Mình đã học được gì khi bước qua các mối quan hệ độc hại?

Mối quan hệ độc hại

Đầu tiên và trên nhất, từ những tìm hiểu và góc nhìn của mình, mối quan hệ độc hại được định nghĩa theo một vài hướng như sau:

Mối quan hệ độc hại ngược lại hoàn toàn với một mối quan hệ lành mạnh. Tính độc hại bắt đầu xuất hiện trong các mối quan hệ của bạn với người khác là khi người khác “lợi dụng, tận dụng” bạn. - Theo Oopsy.vn (1)
Tính độc hại xuất hiện trong các mối quan hệ của bạn với người khác là khi người khác “lợi dụng, tận dụng” bạn. Người ta nói rằng mối quan hệ được hình thành từ một chiều. - Theo Tamlyhoc.com (2)

Đa số các bài viết tiếng Việt đều định nghĩa mối quan hệ độc hại là mối quan hệ mà một trong hai (hoặc nhiều người) bị "lợi dụng, tận dụng". Tuy nhiên, định nghĩa mình thấy tâm đắc nhất đến từ một bài nghiên cứu gần đây:

By toxic relationship we mean a relationship disorder which can have many forms but all are characterized by a disparity, a non-egalitarian situation in which one of the two subjects depends on the other, triggering a mechanism of dominance and subjection. One puts in the relationship much more affect than the other, whose contribution can even be zero. Theo Human Networks And Toxic Relationships (3)
Tạm dịch: Theo nhóm tác giả, mối quan hệ độc hại (toxic relationship) là một loại rối loạn mối quan hệ có thể có nhiều hình thức. Tuy nhiên tất cả đều có điểm chung là sự chênh lệch trong mối quan hệ. Có thể giải thích đây là một tình huống phi bình đẳng trong đó một trong hai đối tượng phụ thuộc vào nhau, gây ra một cơ chế thống trị và khuất phục. Trong mối quan hệ đó, người không có đóng góp gì lại là người có ảnh hưởng nhiều hơn.

Mình thì có cách hiểu đơn giản hơn cho bản thân. Đối với mình, một mối quan hệ độc hại là mối quan hệ làm mình cảm thấy tự ti, không thoải mái, bị tụt cảm xúc/mất năng lượng hoặc không thấy/không dám/không thể trở thành chính mình ở đó.

Vậy nên, bất cứ khi nào mình cảm nhận vô dụng, không được tin tưởng, tự ti, bị xúc phạm hoặc phải giả tạo quá mức trong một mối quan hệ để níu lấy nó, mình sẽ cho nó là mối quan hệ độc hại, và tìm cách sửa chữa nó, hoặc rời đi*.

Bài học đầu tiên - Tiếp tục ở lại trong mối quan hệ đó, hay rời đi?

Mình tiếp nhận "mối quan hệ độc hại" đầu tiên là khi gặp một người hướng tiêu cực. Năm đó mình chưa vào đại học, mindset cũng chưa vững vàng như hiện tại, và mình rất dễ bị ảnh hưởng từ suy nghĩ của người lớn. Người đó là một trong những người mình thực sự yêu quý. Tuy nhiên sau khi chia tay người yêu, người ấy bỗng khác rất nhiều. Hầu hết những lần nói chuyện với mình, người ta đều tâm sự về cuộc đời, mất niềm tin vào cuộc sống, coi mình là chỗ bám víu duy nhất còn sót lại. Tuy nhiên, điều người ấy thực sự làm, theo mình biết là những hứa hẹn, thay đổi và bỏ dở tương lai.

Mình thấy đồng cảm có, nhưng hơn cả sự đồng cảm, mình thực sự mệt mỏi và cảm thấy gánh nặng mỗi khi nghe những câu chuyện tiêu cực như thế.

Nhưng bản chất "anh hùng" trong máu mình nổi dậy, mình mong truyền được năng lượng tích cực cho con người này (Vì với mình chia tay bồ không phải là kiểu gì to tát có thể đánh mất thế giới hết cả). Tuy nhiên, thực sự sau 2 hay 3 tháng gì đấy miệt mài tâm sự, thay vì biến người ta tích cực hơn, mình thấy mình tiêu cực, khó chịu với bản thân mình hơn, và loay hoay tìm ra những khía cạnh đen tối của đời mình để cùng tỏ ra đáng thương với người đó để thể hiện sự đồng cảm.

Đọc thêm:

Vạch rõ giới hạn – để người khác phải tôn trọng bạn
Bài viết gửi bởi Mystic Cat Lady trong mục Quan điểm - Tranh luậnspiderum.com

Nhưng thật may là đại học cho mình một "núi" deadlines, dự án, mình tập trung vào công việc, và bớt thời gian kết nối với người ấy. Sau một khoảng thời gian ít nói chuyện, mình cảm thấy ổn hơn, và nhận ra chỉ cần không tiếp xúc với người, mình sẽ không bị ám ảnh bởi những khía cạnh bất hạnh của mình nữa (mà thực ra bây giờ nhìn lại mình thấy chả bất hạnh gì cả = ))). Sau đó mình chọn cách lẩn trốn mối quan hệ này để giải thoát cho bản thân.

