TÀU SÂN BAY MỸ vs TÀU SÂN BAY NHẬT BẢN: Mặt trận Thái Bình Dương (1941-1945) (Phần 7: Trận Biển Philippines tháng 6-1944)

"THẢM SÁT GÀ TÂY TẠI QUẦN ĐẢO MARIANA" (GIAI ĐOẠN 1): Tiêm kích Mỹ giao chiến với máy bay Nhật trong Đợt I và Đợt II, ngày 19 tháng 6.

Đợt tấn công đầu tiên của phía Nhật Bản được tung ra vào lúc 08 giờ 30 phút. Chúng bị radar trong tuyến thiết giáp hạm của Lee phát hiện lúc 10 giờ khi khoảng cách hơn 150 dặm. Lúc 10 giờ 10 phút, Đô đốc Mitscher ra lệnh cho TF 58 chuẩn bị phóng mọi máy bay chiến đấu sẵn có. Lúc 10 giờ 19 phút, ông ra lệnh "thực hiện". Lúc 10 giờ 23 phút, khi Đợt I đã đến gần Lexington 110 dặm, toàn bộ đội hình chuyển hướng vào gió cho các hoạt động bay, và mọi con tàu chưa làm như vậy đều đi đến trạng thái báo động chung. "Giữ nguyên hướng đi ngược gió!" Mitscher ra hiệu. Hoạt động phóng máy bay bắt đầu lúc 10 giờ 23 phút, khi Đợt I của Nhật Bản đã áp sát 72 dặm. Máy bay Nhật Bản lúc này bay vòng ở độ cao 20.000 feet và tập hợp lại trước khi thực hiện cuộc tấn công. Khoảng thời gian 10 đến 15 phút này là một lợi thế cho TF 58. Nó cho phép dọn sạch sàn bay khỏi máy bay ném bom để tạo điều kiện thuận lợi cho việc trang bị vũ khí, bảo dưỡng và phóng máy bay tiêm kích theo lịch trình luân phiên; nó cho các Hellcat thời gian để xếp chồng đúng cách cho một cuộc đánh chặn tốt. Lúc 10 giờ 36 phút, Mitscher ra hiệu cho các tàu của mình sẵn sàng cho các cuộc tấn công lặp lại và ra lệnh: "Giữ máy bay tiêm kích sẵn sàng để đẩy lùi các cuộc tấn công này, hạ cánh máy bay khi cần thiết." Vào thời điểm đó, đợt không kích đầu tiên của Nhật Bản, gồm 64 máy bay, đã áp sát cách tàu Lexington 60 dặm, khi con tàu này vẫn chưa hoàn tất việc phóng máy bay. Các máy bay tuần tra không chiến Hellcat, xếp chồng lên nhau từ độ cao 17.000 đến 23.000 feet, đã báo hiệu ngay khi thông điệp của Mitscher đến. Một cuộc hỗn chiến ác liệt xảy ra sau đó. Hai mươi bốn máy bay địch xếp đội hình chặt chẽ ở độ cao 18.000 feet, với 16 máy bay tiêm kích khác bên trên và phía sau, đã bị 11 chiếc Hellcat từ tàu Essex, do Trung tá C. W. Brewer dẫn đầu, tấn công. Trong minh hoạ là chiếc Hellcat "The Minis" của phi công David McCampbel điều khiển thuộc VF-15 từ tàu sân bay Essex (CV-15) vừa mới cất cánh từ sàn bay của con tàu để tham gia vào lực lượng chiến đấu chống lại đợt tấn công của các máy bay Nhật Bản.

