảo "Tôi không sao" thì lại khá hài hước. Chấp nhận được là nguyên tắc thứ hai
3. Cách truyền tải là nguyên tắc thứ 3 cần chú ý đến. Như đã nói ở trên người nghe cần rõ ràng vùng Safety là những cái kiến thức chung, không gian, nơi mà khán giả thấy an toàn. Vùng Violation là nơi Unusual Thing, cái lạ lùng làm con người ta thích thú và bất ngờ. Vậy cách truyền tải cần phải làm 2 việc (1) Xây dựng cái Safety và (2) Đem cái Violation đến với khán giả MỘT CÁCH CHẤP NHẬN ĐƯỢC.
Công thức đơn giản của tất cả các loại hài kịch chỉ là Set Up (xây dựng thực tế) + Violation/Punchline (Cái hài) + Làm nguội/Giải thích (Chuẩn bị cho cái hài hơn tiếp theo). Đây cũng là lý giải tại sao trò chuyện với bạn bè lại vui hơn, bạn không tốn thời gian set up, cũng như nói xấu về 1 đứa 2 người cùng ghét cũng rất vui. 
Phần Set Up cần rất rõ ràng để có một nền tảng chung không còn lăn tăn gì. Phần hài thì rất thú vị là hài hước cũng giống như phim ma. Không có phim ma nào còn con ma nhảy bổ vào luôn từ đầu phim. Bạn phải mở vòi rửa tay có máu, đi tắm gặp tóc, đang ngủ thì giường lắc... Hài cũng vậy vào luôn cái hài thì không buồn cười, đi từ từ thì càng dễ chấp nhận hơn.
Một thằng đi đường vấp vỏ chuối té ngã thì buồn cười đấy. Nhưng thằng bạn của bạn bị thầy giáo bắt đi học muộn, xong nó chạy vấp vào vỏ chuối té thì buồn cười hơn.

Meme Dảk và Brủh tại sao lên ngôi

Gần đây, mình quan sát các meme Dảk và Brủh lên ngôi trong giới trẻ nhiều hơn, tất nhiên cái gì càng phổ thông thì hàm lượng thông minh cũng kém đi. Vậy cùng tìm hiểu xem tại sao xu hướng hài này lại thú vị.
Thương bố Boruto quá...
1. Safety: Câu chuyện này mọi người đều biết chứ? Với ai k đọc naruto hay pokemon thì chắc chắn không cười rồi. Chuyện này đủ an toàn bởi vì đây chỉ là nhân vật hư cấu, không ai bị tổn thương cả. Người xem cũng không bị hại gì.
2. Violation: Chuyện ảnh về một trẻ mồ côi, khá lạ trong cuộc sống, cảm thấy sẽ thú vị hơn. Nếu 1 xã hội đều nói đùa về trẻ mồ côi thì nó sẽ không còn hài, hoặc bạn nói đùa về trẻ mồ côi trước mặt người thế hệ trước như bố mẹ thì họ sẽ nhìn bạn với ánh mắt hmmmm. Người trẻ dễ acceptable hơn những yếu tố này do sự cởi mở của cộng đồng bàn tán về sự mồ côi của Naruto khá công khai. 
3. Cách thể hiện: Nếu chỉ có ảnh dưới không thì sẽ không hài, nhưng ảnh đầu tiên để set up giúp khán giả chuẩn bị vào mood và ảnh dưới để khán giả cười. Hình thức truyền đạt bằng Meme cũng khá nhiều người thân thuộc. Nếu bạn đưa hình thức này cho một người chưa biết tí nào về Meme thì họ cũng rất khó mà cười được.
Sự cởi mở của giới trẻ dường như vẫn là nguyên nhân chính nhất của trào lưu này. Chúng ta dường như có thể kết luận rằng việc làm hài tìm hiểu gu của khán giả rất là quan trọng.

Tổng kết lại, thì khi bạn đùa một câu hãy nhớ những yếu tố sau

- Người nghe có hiểu và thấy an toàn không?
- Cái của bạn có đủ lạ để hài không? nó có quá lạ để chấp nhận không?
- Cách bạn truyền đạt có đủ rõ ràng và cấp độ đến người nghe cười?
Đồng nghiệp tôi là một thằng khốn bợ đít sếp. Nó hay bợ đít sếp bằng lưỡi =)))))
Cảm ơn các bạn đã theo dõi
Đọc thêm: