TÀU SÂN BAY MỸ vs TÀU SÂN BAY NHẬT BẢN: Mặt trận Thái Bình Dương (1941-1945) (Phần 6: Giai đoạn từ tháng 11-1942 đến tháng 5-1944)

Một trong những cuộc tấn công đầu tiên của lực lượng tàu sân bay Mỹ diễn ra vào tháng 11 năm 1943 nhằm vào Rabaul- căn cứ của quân Nhật ở Thái Bình Dương. Cũng giống như cuộc không kích ngày 5 tháng 11 trước đó, đòn đánh dự kiến tiến hành vào 11 tháng 11 này phải được tổ chức trong thời gian rất ngắn. Vào thời điểm này, Đô đốc Chester Nimitz cho phép Đô đốc William “Bull” Halsey sử dụng một lực lượng đặc nhiệm tàu sân bay thứ hai để tấn công Rabaul một lần nữa. Các tàu sân bay chỉ được cho mượn tạm thời đến ngày 14 tháng 11, sau đó sẽ được điều động về khu vực Trung tâm Thái Bình Dương để yểm trợ cho cuộc xâm lược quần đảo Gilbert. Lực lượng đặc nhiệm được phái đi, TG 50.3, được gọi là “Nhóm Essex” (The Essex Group), bao gồm ba tàu sân bay: hai tàu sân bay lớp Essex là USS Essex và USS Bunker Hill, cùng tàu sân bay hạng nhẹ USS Independence, được hộ tống bởi một màn che chắn gồm 9 tàu khu trục. Đáng chú ý, cuộc không kích này đánh dấu lần ra trận đầu tiên của máy bay SB2C Helldiver, một kiểu máy bay có quá trình đưa vào trang bị gặp nhiều trục trặc. Dưới quyền chỉ huy của Chuẩn Đô đốc Alfred Montgomery, lực lượng đặc nhiệm tàu sân bay này sẽ phóng máy bay ở phía tây vịnh Empress Augusta, chỉ cách Rabaul 138 hải lý. Đây là một cuộc tấn công hai mũi; song song với đó, TF 38 của Đô đốc Forrest Sherman, gồm các tàu sân bay Princeton và Saratoga, sẽ phóng máy bay trực tiếp từ phía đông Buka, ở khoảng cách 197 hải lý so với Rabaul. Dự báo thời tiết ban đầu cho biết Rabaul bị bao phủ bởi mây dày; khi nào — và liệu mây có tan hay không thì không ai đoán trước được. Cuối cùng, một mũi tấn công bị chậm một giờ, trong khi mũi kia lại sớm hơn nửa giờ, dẫn đến một cuộc tấn công gần như đồng thời ngoài kế hoạch. Saratoga hoàn tất việc phóng máy bay từ 05 giờ 20 phút đến 05 giờ 47 phút với 36 chiếc Hellcat, 23 chiếc SBD và 17 chiếc TBF. Princeton phóng 22 chiếc Hellcat và 9 chiếc TBF. Essex phóng Không đoàn 9 lên không trung, bắt đầu lúc 06 giờ 45 phút, gồm 18 chiếc TBF của VT-9 (cộng thêm một chiếc cho chỉ huy không đoàn, Thiếu tá Paul Emrick), 28 chiếc SBD-5 của VB-9 và 29 chiếc Hellcat của VF-9. Bunker Hill phóng 27 chiếc Hellcat của VF-18, 23 chiếc Helldiver của VB-17 và 19 chiếc TBF của VT-17, bao gồm cả máy bay của chỉ huy CAG-18. Independence phóng 9 chiếc TBF của VC-22, 8 chiếc Hellcat của VF-22, và 8 chiếc nữa của VF-6. Xét về quân số, đây là một đòn không kích hết sức ấn tượng: năm tàu sân bay này đã phóng tổng cộng 274 máy bay, gồm 70 chiếc TBF Avenger, 130 chiếc F6F Hellcat, 51 chiếc SBD, và 23 chiếc SB2C Helldiver. Phía Nhật ở tại Rabaul lúc 12 giờ 16 phút đã phản công bằng cách phóng 33 máy bay tiêm kích Zero-sen do Trung úy Sato Masao chỉ huy (9 chiếc từ Zuikaku, 15 chiếc từ Shōkaku và 9 chiếc từ Zuihō). Nhóm tiêm kích hộ tống này bảo vệ một đội hình tiến công xuất phát không lâu sau đó, gồm 23 máy bay bổ nhào