Trận không chiến lớn đầu tiên trong ngày 19 tháng 6 khởi đầu đầy bất lợi cho phía Nhật Bản. Việc sử dụng radar đã cho phép các tiêm kích Mỹ đánh chặn đội hình máy bay địch ở cách TF 58 tới 55 hải lý, một điều mà người Nhật hoàn toàn không ngờ tới — họ không hề biết rằng người Mỹ đã có khả năng đánh chặn ở tầm xa như vậy. Những tiêm kích Mỹ đầu tiên phát hiện đội hình Nhật là các máy bay Hellcat của phi đội VF-15, xuất phát từ tàu sân bay Essex. Chỉ huy phi đội, Trung tá Charles Brewer, dẫn đầu đội hình Hellcat. Ông xác định kẻ tấn công là những máy bay Judy được hộ tống bởi các máy bay Zero, tuy nhiên điều này là không chính xác vì không có bất kỳ chiếc Judy nào trong đợt tấn công đó; các máy bay tấn công thực ra gồm một số ít máy bay ném ngư lôi Jill và nhiều tiêm kích - ném bom Zero hơn. Đội hình Nhật được chia làm hai nhóm chính, không có dấu hiệu tổ chức thành các phân đội hay biên đội rõ ràng. Phía sau các máy bay Nhật bay ở độ cao 18.000 feet là những vệt khói ngưng tụ dày đặc. Đội Hellcat của Brewer lao xuống từ độ cao 24.000 feet, chém ngang qua đội hình Nhật. Brewer và phi công cánh của ông nhanh chóng bắn rơi 4 máy bay mỗi người . Trung úy cấp thấp George Carr còn làm tốt hơn khi hạ năm máy bay Nhật chỉ trong vài phút. Trong trận này, VF-15 tuyên bố bắn hạ 20 máy bay. Các sĩ quan chỉ huy điều hướng tiêm kích đã điều thêm tiêm kích từ các tàu sân bay Bunker Hill và Hornet, cùng các Hellcat từ 5 tàu sân bay hạng nhẹ, để hoàn tất việc tiêu diệt Đợt không kích lần I. Sau khi bị đội hình Hellcat tàn phá nặng nề, số ít máy bay Nhật còn lại quyết định chuyển hướng tấn công sang các thiết giáp hạm của Nhóm tác chiến 58.7 (TG 58.7). Kết quả là một ví dụ gần như hoàn hảo về khả năng phòng không hạm đội. Trong tổng số 69 máy bay Nhật, 42 chiếc bị tiêu diệt, phần lớn là trong các trận không chiến trên không. Không một phi công Nhật nào phát hiện được, chứ đừng nói là tấn công, một tàu sân bay Mỹ. Các phi công Nhật chiến đấu dũng cảm, nhưng hoàn toàn bị áp đảo bởi những phi công Mỹ được huấn luyện tốt hơn, lại còn có lợi thế bay trên những máy bay vượt trội hơn hẳn. (Tranh của Jim Laurier)

Đòn tấn công chủ lực của Ozawa diễn ra ngay sau đợt đầu tiên. Được định danh là Đợt không kích lần II, đây là đợt không kích quy mô lớn xuất phát từ ba tàu sân bay hạm đội của Hải đội Tàu sân bay số 1, với những phi công được huấn luyện tốt nhất của Hạm đội Cơ động Thứ Nhất. Đợt không kích sẽ bao gồm 128 máy bay – 48 tiêm kích Zero, 53 máy bay ném bom bổ nhào Judy, và 27 máy bay phóng ngư lôi Jill. Taiho - soái hạm của Ozawa - là thiết kế tàu sân bay tiên tiến nhất của Nhật Bản trong chiến tranh, với sàn bay bọc giáp, được tính toán để chịu được bom nặng 1.000 pound. Con tàu có khả năng mang một không đoàn lớn gồm 75 máy bay. Sự kết hợp xuất sắc giữa khả năng bảo vệ và sức tấn công này khiến Taihō trở thành một đối thủ tiềm tàng đáng gờm. Được đưa vào biên chế tháng 3 năm 1944, người ta kỳ vọng rất nhiều ở con tàu; trận đánh ngày 19 tháng 6 sẽ là lần đầu tiên mà nó tham chiến. Tuy vậy, con tàu sẽ phải đối mặt với một thách thức khác đến từ dưới mặt nước.

Khi tàu sân bay Taihō xoay ra hướng gió và tung ra một đợt không kích, bản thân nó bị tấn công bởi một loạt sáu ngư lôi từ chiếc tàu ngầm Mỹ Albacore. Bản thân tàu ngầm Albacore rời vị trí ở phía tây quần đảo Mariana vào sáng ngày 18 tháng 6 và di chuyển xuống phía nam thêm khoảng 100 dặm (160 km). Đô đốc Charles A. Lockwood (Tư lệnh Lực lượng tàu ngầm Thái Bình Dương – ComSubPac) đã ra lệnh điều động này với hy vọng cho phép chiếc tàu ngầm chặn đánh một lực lượng đặc nhiệm Nhật Bản (do Đô đốc Jisaburō Ozawa chỉ huy), được báo cáo là đang hành quân từ Tawi Tawi hướng về Saipan. Vào khoảng 08 giờ sáng hôm sau, Albacore nâng kính tiềm vọng và phát hiện mình đang ở giữa đội hình tàu sân bay chủ lực của Ozawa. Hạm trưởng Blanchard cho phép một tàu sân bay Nhật Bản đi qua và chọn một chiếc thứ hai làm mục tiêu. Khi tiếp cận ở cự ly 5.300 thước Anh (khoảng 4.800 m), máy tính dữ liệu ngư lôi của tàu ngầm bắt đầu cung cấp thông tin sai lệch. Để tối đa hóa khả năng trúng đích, Blanchard cho bắn toàn bộ sáu ống phóng ngư lôi mũi tàu. Một trong những phi công của tàu Taihō, Sakio Komatsu, trông thấy các đợt sóng của các ngư lôi khi ông vừa cất cánh, và đã tự nguyện bổ nhào máy bay của mình xuống đường đi của một trong các ngư lôi; quả ngư lôi phát nổ trước khi đến đích, và bốn trong số năm quả ngư lôi còn lại đã bị trượt. Trong khi đó, tàu Albacore bị tấn công bằng bom chìm từ 3 tàu khu trục Nhật, và may mắn trốn thoát được nhờ kỹ thuật truy đuổi tàu ngầm kém cỏi của các tàu khu trục Nhật Bản. Đầu buổi chiều, con tàu ngầm nổi lên mặt nước để tiếp tục tuần tra. Hạm đội của Ozawa đã đi qua, và tàu Taiho cũng vậy. Không một ai trên Albacore tin rằng Taihō đã bị đánh chìm, và thuyền trưởng của Albacore còn tức giận vì cho rằng mình đã “bỏ lỡ một cơ hội vàng” và đồng thời cũng xấu hổ vì sự cố máy tính khi bắn ngư lôi, nên sau đó ông chỉ đưa ra một báo cáo khiêm tốn đến mức cuộc tấn công của ông được đánh giá tại Trân Châu Cảng chỉ gây ra "thiệt hại có thể xảy ra". Phải nhiều tháng sau thì sự thật đáng mừng mới được tiết lộ.

