Làm gì với bảo hiểm xã hội sau một năm thất nghiệp?

Công ty nơi tôi từng làm việc đã đóng cửa hơn một năm trước. Và hiện tại, theo tôi biết thì khá nhiều những đồng nghiệp cũ đã rút toàn bộ bảo hiểm xã hội (BHXH) mà họ đã tham gia trong nhiều năm qua. Và cũng trong năm qua, dịch bệnh covid ảnh hưởng đến công việc của rất nhiều người. Trong đó có những người đã thất nghiệp và không tìm được việc trong cả năm. Họ giờ đã đủ thời gian (theo quy định của BHXH) để rút hết toàn bộ số tiền từng tham gia BHXH.

Nếu bạn cũng nằm trong trường hợp trên và muốn rút hết BHXH. Ồ, thì vẫn ổn thôi. Nhưng hãy đọc một vài điều mà tôi chia sẻ dưới đây để cân nhắc trước khi làm việc đó. Hoặc kể cả bạn không thất nghiệp, chưa từng đóng bảo hiểm thì tôi nghĩ những điều này cũng giúp bạn có thêm cái nhìn rõ hơn về BHXH.

Tôi nghĩ trước hết là do sự mơ hồ của họ về lợi ích bhxh mang lại (tôi sẽ nói về lợi ích này ở phần dưới). Nhiều người không biết đến những lợi ích ấy. Hay họ nghe phong thanh hay các tin đồn mang một nửa sự thật. Kiểu như: các quy định mới khiến người tham gia bhxh chịu thiệt, hay sắp có luật thay đổi về bhxh - dù không biết đổi cái gì - nên cứ rút cho chắn, hoặc các tin độc hại hơn kiểu như: quỹ bị thâm hụt, sắp vỡ...

Một phần khác người ta rút bhxh vì những lợi ích trước mắt. Khi người lao động trích ra 8% lương mỗi tháng cho bhxh. Tính ra một năm đóng có 0.96, chưa đến 1 tháng lương. Nhưng khi rút sẽ được tính 2 tháng lương cho một năm đóng. (phần doanh nghiệp 17.5%)

Hoặc đơn giản họ rút chỉ để nắm tiền trong tay thôi. Chẳng có mục đích chi tiêu rõ ràng. Không có kế hoạch sử dụng tiền rút được. Hoặc vẫn chi tiêu, nhưng xét cho cùng thì mục đích ấy không đáng.

Các luật định về bhxh khá dài dòng và khô khan. Nên nhiều người chọn cách không biết gì còn hơn đọc nó. Bởi vậy nên nó thường dẫn đến một sự hiểu biết khá là mơ hồ về bhxh.

Nếu bạn vướng vào những thông tin mơ hồ thì có một điều bạn nên biết. Đó là tiền của bạn vẫn sẽ nằm ở đó (nhiều năm) dù bạn không rút hoặc không tiếp tục tham gia đóng bhxh. Tiền ấy vẫn là của bạn, vẫn ở đó, không cần phải rút vội. Khác với các loại bảo hiểm x khác, tiền của bạn có thể sẽ mất hết nếu bạn ngừng đóng một thời gian. Bạn đang lo với tin đồn rằng quỹ có thể vỡ, rút ra gửi vào ngân hàng cho chắc. Nếu vậy thì nên nghĩ lại, vì tôi thấy khả năng ngân hàng vỡ nợ trước là cao hơn nhiều. Dù nếu ngân hàng không vỡ. Quỹ vỡ thật thì có nghĩa cả hệ thống tiền tệ của đất nước này cũng vỡ vụn rồi. Tiền của các bạn ở ngân hàng lúc đó nó sẽ có giá trị cao hơn tiền trong ngân quỹ quốc gia sao? Nên bạn muốn chắc thì nên đúc thành vàng hoặc gì đó tương tự rồi cất giữ cho kỹ vào.

