Mối quan hệ gia đình, họ hàng trong thế giới hiện đại

Khi quan sát dịp tết vừa qua tôi thấy như mọi năm cô, gì , chú , bác của các gia đình ai cũng có những hoạt động sắm tết để chuẩn bị cho ngày hội lớn nhất năm với người Đông Á. Tuy nhiên trái ngược với họ , những thế hệ trẻ hơn ( bao gồm cả trẻ con ) lại có ít nhiều mâu thuẫn đối với dịp lễ truyền thống này. Qua đó tôi nhân ra khoảng cách giữa người với người trong thế giới hiện đại đang ngày càng lớn, các giá trị truyền thống cũng mất đi nhiều ý nghĩa không còn được như xưa.

Trong mắt những người thế hệ U40 trở đi thì ngày tết vẫn có ý nghĩa như vậy có lẽ chỉ là nó có phần không được vui như tết ngày xưa, nhưng đối với bậc con cháu ở độ tuổi từ U30 tới trẻ hơn thì ngày tết là nơi mà chúng phải miễn cưỡng làm những nghĩa vụ mà bản thân không mấy mặn mà.

- Những nghĩa vụ đó là : 1 Tiếp những vị khách mà chẳng mấy gần gũi, những người mà khi gặp không biết nói gì với nhau ngoài những câu như " cháu có ny chưa , lương bao nhiêu , học ở đâu , được học sinh gì .... " 2 Gặp mặt anh chị em họ (cousins) những người mà dù cho cùng là người trẻ với nhau những cũng chẳng thể kết nối với nhau được. 3 Về quê : đối với con cháu của những người đi làm ăn , định cư ở thành phố. Thì quê hương của họ là các đô thị, việc về quê chỉ còn ý nghĩa với bậc cha mẹ. Nhưng những người trẻ vẫn bị kéo vào hoạt động này dù không hề thích.
Vì các nguyên nhân trên đối với thế hệ Z tết không hẳn là một dịp quây quần gia đình vui vẻ, mà là một lễ hội nơi các giá trị có phần không phù hợp vẫn ảnh hưởng lên sinh hoạt của họ. Thử hỏi đã có bao nhiêu người không muốn đặt ra những câu hỏi vô duyên nhưng vì không biết nói gì và tránh sự gượng gạo nên hỏi cho có lệ? đã có bao nhiêu đứa trẻ bị ép phải trải qua cuộc hành trình dài và mệt mỏi, chỉ để nếm đồ ăn xa lạ với khẩu vị, ở 1 nơi xa lạ và gặp những người cũng xa lạ nốt? Và đã có bao thanh niên phải miễn cưỡng tiếp những vị khách mà họ chẳng biết phải nói gì sau khi trao nhau những lời xã giao? Nói như vậy liệu có phải xum họp họ hàng và gia đình là sai lầm, liệu người xưa thật xuẩn ngốc khi đã thực hiện văn hóa tập thể và nếu giữa các thế hệ có khoảng cách vậy tại sao các tục lệ lại có thể tồn tại lâu tới vậy ? Nêu câu hỏi để gợi lên chủ đề vậy thoi chứ sau đây tôi xin được bày tỏ ý kiến của mình để kể lên câu chuyện về việc tại sao những mối quan hệ trong gia đình đã từ chỗ phù hợp, lại phát sinh ra những mâu thuẫn và bất cập trong thế giới ngày nay.

Ngày xưa mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình có khác biệt đáng kể, khi xã hội còn lạc hậu, con người ta phải dành cả đời sống quanh một ngôi làng, hầu như mọi người đều như vậy ( đi xa hơn cũng có, nhưng hiếm và gặp rất nhiều hạn chế). Môi trường đó tuy điều kiện kém hơn ngày nay rất nhiều, nhưng lại tạo ra một không gian gần gũi nơi mọi người trong gia đình, cộng đồng có rất nhiều điểm chung. Cộng đồng nhỏ khiến con người dễ dàng tiếp xúc với nhau, kết hợp với một xã hội ít thay đổi khiến các thế hệ có nhiều điềm tương đồng. Điều này rất thuận lợi để hình thành các mối quan hệ, tình cảm. Trong xã hội như vây, việc họ hàng thăm hỏi lẫn nhau không chỉ không có những cái tiêu cực như ngày nay, mà còn là một việc rất vui trở thành một truyền thống lặp lại ở nhiều thế hệ. Đó là lý do mà các mối quan hệ dòng tộc tồn tại lâu và bền vững, thậm chí sự gắn kết có thể đến từ những kết nối không thuộc dòng máu như tình xóm giếng, tình bạn. Đáng tiếc là ở thế giới hiện đại những nét đẹp đó không còn được như xưa.