Khi Taiho vừa hoàn thành việc phóng 42 máy bay trong Đợt không kích lần II thì ngư lôi thứ sáu của tàu Albacore đánh trúng mạn phải của con tàu, gần với các hầm tàu chứa đầy xăng phía trước. Vụ nổ khiến thang nâng máy bay phía trước của con tàu bị kẹt; hố thang nhanh chóng ngập đầy xăng máy bay, nước và nhiên liệu. Tuy nhiên, không có đám cháy nào bùng phát, sàn bay vẫn không bị hư hại, tốc độ chỉ giảm 1 hải lý/giờ, và thuyền trưởng hoàn toàn tin tưởng rằng thủy thủ đoàn sẽ nhanh chóng khắc phục "thiệt hại nhỏ" này. Đô đốc Ozawa không quá coi trọng việc soái hạm của mình bị trúng ngư lôi. Ông vẫn "tỏa ra vẻ tự tin và hài lòng". Taiho được đóng chắc chắn hơn nhiều so với các tàu sân bay bị đánh chìm ở Midway; một quả ngư lôi đánh trúng chắc chắn không thể gây thiệt hại nhiều cho nó. Việc kiểm soát thiệt hại và sửa chữa khẩn cấp chắc chắn sẽ giúp nó trở lại trạng thái tốt trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, công tác kiểm soát hư hại lại được giao cho một sĩ quan thiếu kinh nghiệm. Người này cho rằng cách tốt nhất để xử lý hơi xăng là mở toàn bộ hệ thống thông gió để chúng khuếch tán. Khi làm như vậy, hơi xăng đã lan khắp toàn bộ con tàu. Không ai trên tàu nhận ra rằng Taihō giờ đã trở thành một quả bom hẹn giờ trôi nổi.

Đợt không kích lần II - một cuộc không kích thực sự lớn bao gồm 53 máy bay ném bom Judy, 27 máy bay ném ngư lôi Jill và 48 máy bay chiến đấu Zeke, đã được phóng đi từ Hải đội Tàu sân bay 1 của Ozawa bắt đầu lúc 08 giờ 56 phút. Tám máy bay khác gặp sự cố động cơ ngay sau đó và phải quay lại. 119 máy bay còn lại, trên đường đi, đã mắc sai lầm khi bay qua đội hình tiên phong của Đô đốc Kurita, những xạ thủ phòng không "nhạy cò" của ông đã bắn vài loạt đạn và bắn rơi thành công hai chiếc, làm hư hỏng thêm 8 chiếc khác, buộc chúng phải quay lại. Phần còn lại bay thành một nhóm. Chúng bị radar của TF 58 phát hiện lúc 11 giờ 07 phút, cách xa 115 dặm. Nhóm này được ghi nhận có khoảng 50 chiếc theo màn hình radar, nhưng trên thực tế là gấp đôi con số đó - đã bị một "ban tiếp tân" gồm những chiếc Hellcat được điều động khẩn cấp từ tàu Lexington đón lõng cách đó 60 dặm, và chúng đã thực sự gây ra một trận không chiến hỗn loạn. Những chiếc Hellcat từ các tàu sân bay khác cũng làm tốt tương tự; tổng số máy bay Nhật Bản "không trở về tàu sân bay" là 32 máy bay tiêm kích Zeke, 23 máy bay ném ngư lôi Jill và 42 máy bay ném bom bổ nhào Judy. Khoảng 70 chiếc trong số này bị bắn hạ trong đợt đánh chặn này. Các phi công bay về nhà báo cáo một vệt dầu loang rộng 12 dặm rải rác các mảnh vỡ và mảnh vụn đang cháy. Trong số 128 máy bay được phóng lên trong cuộc tấn công thứ hai này, 97 chiếc đã không bao giờ quay trở lại. Trong minh hoạ ở đây, chiếc máy bay Hellcat số hiệu 32, thuộc Phi đội VF-16 từ Lexington đang được điều khiển bởi Alexander Vraciu - một phi công át chủ bài hàng đầu của Hải quân Mỹ, đang tiêu diệt những máy bay ném bom bổ nhào Judy. (Tranh của Roy Grinnell)