Và lúc đó mình nhận ra, nếu đã thấy đó là mối quan hệ ảnh hưởng xấu đến mình, cách tốt nhất là nên từ bỏ.

Cơ mà ở thời điểm hiện tại, mình đã thay đổi suy nghĩ về chuyện này nhiều. Mình của bây giờ lại nghĩ: "Nếu không thể hạnh phúc trong một mối quan hệ, tốt nhất là nên hạn chế tiếp xúc. Chỉ khi không thể điều chỉnh nó, thì hãy từ bỏ."

Để học cách từ bỏ một mối quan hệ độc hại, bạn có thể đọc bài viết này (bằng tiếng Anh - bản gốc), hoặc bản được biên tập lại (bằng tiếng Việt) tại đây.

Bài học thứ hai - Cách hạnh phúc bền vững nhất là sống cho chính mình!

Mình rất thích câu nói này khi tìm hiểu về Toxic Relationship:

Một trong những lí do khiến bản thân mình trở nên mệt mỏi đó là để ý lời người khác nói quá nhiều**.

Như bao người khác, mình cũng đã từng nhận những lời nhận xét (phán xét?!?), định kiến khá cực đoan. Nhưng đối với những lời nhận xét cực đoan đó, phản ứng của mình là lại cảm thấy xấu hổ, thấy mình vô dụng, mình nên tốt hơn bằng cách nghe theo lời họ, và hèn nhát nên làm họ vui mới phải (dù thực lòng mình cũng không thích người ta và biết người ta cũng không thích mình, nhưng mình nghĩ nếu làm theo lời họ thì họ sẽ bớt phán xét mình).

Dần dần, đối với tất cả những nhận xét (tích cực lẫn tiêu cực), mình đều có một ý niệm "cực đoan" bên trong đó. Và hành xử một cách ngu ngốc bằng cách tin họ, thay đổi theo những hướng dù rằng mình thực sự không thích. Rồi mình đã có lúc đánh mất chính mình và cảm thấy không khác con rối là mấy, khi ở trong tay họ.

Mình ở ẩn, ngừng liên lạc, unfollow, nghỉ coi story của những người mình bị tác động quá lớn như thế, và nuông chiều bản thân bằng cách chỉ đi chơi với những người luôn nói lời hay ý đẹp với mình. Dĩ nhiên, mình dần đánh mất các mối quan hệ mà mình cho là độc hại đó, nhưng cũng vì không để ý, không suy nghĩ đến những lời họ nói, mình có thời gian hơn cho bản thân, làm đẹp, đọc sách, đi chơi, kiếm tiền,...***

Thông qua việc đọc và học, mình dần dần ngộ ra mình cũng có vài khía cạnh nổi bật, nhưng cũng cần hoàn thiện vài thứ - cái mà những người mình cho là độc hại từng nói với mình. Nhưng lúc đó mình đã bình tĩnh hơn, hết cực đoan và biết phân tích cái nào nên nghe, và nghe như thế nào.

Và mình làm những gì mình thích mà không ảnh hưởng đến người khác. Sống cho mình. Điều đó giúp mình vui hơn rất nhiều. Bên cạnh đó, với việc luôn phân tích nên/không nên như thế nào, mình luôn cảm giác cân bằng trong các mối quan hệ, và không còn bị chi phối bởi người khác nữa.

Vậy nên mình thấy, chỉ cần mình biết mình là chủ thể quan trọng nhất trong cuộc đời mình, chọn những lựa chọn thích hợp với mình, bớt để ý người khác gièm pha, từ đó làm chuyện mình thích, làm thứ mình cần, tự khắc sẽ thấy yêu đời, hạnh phúc.

À, mà định nghĩa "sống cho chính mình" của mình không phải là luôn làm những gì có lợi cho bản thân, mà là phải làm những điều giúp mình trở nên tốt hơn. Nên lỡ có bạn nào thấy câu "sống cho chính mình" triết lí quá thì cũng nên suy nghĩ lại, suy nghĩ sai là dễ sống lỗi lắm đó. Cá nhân mình không khuyến khích những kiểu lấy lí do "vì mình" để làm tổn thương người khác. Chơi lỗi vậy ai chơi :)).

Đọc thêm:

10 câu hỏi để tự hỏi bản thân mình có phải là “Toxic Person - Người Độc Hại” không?
Bài viết gửi bởi Compassion.vn trong mục Quan điểm - Tranh luậnspiderum.com

Điều mà mình mong mọi người nhìn nhận về "Mối quan hệ độc hại".

Mối quan hệ độc hại đúng là có thể bắt nguồn từ việc chúng ta tiếp xúc, bắt đầu mối quan hệ với những người độc hại. Và người độc hại là yếu tố chúng ta khó có thể thay đổi được. Nên cách để kiểm soát mối quan hệ đó (với mình), là bản thân cần đủ bản lĩnh để biết mình là ai, ở đâu, cần gì, mới không để người khác kiểm soát được. Nhưng nếu nhận ra bản thân không thể "deal" được với điều đó, hãy rời đi.