Val (7 chiếc từ Zuikaku và 16 chiếc từ Shōkaku), cùng 14 máy bay ném ngư lôi Kate (5 chiếc mỗi tàu từ Zuikaku và Shōkaku, cộng thêm 4 chiếc từ Zuihō). Chỉ vài phút sau khi cất cánh, 6 chiếc Val (ba từ Shōkaku và ba từ Zuikaku) phải quay về căn cứ vì sự cố động cơ, khiến chỉ còn 17 Val tiếp tục tiến về phía các tàu sân bay Mỹ. Lực lượng máy bay Val bị suy giảm này được tăng cường phần nào bởi 4 máy bay bổ nhào Judy của Không đoàn 501. Đến 13 giờ 42 phút, đội hình hợp nhất gồm 68 máy bay đang bay ở độ cao 22.000 feet; tuy nhiên, radar của Hải quân Mỹ đã phát hiện lực lượng địch từ lúc 13 giờ 13 phút, tức sớm hơn nửa giờ, khi chúng còn cách 118 hải lý. Trong khoảng thời gian này, ba tàu sân bay của Nhóm Essex đang chuẩn bị cho một đợt không kích thứ hai vào Rabaul, nhưng kế hoạch lập tức bị hủy bỏ khi phát hiện lực lượng Nhật Bản đang tiếp cận. Các tàu sân bay hành trình cách nhau khoảng 2.000 yard, được bao quanh bởi một vòng hộ tống các tàu khu trục. Trong nửa giờ tiếp theo diễn ra các trận không chiến liên tục, trên diện rộng và cực kỳ ác liệt; giai đoạn tấn công chính của Nhật nhằm vào các tàu sân bay diễn ra từ 13 giờ 58 phút đến 14 giờ 42 phút. Các máy bay Val tiếp cận trước và gây ra các cú nổ suýt trúng đối với cả ba tàu sân bay. Lúc 14 giờ 08 phút, toàn bộ một chūtai gồm 9 chiếc Val cố gắng ném bom USS Bunker Hill; sau đó, từ 14 giờ 04 phút đến 14 giờ 20 phút, một số máy bay Kate thực hiện các đợt tiếp cận thấp đơn lẻ từ phía sau, nhưng phần lớn bị hỏa lực phòng không bắn hạ trước khi kịp tiếp cận mục tiêu. Đến 14 giờ 42 phút, nhóm Kate còn lại tiến hành đợt không kích cuối cùng. Khi trận đánh kết thúc, thiệt hại đối với các tàu Mỹ là không đáng kể. Mặc dù phía Nhật đã phóng ít nhất 8 quả ngư lôi, tất cả đều trượt mục tiêu. Các đòn tấn công ngư lôi này được thực hiện từ khoảng cách xa và ở độ cao thấp, khiến chúng trở thành mục tiêu dễ bị tiêu diệt. Dù không một quả bom nào của Val trúng các tàu sân bay, cuộc chiến này đã tiến gần tới hiểm họa hơn nhiều so với những gì bề ngoài thể hiện – chắc chắn là cảm nhận của những người trên USS Essex. Tuy nhiên, nhận định hời hợt này đã làm nhẹ đi thảm họa sức mạnh không quân lớn nhất mà người Nhật phải hứng chịu tại chiến trường này cho đến thời điểm đó. Nhật Bản mất toàn bộ các máy bay Kate và Val tham gia tấn công, bị bắn hạ bởi tiêm kích Mỹ hoặc hỏa lực phòng không. Hai trong số bốn chiếc Judy cũng bị bắn rơi, được VF-9 và VF-17 tuyên bố chiến công, dù bị nhận dạng nhầm là Tony. 33 máy bay sống sót quay trở về Rabaul trong khoảng từ 15 giờ 00 giờ đến 15 giờ 30 phút. Đổi lại, Hải quân Mỹ chỉ mất bốn máy bay: 2 chiếc Hellcat bị Zero-sen bắn rơi; một chiếc Helldiver của VB-17 (#28) mất tích, nhiều khả năng cũng bị bắn hạ khi các máy bay Nhật rút lui; và một chiếc Avenger bị phá hủy do tai nạn kỹ thuật. (Tranh của John D. Shaw)

Máy bay ném ngư lôi B6N1 của Nhật Bản bị bắn rơi ngay phía sau tàu USS Lexington (CV 16) tại đảo san hô Kwajalein, thuộc quần đảo Marshall vào ngày 4 tháng 12 năm 1943.