Chuẩn úy Yoshinao Kodaira là một trong số những phi công tiêm kích dày dạn kinh nghiệm nhất của Hải quân Đế quốc Nhật Bản, người đã ghi nhận những chiến công đầu tiên của mình khi bay trên bầu trời Trung Quốc. Được biên chế vào Không đoàn 601 trên tàu sân bay Shokaku trong Trận chiến biển Philippine, Kodaira nằm trong đội hộ tống gồm 48 tiêm kích Zero-sen bảo vệ đợt tấn công thứ hai gồm 44 máy bay ném bom bổ nhào D4Y1 Suisei (“Judy”) và 29 máy bay ném ngư lôi B6N2 Tenzan (“Jill”) được phái đi tấn công TF 58 vào ngày 19 tháng 6 năm 1944. Mặc dù đội hình Nhật bị các tiêm kích F6F Hellcat của Mỹ đánh tan tác trong lúc đánh chặn, Kodaira vẫn kịp tuyên bố bắn hạ hai chiếc Hellcat trước khi Zero-sen của ông bị trúng đạn, buộc anh phải tách khỏi đội hình. Ông hạ cánh khẩn cấp xuống biển và được một tàu khu trục của Hải quân Nhật cứu vớt. (Tranh của Gareth Hector)

Trong quá trình tổ chức đội hình hạm đội, Đô đốc Spruance đã cho Đô đốc Lee rút các thiết giáp hạm cao tốc, trong đó có hai chiếc thiết giáp hạm South Dakota (BB-57) và Alabama (BB-60) ở trong ảnh, rời khỏi các vị trí hộ tống phòng không (AA) để hình thành đội hình hành tiến vòng tròn của lực lượng thiết giáp hạm cao tốc, nhằm chuẩn bị triển khai thành đội hình chiến đấu hàng dọc. Lực lượng thiết giáp hạm của Lee được bố trí cách 15 dặm phía trước đội hình gồm 15 tàu sân bay, vốn được sắp xếp thành bốn đội hình tàu sân bay vòng tròn riêng biệt. Lee tiến về hướng tây với mục tiêu tìm kiếm và tiêu diệt Hạm đội Cơ động Nhật Bản. Alabama là con tàu đầu tiên phát hiện máy bay đối phương trên radar, ở cự ly 140 dặm, vào lúc 09 giờ 57 phút sáng. Đến 10 giờ 48 phút, trận không chiến quy mô lớn với các máy bay xoắn xuýt nhau đã lan tới đội hình thiết giáp hạm, và các tàu của Lee dựng lên một màn hỏa lực phòng không dày đặc. CAP, kết hợp với khối lượng hỏa lực AA của các thiết giáp hạm, đã ngăn chặn mọi đợt tấn công đường không quy mô lớn nhằm vào lực lượng thiết giáp hạm của Lee, cũng như không cho máy bay đối phương xuyên qua để tấn công các tàu sân bay. Indiana là con tàu đầu tiên bắn hạ được một máy bay, nhưng đến 10 giờ 49 phút, South Dakota trúng trực tiếp một quả bom 500 pound vào mạn trái của cấu trúc thượng tầng, khiến 24 người thiệt mạng và 27 người bị thương.

Trong khoảng thời gian từ 11 giờ 50 phút đến 12 giờ 15 phút, các máy bay ném bom bổ nhào và ném ngư lôi tấn công lực lượng thiết giáp hạm của Lee, nhưng mật độ hỏa lực phòng không đã ngăn cản mọi máy bay hoàn tất đòn đánh. USS Iowa (BB-61) - chiếc thiết giáp giáp hạm mới và lớn nhất của hạm đội - trong khi đang hoạt động hộ tống các tàu sân bay phe mình, đã bị một máy bay ném ngư lôi Nakajima B5N “Kate” tấn công. Chiếc thiết giáp hạm đã bắn hạ được máy bay này. Sau đó, ba tiêm kích Mitsubishi A6M “Zero” cũng tiến hành tấn công nhưng không ghi được cú đánh trúng nào. Cũng vào lúc 11 giờ 45 phút, khi có báo cáo khoảng 20 máy bay của Đợt II đã xuyên thủng hàng rào phòng không và đang đến gần, tàu khu trục cảnh giới Stockham (Chỉ huy E. P. Holmes), lúc đó cách trung tâm tuyến thiết giáp hạm khoảng 10 dặm về phía khuất gió, đã dành 20 phút "chiến đấu chống lại nhiều cuộc tấn công từ mọi hướng," nhưng không có thiệt hại nào. Một mô tả giai đoạn này như sau: "Các thiết giáp hạm, tàu tuần dương và tàu khu trục phía trước tạo ra một hàng rào pháo dữ dội, cùng với các máy bay bốc cháy khắp chân trời, tạo nên một cảnh tượng kinh hoàng nhất."