Khoảng cách giữa các thế hệ cũng không quá lớn, do vào ngày đó cuộc sống của con người theo đúng nghĩa đen là lặp đi lặp lại và quanh quẩn một chỗ. Một người trong thời kỳ đó nếu xã hội không biến chuyển nhiều thì sẽ sinh ra, lớn lên được truyền nghề từ gia đình và chết đi tại đúng nơi mà mình sinh ra.
Có 3 nguyên nhân cho việc này - Nguyên nhân đầu tiên là việc học thời đó quá tốn kém hầu như chỉ tầng lớp tinh hoa mới được hưởng, lớp người bình dân sẽ được đào tạo nghề theo kiểu truyền nghề từ cha anh. Người nào may mắn được học thì cũng chỉ là lễ giáo phong kiến, nho giáo chứ chẳng có đa dạng ngành nghề để chọn. - Nguyên nhân thứ hai là sự thiếu hiểu biết, nhận thức kém. Khiến con người luôn bám vào những niềm tin cũ và chỉ thay đổi khi tình cảnh bắt buộc. - Nguyên nhân thứ ba là phương tiện hay cơ sở hạ tầng để di chuyển thì rất hạn chế, nên một người bình dân chỉ có thể sống quanh quẩn trong vài ngôi làng. ( làng thời đó cũng nhỏ hơn bây giờ nhiều ) Những điều trên tạo nên một xã hội ít biến động nơi mà con người sống trong đó kế thừa những kiến thức, công việc và niềm tin tương tự nhau, lưu truyền qua nhiều đời. Tuy có phần nhàm chán nhưng thời này con người dễ kết nối hơn, vì họ có nhiều quan điểm, niềm tin và nỗi lo tương đồng cộng với ảnh hưởng của nho giáo ( một triết lý đề cao tôn ti, trật tự bền vững ) khiến các thế hệ trong gia đình hầu như không bao giờ rời bỏ cái trật tự đã được thiệt lập (họ sẽ sống mãi như thế cho tới khi mà sự thay đổi là không thể tránh khỏi). Trong xã hội đó các bậc cha, chú chỉ dạy còn con, cháu thì cứ làm theo không phải ý kiến. Vì thế nên cách biệt tuổi tác dù thời xưa cũng có, nhưng vẫn dễ để con người ta giao lưu làm thân chứ không tệ tới mức " nhìn nhau chẳng biết nói điều gì " mà chúng ta gặp trong thế giới hiện đại.

Tóm lại : Trước thời đương đại thì mối quan hệ giữa họ hàng, các thế hệ không gặp nhiều khó khăn như ngày nay do đặc điểm của thời kỳ.

Thế giới hiện đại với sự xuất hiện của những phương tiện mới, khái niệm mời và niềm tin mới đã thay đổi rất nhiều mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình. Việc cả đời sống trong một ngôi làng đã không còn, từ thế kỷ trước thế hệ 6x và 7x trở đi đã có xu hướng bỏ quê lên thành phố lập nghiệp (bố mình cũng nằm trong nhóm người này). Rõ ràng rằng thế giới ngày nay cho chúng ta những điều kiện tốt hơn rất nhiều, nhưng đồng thời nó tạo ra khoảng cách giữa mọi người trong gia đình, cộng đồng. Con người giờ đây không còn sống trong những cộng đồng nhỏ, cũng không dễ dàng kết nối với nhau và xã hội thì liên tục thay đổi. Tuy ngày nay chúng ta được hưởng những thứ mà thế hệ trước còn chẳng thể tưởng tượng được, nhưng con người trong xã hội mới gặp khó khăn trong việc hình thành các mối quan hệ, tình cảm. Trong thế giới như vậy việc họ hàng thăm hỏi lẫn nhau, về quê không chỉ mất đi những giá trị vốn có, mà còn gợi lên một câu hỏi "nếu không còn gần gũi, thân thiết liệu ta có cần tiếp tục truyền thống đã tồn tại nhiều thế hệ". Có vẻ như thế giới hiện đại đã thay đổi tính chất các mối quan hệ gia đình tồn tại lâu năm nói riêng và cả quan hệ giữa người với người nói chung. Các mối quan hệ xã hội có nên thay đổi cho phù hợp với thời đại ?