Bức minh họa này mô tả khoảnh khắc Oite bị trúng ngư lôi từ máy bay Avenger của tàu sân bay USS Bunker Hill, ngay sau khi vượt qua eo Bắc và tiến vào đầm phá Truk trong Chiến dịch Hailstone. Có thể thấy con tàu đang né tránh một quả ngư lôi khác chạy song song ở phía xa, trong khi một quả khác đánh trúng mạn tàu. Hai chiếc tiêm kích Hellcat xuất hiện phía trước Oite, sau khi vừa hoàn thành một lượt bắn rải xuống tàu khu trục. Cú đánh trúng đã xé toạc con tàu già nua, khiến nó gãy đôi và chìm gần như ngay lập tức. 523 người sống sót từ Agano, vốn bị nhốt dưới khoang, không có cơ hội nào thoát thân – tất cả đều thiệt mạng, cùng với hầu hết thuỷ thủ đoàn của Oite; chỉ có 20 người trong số 172 thành viên còn sống sót. (Tranh của Adam Tooby)

Đợt không kích tập trung đầu tiên của Chiến dịch I-Go do Yamamoto phát động được tiến hành nhằm vào các tàu thuyền ngoài khơi Guadalcanal vào ngày 7 tháng 4. Tổng cộng, 157 máy bay tiêm kích Zero và 67 máy bay bổ nhào được sử dụng trong hai đợt tấn công. Đợt thứ nhất gồm các Zero và Val thuộc Hạm đội Không quân 11, cùng với máy bay từ tàu sân bay Zuikaku; đợt thứ hai bao gồm máy bay từ các tàu sân bay Hiyo và Junyo. Đáp lại, phía Mỹ tung lên 36 F4F, chín F4U, sáu P-40, 12 P-38 và 13 P-39; trong số này, 56 chiếc đã tiếp xúc với lực lượng Nhật Bản. Một trận không chiến quy mô lớn đã bùng nổ và kéo dài từ quần đảo Russell xuống đến Iron Bottom Sound. Trong khi các máy bay tiêm kích giao chiến quyết liệt, các máy bay Val tiến hành tấn công vào số lượng lớn tàu thuyền Đồng Minh ngoài khơi Guadalcanal. Các máy bay bổ nhào thuộc đợt thứ nhất đã đánh chìm tàu hộ tống (corvette) Moa của New Zealand bằng hai quả bom, và đánh trúng tàu chở dầu Kanawha bằng thêm hai quả bom nữa. Đợt thứ hai gồm các máy bay bổ nhào từ Hiyo và Junyo tập trung tấn công tàu khu trục lớp Gleaves Aaron Ward ( trong minh hoạ), khi con tàu này đang hộ tống tàu đổ bộ LST-449 đang đầy tải ngoài khơi Koli Point, Guadalcanal. Tàu khu trục bất ngờ phát hiện ba chiếc Val lao xuống từ hướng mặt trời, lập tức khai hỏa bằng các pháo 20mm, 40mm và 127mm (5 inch), đồng thời bẻ lái gấp sang mạn trái. Trong lần này, các cuộc bổ nhào của Nhật Bản có độ chính xác chết người. Chiếc Val thứ nhất gây ra một cú nổ sượt, làm ngập buồng nồi hơi phía trước; chiếc thứ hai đánh trúng trực tiếp bằng quả bom nặng 551 pound vào phòng máy; chiếc cuối cùng gây thêm một cú nổ sượt khác, tạo ra tình trạng ngập nước bổ sung ở mạn trái phía đuôi. Một tốp ba máy bay bổ nhào khác tiếp tục lao vào, nhưng không chiếc nào ghi được phát trúng. Cuộc tấn công khiến 20 người thiệt mạng, 59 người bị thương, và bảy người mất tích. Việc ngập nước trên Aaron Ward không thể khống chế được, và con tàu bị chìm vào buổi tối cùng ngày. (Tranh của Peter Dennis)