Một số ít máy bay Nhật từ "Đợt Không kích lần II" lọt qua được Hellcat và tiến hành tấn công các tàu sân bay thuộc TG 58.3. Enterprise đang di chuyển tốc độ cao ở bên trái khung hình, còn tàu sân bay ở phía xa là San Jacinto hoặc Princeton. Có thể thấy các đạn nổ 5-inch/38 và pháo 40mm tạo ra những đám khói nổ lớn nhỏ khác nhau. (NHHC)

Một chiếc máy bay Nhật từ "Đợt Không kích lần II" bị bắn rơi trên không phận TG 58.3 ngay trước buổi trưa. Tàu sân bay hạng nhẹ trong hình có lẽ là Princeton, vốn bị ba máy bay tấn công. (NHHC)

"THẢM SÁT GÀ TÂY TẠI QUẦN ĐẢO MARIANA" (GIAI ĐOẠN 2): Tiêm kích Mỹ giao chiến với máy bay Nhật trong Đợt III và Đợt IV, ngày 19 tháng 6.

Quay trở lại với Taiho, một quả ngư lôi duy nhất từ tàu ngầm Albacore đã làm vỡ một hoặc nhiều thùng xăng của con tàu. Khi đang chạy ngược gió với tốc độ 26 hải lý/giờ, một sĩ quan kiểm soát thiệt hại thiếu kinh nghiệm ra lệnh cho tất cả các ống thông gió hoạt động hết công suất trong con tàu đang mở toang, tin tưởng rằng luồng gió sẽ thổi bay hơi xăng đi. Điều bày đã gây tác dụng ngược lại khi làm phát tán hơi độc hại khắp tàu; không chỉ là hơi xăng máy bay mà còn là hơi dễ bay hơi từ dầu thô Tarakan mà nó đang sử dụng làm nhiên liệu. Những nỗ lực vụng về để bơm xăng ra ngoài càng làm tăng thêm nguy hiểm, cho đến khi Taiho trở nên giống như một xi lanh siêu nạp khổng lồ chờ được kích nổ. Vào lúc 15 giờ 32 phút, một vụ nổ kinh hoàng đã hất tung sàn bay bọc thép lên thành một thứ giống như một dãy núi thu nhỏ, thổi toác hai bên mạn tàu. Chiếc Taihō bị tách khỏi đội hình và bắt đầu chìm xuống nước. Một phần khoang chứa máy bay bị nổ tung, tạo ra những lỗ thủng lớn ở đáy tàu, và giết chết tất cả mọi người trong khoang máy. Con tàu ngay lập tức bắt đầu chìm. Một tàu tuần dương và một vài tàu khu trục được lệnh tiến đến gần. Một xuồng cứu sinh đã đưa đô đốc, các sĩ quan tham mưu, quốc kỳ và chân dung Nhật Hoàng lên tàu khu trục Wakatsuki, từ đó họ được chuyển lên tàu tuần dương Haguro, đến nơi vào khoảng 17 giờ 06 phút. Lúc đó, Taibo đang chìm trong biển lửa; không có tàu khu trục nào có thể tiếp cận đủ gần để cứu hộ hiệu quả, và chỉ khoảng 500 trong số 2150 thủy thủ đoàn được cứu sống. Các sĩ quan tham mưu của Ozawa vừa mới trở lại làm nhiệm vụ trên soái hạm mới thì họ nghe thấy và cảm nhận một chấn động giống như vụ nổ ngư lôi. Đó chính là hồi kết của Taibo. Con tàu nghiêng hẳn sang mạn trái, lật úp và chìm xuống vực sâu 2500 sải (khoảng 722 m).