Liên hệ giữa cha mẹ và con cái cũng không nằm ngoài ảnh hưởng này, khoảng cách giữa các thế hệ đang càng ngày càng lớn do cuộc sống không còn theo quỹ đạo lặp đi lặp lại ở một khu vực nhỏ. Con người sống trong thế giới hiện đại như là ở giữa một dòng chảy không ngừng thay đổi, khi họ sinh ra thì thế giới một kiểu, lớn lên thì thế giới đã rất khác, và khi chết đi lại thấy mọi thứ thay đổi hoàn toàn ( bản thân tôi thấy thế giới tuổi thơ của tôi và ngày nay chỉ cách nhau khoảng 10 năm mà có những khác biệt đáng kể). Rất khó để thế hệ cũ có thể bắt kịp thời đại ngày nay. - Có 4 nguyên nhân cho việc này + Đầu tiên là giao thông phát triển khiến con người đi xa hơn nhưng cũng sống xa cách nhau, dẫn tơi tính trạng xa mặt cách lòng tuy sống trong cộng đồng lớn hơn nhưng lại ít thân thiết hơn. (tình trạng người trẻ không mặn mà với quê hương là 1 ví dụ) + Sự xuất hiện của các triết lý, khái niệm mới (nữ quyền, lgbt, tự do cá nhân,...), đây là những khái niệm xa lạ với thế hệ cũ khiến họ khó hiểu và khó kết nối được với con cháu, thậm chí mâu thuẫn gay gắt . + Nguyên nhân thứ ba là sự phát triển của internet và các phương tiện giải trí đa dạng, nó quá cuốn hút trong một xã hội mà con người dần xa cách về cả tinh thần lẫn địa lý. + Cuối cùng, không thể không kể tới một xã hội thay đổi liên tục lại càng khoét sâu thêm khoảng cách giữa các thế hệ.

Những điều trên tạo nên một xã hội mà con người trong đó có những kiến thức, công việc và niềm tin khác nhau, thay đổi qua thời gian. Tuy tính mới mẻ và sáng tạo tăng cao, nhưng thời nay con người khó kết nối hơn vì quan điểm, niềm tin và nhu cầu của họ khác biệt. Sự trỗi dậy của những triết lý mới và sự suy yếu của tư tưởng truyền thống (nho giáo) khiến trật tự cũ rung chuyển, sự thay đổi giờ là không thể tránh khỏi. Trong xã hội này các bậc cha, chú khó có thể kết nối hay chỉ dạy con cháu mà ngược lại còn mâu thuẫn với thế hệ trẻ, do kiến thức của họ đã lạc lõng và lỗi thời còn thế hệ trẻ thì có những niềm tin của riêng họ. Khoảng cách thế hệ càng ngày càng lớn là điều đã quá rõ ràng nhưng kết nối giữa người trẻ với nhau cũng đi xuống, tôi đã gặp trường hợp cùng là anh chị em một nhà nhưng lại " chẳng có gì để nói với nhau ", Điều này chứng tỏ khoảng cách đã là rất lớn và tồn tại ở mọi độ tuổi.

Tóm lại : Trong thời đại kỹ thuật số này mối quan hệ giữa họ hàng, các thế hệ gặp nhiều khó khăn hơn xưa do sự trỗi dậy của những hiện tượng mới.

Như đã nói ở trên các bạn hẳn cũng rõ thời đại mới đã thay đổi mối quan hệ giữa người với người như thế nào, ở phần cuối này tôi sẽ kết bài và nêu ra một số dự đoán của mình. - Theo tôi trong tương lai các gia đình sẽ thu nhỏ lại, nhiều người sẽ chỉ còn chủ động liên lạc với bố mẹ, anh chị em ruột những người gần gũi về địa lý và tình cảm. Điều này tương đồng với việc ngày xưa chúng ta cũng chỉ thân thiết với cộng đồng mà mình thường xuyên gặp mặt, tương tác - Thế hệ con cháu của những người rời quê lên định cư ở các đô thị sẽ dần quên hẳn quê hương của cha mẹ, nghe có vẻ vô tình nhưng con người chỉ phát sinh tình cảm với nơi mà mình sinh ra, lớn lên. Thế hệ trước yêu quê hương vì đã dành phần lớn thời gian ở đó, con cháu của họ dành phần lớn thời gian ở đô thị thì tất yếu sẽ không còn tình cảm với quê hương. - Khoảng cách thế hệ có thể sẽ giảm dần, vì nguyên nhân của nó là sự chuyển giao thời đại đem tới mâu thuẫn. Nhưng khi tình trạng này hoàn thành thì những thế hệ không bắt kịp được với xã hội mới đã ra đi, người ở lại đều là các thế hệ đã quen với thời đại mới. Từ đó con người có thể dễ dàng kết nối với nhau hơn vì tất cả đều đã thích nghi được, mâu thuẫn sẽ giảm. Tuy khoảng cách thế hệ có thể giảm những mối quan hệ giữa người với người sẽ mãi mãi thay đổi.

Đến đây tôi cũng xin được kết thúc bài viết vì nó đã dài, tôi mong chờ được đón nhận bình luận của các bạn. Nếu thấy tôi nói sai điều gì đừng ngại để lại bình luận phản biện, nếu thích hãy cho tôi 1 upvote.