Sự kiện nổi bật nhất trong chiến tranh ở Nam Thái Bình Dương vào tháng 4 năm 1943 là Yamato bị ám sát bởi các máy bay P-38 của Hải quân Mỹ. Sau khi Chiến dịch I-Go kết thúc, Yamamoto bày tỏ mong muốn đi thị sát các căn cứ gần tiền tuyến nhằm nâng cao tinh thần cho các binh sĩ đang đồn trú tại đó. Bất chấp các cảnh báo, ông vẫn kiên quyết tiến hành một chuyến thị sát các vị trí tiền phương của Nhật Bản tại phía bắc quần đảo Solomon. Chi tiết về chuyến đi này đã bị phía Mỹ nắm được, và do tuyến bay nằm trong tầm hoạt động của các máy bay tiêm kích P-38 xuất phát từ Guadalcanal, một chiến dịch đánh chặn mang tên Chiến dịch Vengeance đã được lên kế hoạch. Minh hoạ này mô tả thời điểm khi máy bay Mỹ phát hiện chiếc máy bay ném bom G4M1 Type 1 “Betty” của Yamamoto vào buổi sáng ngày 18 tháng 4. Chiếc máy bay ném bom này thuộc Không đoàn 705 (705th Kokutai) và mang dấu hiệu đơn vị tối thiểu. Là một máy bay còn mới, lớp ngụy trang màu xanh lá của nó gần như chưa bị mài mòn. Phía sau chiếc Betty là một máy bay tiêm kích P-38G thuộc Phi đoàn Tiêm kích 339, do Trung úy Rex Barber điều khiển. Chiếc Betty cố gắng tránh né Barber bằng cách bay sượt sát tán rừng rậm Bougainville. Barber gặp rất ít khó khăn trong việc bắn hạ chiếc Betty do máy bay này thiếu giáp bảo vệ và các thùng nhiên liệu không được che chắn. Vụ rơi máy bay đã giết chết toàn bộ những người trên khoang, trong đó có Đô đốc Yamamoto. Ngày hôm sau, thi thể của ông được tìm thấy trong rừng, và tro cốt sau khi hỏa táng cuối cùng đã được đưa về Nhật Bản. (Tranh của Ron Cole)

Ngay sau buổi trưa ngày 8 tháng 11 năm 1943, 26 chiếc D3A2 Val từ tàu sân bay Zuikaku và Shokaku đã ném bom bổ nhào vào các tàu ngoài khơi bãi đổ bộ tại Torokina. Mười chiếc Val của Zuikaku do phi công FPO1c Yoshitaka Ogashiwa chỉ huy; ông là một trong mười phi công ném bom bổ nhào bị bắn rơi trong cuộc tấn công này — bốn chiếc từ Zuikaku và sáu chiếc từ Shokaku. Tàu vận tải tấn công USS President Adams (APA-19) vừa hoàn tất việc dỡ quân của Sư đoàn 37 Hoa Kỳ và Quân đoàn Thủy quân Lục chiến Đổ bộ số 1 ngoài khơi Torokina thì bị các máy bay Val từ Zuikaku tấn công ngay sau buổi trưa, khi tàu bắt đầu rời đi. Các khẩu pháo phòng không 20mm của tàu không đủ tầm để bắn trúng hiệu quả vào các Val cho đến khi chúng bước vào giai đoạn cuối của đợt tấn công. Các Val đã đánh trúng hai tàu vận tải, gây nổ gần một tàu khác và một tàu khu trục gần đó, trong khi USS President Adams vẫn không bị hư hại. Hình minh họa cho thấy một chiếc Val từ phía sau, vừa thả bom của mình; USS President Adams ở ngay bên dưới, gần bờ biển. (Tranh của Jim Laurier)

Ryuho được chuyển đổi từ tàu mẹ tàu ngầm thành tàu sân bay hạng nhẹ vào tháng 11 năm 1942, nhưng là chuyển đổi kém thành công nhất của Hải quân Nhật. Trận Biển Philippine là trận duy nhất mà con tàu tham chiến; Ryuho sống sót qua chiến tranh trong tình trạng hư hại nặng (ảnh chụp tháng 10 năm 1945). (NHHC)