Tàu ngầm Cavalla, dưới quyền chỉ huy của Thiếu tá Hải quân H. J. Kossler, đã cố gắng bám theo Hạm đội Cơ động Thứ Nhất kể từ khi mất dấu vào ngày 17 tháng 6. Sự kiên trì của Kossler cuối cùng đã được đền đáp khi lúc 11 giờ 52 phút ngày 19 tháng 6, ông nâng kính tiềm vọng lên và phát hiện mình đang ở ngay giữa Lực lượng A. Ông nhận ra Shōkaku đang thu hồi máy bay. Kossler bắt đầu tiếp cận, nâng kính tiềm vọng lên thêm ba lần nữa. Tàu khu trục Nhật Urakaze đang hành trình ở mạn phải của tàu sân bay, nhưng không hề phát hiện sự hiện diện của tàu ngầm Mỹ. Khi đã tiến vào cự ly 1.000 yard, Kossler khai hỏa sáu ngư lôi rồi lập tức lặn sâu. Bốn quả ngư lôi trúng đích ở mạn phải – hai quả ở phần mũi và hai quả ở giữa thân tàu. Urakaze đã phản ứng muộn màng, quay lại tấn công Cavalla, nhưng đã quá trễ. Kossler ghi nhận rằng có 106 quả bom chìm được thả xuống, một nửa trong số đó nổ khá gần, song Cavalla vẫn sống sót để kể lại chiến công đánh chìm chiếc tàu lớn nhất từng bị tàu ngầm Mỹ đánh đắm trong chiến tranh cho đến thời điểm đó. Ba quả ngư lôi đã vượt quá khả năng chịu đựng của Shōkaku. Những đám cháy lớn bùng lên trong hầm chứa máy bay và con tàu nghiêng về mạn phải. Việc bơm nước cân bằng sang mạn trái khiến con tàu nghiêng ngược lại. Khi ngọn lửa ở boong chứa máy bay ngày càng dữ dội, tàu sân bay bất lực dừng lại, phần mũi bắt đầu chìm xuống do ngập nước. Các vụ nổ lớn do nhiên liệu cháy lan khiến tình hình không thể cứu vãn. Ngay trước 15 giờ, thuyền trưởng ra lệnh cho thủy thủ đoàn “Bỏ tàu!”. Nhưng trước khi phần lớn thủy thủ có thể rời đi, mũi của Shōkaku đã chìm hẳn, kéo cả con tàu lặn xuống biển theo tư thế chúi mũi. Diễn biến đột ngột này gây thương vong nặng nề với 1.272 người thiệt mạng. (Tranh của Jim Laurier)

LỰC LƯỢNG ĐẶC NHIỆM 58 TẤN CÔNG HẠM ĐỘI CƠ ĐỘNG THỨ NHẤT: Vào cuối buổi chiều ngày 20 tháng 6, máy bay xuất phát từ các tàu sân bay Mỹ đã tấn công hạm đội Nhật Bản đang rút lui, đánh chìm một tàu sân bay và gây hư hại cho nhiều tàu khác.

TF 58 cuối cùng đã tiến lên đủ xa để cuộc tìm kiếm kéo dài 325 dặm vào buổi chiều, được khởi động lúc 13 giờ 30 phút, đã tiếp cận được với kẻ thù. Cuộc chạm trán được bắt đầu lúc 15 giờ 40 phút bởi một chiếc Avenger đến từ tàu Enterprise do Trung úy Nelson điều khiển, phi công tàu sân bay đầu tiên trong suốt những ngày tìm kiếm và chiến đấu này phát hiện ra một tàu chiến Nhật Bản. Đô đốc Mitscher nhận được tin báo rằng Trung úy Nelson đã nhìn thấy điều gì đó, ở đâu đó - không ai có thể hiểu rõ đó là gì, vì thông điệp quá khó hiểu vào lúc 15 giờ 42 phút. Cần phải đưa ra quyết định nhanh chóng, vì thời gian đang cạn dần; mặt trời sẽ lặn trước 19 giờ. Ông đã nhanh chóng báo động cho lực lượng đặc nhiệm, và lúc 15 giờ 53 phút thông báo cho Spruance rằng ông dự kiến sẽ thực hiện một cuộc tấn công tổng lực, mặc dù việc phục hồi phải diễn ra sau khi trời tối. Lúc Báo cáo liên lạc chính xác của Nelson gửi về cho biết hạm đội Nhật Bản, dàn trải thành ba nhóm, đang di chuyển về phía tây với tốc độ chậm, dường như đang tiếp nhiên liệu. Tám phút sau, lúc 16 giờ 05 phút, Nelson đã sửa lại báo cáo đầu tiên và cung cấp vị trí của Nhật Bản là vĩ độ 14°30′ Bắc, kinh độ 134°30′ Đông. Điều này cho thấy nhóm địch gần nhất cách TF 58 hơn 275 dặm, lúc này đã đến vĩ độ 14° Bắc, kinh độ 139° Đông, khoảng 370 dặm về phía tây của Rota. Một bài nói chuyện ngắn gọn từ Mitscher kết thúc, "Hãy cho chúng nó biết tay, các chàng trai; ước gì tôi ở cùng các bạn," mệnh lệnh "Chuẩn bị máy bay!" đưa ra lúc 16 giờ 10 phút, và các phi công chạy dọc sàn bay nhanh hơn bao giờ hết; bảng biểu đồ dưới cánh tay, súng lục đeo ở thắt lưng, mặt nạ dưỡng khí lủng lẳng trên mũ bảo hiểm. Lúc 16 giờ 21 phút, TF 58 quay đầu vào hướng gió, hoàn thành việc phóng máy bay trong thời gian kỷ lục là 10 phút, và trở lại lộ trình lúc 16 giờ 36 phút. Toàn bộ số máy bay trên sàn bay đã cất cánh - 85 máy bay tiêm kích, 77 máy bay ném bom bổ nhào, 54 máy bay ném ngư lôi—từ sáu tàu sân bay lớn có mặt (Hornet, Yorktown, Bunker Hill, Wasp, Enterprise, Lexington) và 5 trong số sáu tàu sân bay hạng nhẹ (Belleau Wood, Bataan, Monterey, Cabot, San Jacinto). Tất cả máy bay Hellcat và Helldiver đều mang thùng xăng phụ để có thêm nhiên liệu. Một đợt máy bay thứ hai được thông báo, nhưng Mitscher quyết định để dành cho ngày hôm sau. Trong minh hoạ ở đây, soái hạm của Mitscher - USS Lexington (CV-16) đã đưa những chiếc máy bay của mình lẻn bầu trời vào lúc buổi chiều.