Các mối quan hệ độc hại đa số được nhìn nhận bắt nguồn từ những "người lạ". (Giống những câu chuyện mình kể, dù thân thiết, bản chất của họ với mình vẫn là không cùng máu mủ). Tuy nhiên, mối quan hệ độc hại hoàn toàn có thể xuất phát từ những người thân thương nhất của chúng ta: gia đình: bố, mẹ, ông, bà, anh chị em; họ hàng: cô, chú, bác, dì, dượng, các má hay hối lấy chồng và khoe con tui để dìm con chị = )),... Sẽ rất khó xử trong những mối quan hệ như thế này, và thường những mối quan hệ kiểu này sẽ dễ làm bạn chấp nhận đau khổ (bỏ thì thương mà vương thì tội). Mình chưa trải qua bao giờ, nhưng nếu nhận ra đấy là mối quan hệ độc hại, bạn đừng ngần ngại mà tìm cách bảo vệ bản thân nhé! Vì trên đời này chỉ có một Bạn mà thôi.

Đừng cực đoan. Đừng dễ dàng cho một mối quan hệ là độc hại. Với mình, độ độc hại của mối quan hệ sẽ phụ thuộc vào độ chín chắn của bản thân. Ở mỗi thời điểm, với những nhận thức khác nhau, mình có cảm nhận khác nhau về "mối quan hệ độc hại". Bởi vì theo mình, "độc hại" là khi mối quan hệ đó gây tổn thương cho mình, nhưng chỉ cần mình tìm ra chìa khoá để khoá "hộp thuốc độc" đó, mối quan hệ sẽ lành mạnh trở lại.

Và chìa khoá mà mình tìm ra trong tất cả các mối quan hệ mình cho là độc hại, đó là mình đã không tin chính mình. Đó là lí do mình chấp nhận để bản thân trở nên thấp kém và thảm thương trong mắt người khác để rồi hết lần này đến lần khác chạy trốn như vậy. Thế nên, hãy tin tưởng bản thân, sống tích cực lên, và chấp nhận ai cũng có những khiếm khuyết. Hãy nghe - tiếp nhận - phân tích và áp dụng những lời khuyên phù hợp nhất với chính mình. Chấp nhận mình không phải là thiên tài cũng không có gì đáng xấu hổ mà.

Đọc thêm:

Đa ái: Một cách yêu mới?
Bài viết gửi bởi Triskele Society trong mục Quan điểm - Tranh luậnspiderum.com

Chú thích:

(*) Một số nghiên cứu chỉ ra rằng mối quan hệ độc hại bắt nguồn từ việc chúng ta tiếp xúc và bắt đầu mối quan hệ với một người độc lại (A toxic person). Tuy nhiên với mình, mối quan hệ độc hại sẽ bắt đầu từ việc nhìn nhận của bản thân về mối quan hệ đó. Có thể họ là thiên thần trong các mối quan hệ khác theo nhìn nhận của người khác, nhưng trong mối quan hệ với mình, cách hành xử của họ làm bản thân mình cảm thấy không thể ngoi lên được, mình sẽ quy đó thành mối quan hệ độc hại với mình và "xử" nó theo cách của chính mình.

(**) Lời người khác nói có thể trở thành lời khuyên rất đáng giá cho bản thân mọi người (Sử dụng feedback loop). Tuy nhiên, khi để ý và có xu hướng suy nghĩ cực đoan, điều này sẽ mang lại tác hại cực kì lớn.

(***) Mình muốn viết nhiều hơn về đoạn ấy nhưng sợ bị lạc đề. Đến hiện tại mình luôn tự hỏi rằng thời điểm đó là do bản lĩnh mình không đủ lớn, hay vì những người đó quá ích kỉ, độc hại để mình nghe theo. Vì vốn dĩ mình và họ sống cuộc sống khác nhau mà. Nhưng "tiên trách kỷ, hậu trách kỷ", mình đổ lỗi cho bản thân nhiều hơn, vì mình nghĩ, nếu bản thân đủ vững vàng, mình sẽ tự biết cách đối diện dù người đó có "độc hại" đến mức nào đi chăng nữa.

Nguồn tham khảo trong bài viết:

(1) https://www.oopsy.vn/blog/phat-trien-ca-nhan-quan-tri-cam-xuc/cach-nhan-biet-moi-quan-he-doc-hai-va-yeu-thuong-minh-hon-327

(2) http://tamlyhoctoipham.com/nguoi-doc-hai

(3) Solferino, Nazaria and Tessitore, M.Elisabetta, Human networks and toxic relationships, xuất bản tháng 8 năm 2019. Phiên bản online: https://mpra.ub.uni-muenchen.de/95756/

Lưu ý cuối cùng: Bài viết mang quan điểm cá nhân của người viết, hãy đọc và cảm nhận theo một cách khách quan nhất. Người viết cũng là một con người đầy thiếu sót, nên mình rất hân hạnh nếu nhận được góp ý của mọi người theo hướng học hỏi và cùng nhau phát triển đó nhé!

Truyền cảm hứng Cuộc sống