Cuộc tấn công đường không của Mỹ vào Hạm đội Cơ động Thứ Nhất trong buổi tối sớm ngày 20 tháng 6 là một hành động được thực hiện vội vã. Chỉ một vài quả bom trúng mục tiêu trong đợt tấn công này. Trong số 12 chiếc Avenger mang ngư lôi, chỉ có một chiếc thực hiện được một đòn đánh trúng đích. Thành công đó là nhờ một nhóm bốn chiếc Avenger thuộc tàu sân bay hạng nhẹ Belleau Wood, do Trung úy cấp thấp George Brown dẫn đầu. Trước khi cất cánh, Brown đã thề rằng anh sẽ đánh trúng một tàu sân bay, dù phải trả bất kỳ giá nào. Giờ đây, anh có cơ hội thực hiện lời hứa ấy. Anh cùng nhóm của mình bay vòng quanh Lực lượng B trước khi chọn Hiyo làm mục tiêu. Đặt mặt trời sau lưng, Brown lao xuống xuyên qua một đám mây và tản ba chiếc máy bay còn lại của mình (chiếc thứ tư bị tách ra trong lúc quay) ra tấn công từ các hướng khác nhau. Chiếc Avenger của Brown trúng đạn pháo phòng không 25mm, bị bắn rụng một phần cánh trái và bốc cháy, buộc điện báo viên và xạ thủ phải nhảy dù thoát ra. Khi Brown tiếp tục tấn công, ngọn lửa trên máy bay anh dần tắt. Ba chiếc Avenger phóng ngư lôi từ các hướng khác nhau, gần như đảm bảo được một cú đánh trúng. Một quả ngư lôi đã đánh trúng Hiyo ở phần đuôi mạn phải, nhưng vẫn chưa rõ quả ngư lôi đó được phóng từ máy bay của Brown hay từ chiếc Avenger khác do Trung úy cấp thiếu Warren Omark điều khiển. Dù các nguồn Nhật và Mỹ có sự khác biệt, dường như khả năng cao hơn là Omark đã tung ra đòn chí mạng. Brown không bao giờ quay trở lại Belleau Wood. Phi công bị thương nặng ấy, được Omark hộ tống, bay vào một đám mây sau khi trời tối — và không bao giờ được nhìn thấy nữa. (Tranh của Jim Laurier)

Bóng tối hoàn toàn bao trùm vào lúc 19 giờ 45 phút. Mặt trận thời tiết đã di chuyển về phía nam trong ngày, bầu trời nhiều mây và đêm rất tối, và các máy bay trở về từ trận chiến còn cách "nhà" rất xa. Các phi công biết rằng việc nhiên liệu của họ có cầm cự được hay không là một canh bạc; một người, Trung úy (jg) Milton F. Browne USNR của tàu Wasp, đã phải hạ cánh khẩn cấp nửa đường về nhà, vì thùng xăng của anh ta đã bị thủng. Mặc dù TF 58 đã áp sát hạm đội của Ozawa một chút trong những giờ tiếp theo sau khi phóng máy bay, các tàu sân bay đã phải quay mũi về hướng gió để thu hồi máy bay. Khoảng cách của họ so với các mục tiêu của Nhật Bản bây giờ thay đổi từ 240 đến 298 dặm, tùy thuộc vào thời điểm máy bay bắt đầu quay về, và khoảng cách họ phải bay vòng trước khi có cơ hội hạ cánh. Điều này, cùng với việc bay ở tốc độ cao với hy vọng đánh bại màn đêm, đã khiến nhiều chiếc máy bay hết xăng. Đô đốc Mitscher mở rộng ba nhóm đặc nhiệm của mình để tạo khoảng cách 15 dặm giữa chúng, nhằm tạo không gian cơ động cho việc thu hồi ban đêm. Vào lúc 20 giờ 45 phút, các máy bay trở về bắt đầu bay vòng trên các tàu sân bay Mỹ. TF 58 quay mũi vào hướng gió đông nhẹ và chạy với tốc độ 22 hải lý/giờ. Đô đốc Mitscher sau đó đã đưa ra một quyết định khiến tất cả các phi công hải quân yêu mến; ông ra lệnh bật sáng các tàu sân bay một cách táo bạo bất chấp mối đe dọa từ tàu ngầm hoặc máy bay địch. Đêm đó, hoạt động thu hồi máy bay, kéo dài hai giờ, là sự kiện ngoạn mục nhất trong hai ngày bận rộn này. Trung tá Evan P. Aurand, người được cử lên không trung trên một chiếc Hellcat chiến đấu ban đêm để giúp dẫn dắt đàn máy bay về nhà, đã có góc nhìn tốt nhất. Cảnh tượng khiến ông liên tưởng đến buổi ra mắt phim Hollywood, lễ Quốc khánh Mỹ gộp lại. Các tàu sân bay bật đèn xe tải, đèn phát sáng để phác thảo sàn bay, và đèn chạy tàu màu đỏ và xanh lá cây, và nháy đèn tín hiệu để nhận dạng; tất cả các tàu hộ tống đều bật đèn xe tải màu đỏ và súng 5 inch của họ bắn một lượng lớn pháo sáng. Mỗi soái hạm của nhóm tác chiến chiếu một đèn pha thẳng đứng làm đèn hiệu dẫn đường. Đêm tối đen như mực không có đường chân trời, và khoảng sáu mươi dặm về phía nam có một cơn bão đang hình thành, những tia chớp của nó bị một số phi công trở về nhầm lẫn với pháo sáng. Aurand đã thực hiện một số chuyến bay đến gần cơn bão, bật đèn chạy tàu của mình và gom các phi công bị lạc. Gần một nửa số máy bay hạ cánh nhầm tàu sân bay, và khi đếm số mũi máy bay, người ta thường thấy máy bay thuộc tám hoặc chín tàu khác nhau trên một boong tàu. Các phi công tuyệt vọng đã cố gắng hạ cánh xuống mọi thứ nổi trên mặt nước. Đến năm 22 giờ 52 phút, khi rõ ràng mọi máy bay đã hạ cánh, rơi xuống biển, hoặc bị bắn hạ, và khi các tàu sân bay được tập hợp lại thành đội hình tuần tra, mặt biển đột nhiên mang dáng vẻ của "một đồng cỏ đầy đom đóm" vào tháng Sáu. Các phi công và thành viên phi hành đoàn, đang bơi hoặc ở trong xuồng cao su, nhấp nháy đèn pin chống nước nhỏ của họ; và tiếng còi của người thủy thủ mà các phi công mang theo để thu hút sự chú ý đã thêm âm nhạc giống như ếch cây vào cảnh tượng giữa mùa hè này. May mắn thay, lúc đó biển lặng tuyệt đối. Các tàu khu trục, sử dụng đèn pha 18 inch để phát hiện xuồng và người bơi, đã thực hiện công tác cứu hộ tuyệt vời, và tất cả trừ một chiếc đều được Đô đốc Mitscher ra lệnh sử dụng như vậy; việc bảo vệ chống tàu ngầm hoàn toàn bị bỏ qua để cứu mạng sống. Vì công tác thu hồi hỗn loạn vào ban đêm này, tổn thất máy bay vào ngày 20 tháng 6 nặng nề hơn nhiều so với ngày hôm trước, nhưng số thương vong trong số các phi công thì gần như tương đương. Theo báo cáo của Đô đốc Mitscher, 6 chiếc Hellcat, 10 chiếc Helldiver và 4 chiếc Avenger bị mất tích, và có lẽ đã bị bắn hạ trong chiến đấu; 17 chiếc Hellcat, 35 chiếc Helldiver và 28 chiếc Avenger bị phá hủy do tai nạn trên sàn bay hoặc hạ cánh khẩn cấp xuống biển gần lực lượng đặc nhiệm. Tổng số người trong các máy bay bị mất là 100 phi công và 109 thành viên phi hành đoàn, nhưng có 51 và 50 người đã được vớt khỏi mặt nước đêm đó, để lại 49 và 59 người chưa được tìm thấy vào rạng sáng ngày 21 tháng 6. Thêm 33 phi công và 26 thành viên phi hành đoàn đã được cứu trong ngày đó và những ngày tiếp theo. Điều này để lại tổn thất ròng về phi công là 16 phi công và 33 thành viên phi hành đoàn. Tàu Hornet - tàu sân bay may mắn, mất 21 máy bay vào ngày 20 tháng 6 nhưng chỉ mất một phi công và hai thành viên phi hành đoàn, một trong số đó thiệt mạng trong một tai nạn trên boong. (Tranh của John Hamilton)