Giữ tiền ở bhxh thì nhiều năm sẽ lạm phát mất giá. Đúng, gửi chỗ nào khác cũng vậy. Nhưng bhxh còn có điều chỉnh hệ số trượt giá. Ví dụ, nếu bạn đóng bhxh năm 2008 với mức lương 10.000.000đ. Thì ở hiện tại theo cách tính điều chỉnh hệ số trượt giá sẽ tính bạn đã đóng năm 2008 với mức lương tương đương là 20.100.000đ. Đây là điều mà tôi thấy ít ai biết. Có lẽ vì bhxh không có đi quảng cáo trên tivi hay đại loại thế nên không nhiều người biết đến. Với các loại bảo hiểm khác thì tôi thấy họ nói khá mơ hồ về chuyện lạm phát. Và không thấy có cơ chế bù trượt giá kiểu này. Ông bác tôi tham gia gói bh nhân thọ hồi cuối những năm 90. Sau hơn chục năm đóng thì gói lại được 18 triệu. 18 triệu là một con số khá lớn nếu là những năm 90 - hồi giá vàng chỉ có vài trăm ngàn một chỉ ấy-. Nhưng thời điểm lúc kết sổ tầm những năm 2010 thì số tiền đó chỉ đủ mua mấy thứ linh tinh thôi. Nhưng dù sao bhxh và nhân thọ là hai cái khác nhau. Không mấy công bằng khi mang ra so sánh với nhau như thế. Nếu có điều kiện thì tôi nghĩ nên mua cả hai là tốt nhất. (nhân đây, nếu ai muốn bán bảo hiểm nhân thọ cho bạn mà lôi bhxh ra so sánh thì đuổi đi liền nha :v)

Hoặc nếu bạn vẫn muốn rút tiền ra, thì cần cân nhắc thật kỹ trước khi rút. Rút để làm gì, dùng cho việc gì, có cần thiết không, có kế hoạch rõ ràng. Kể cả khi chồng bạn hoặc vợ bạn yêu cầu rút ra thì cũng nên bàn kỹ. Vì đây là tài sản riêng của từng cá nhân. Nó thực sự là tài sản riêng của cá nhân bạn, kể cả khi bạn đã lập gia đình. Vì nó sẽ quyết định phần lương hưu -một trong những lợi ích- mà cá nhân bạn sẽ nhận được sau khi hết tuổi lao động. Vợ/chồng bạn không chắc lúc đó còn sống thọ và đủ sức để chu cấp nuôi dưỡng bạn hay không nữa. Nên tốt nhất hãy bàn với nhau cho kỹ. Đặc biệt là chị em phụ nữ. Những người thường có tuổi thọ cao hơn nhiều so với các ông chồng. Lương hưu là một khoản tài chính quan trọng cho các 'bà' khi về già đấy, khi mà các ông chồng đã ra đi. Đấy không phải là thuyết âm mưu gì đâu. Đấy là một thực tế rất thực.

Ở hiện tại, các bạn còn trẻ khỏe sẽ thường nghĩ kiểu này: "Ồ, ai biết sống tới đó đâu mà hưởng lương hưu, chưa kịp hưởng đã tèo. Thôi rút cho chắc". Đừng nên suy nghĩ kiểu đó. Mà phải tin rằng mình sống thọ tới tận năm 100 tuổi. Để sống một cách có trách nhiệm với bản thân mình về lâu về dài. Sống theo kiểu như thể ngày mai ta không được sống nữa sẽ khiến bạn đánh mất đi sự cẩn trọng với những hành động của mình hôm nay và lơ là với những hậu quả sẽ đến vào ngày mai. Đó là một kiểu sống vô trách nhiệm -với chính cuộc đời của mình-. Cho nên, tốt nhất, hãy sống như thể ngày mai bạn... vẫn còn sống.

Mục quảng cáo: Tuổi thọ trung bình của con người hiện đại đã cao hơn nhiều so với người tiền sử. Tuổi thọ của bộ răng con người không còn bắt kịp được nữa. Nên hãy bắt đầu chăm sóc răng ngay hôm nay. Để hàm răng của bạn có thể tồn tại lâu nhất cùng bạn. Đừng để phải sống mấy chục năm cuối đời mà không có cái răng nào để nhai, không thể ăn những món nào khác ngoài cháo và cơm nhão.

Ngắn gọn là bạn sẽ nhận được các chế độ cho: ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thai sản, hưu trí, tử tuất.

Tôi sẽ tập trung vào chế độ hưu trí. Nó có lẽ là phần chiếm lợi ích lớn nhất khi tham gia bhxh. Và chính là phần bị ảnh hưởng lớn nhất khi các bạn rút bhxh. Mấy cái khác bạn có thể tra thêm. Đặc biệt là mấy chị em hãy tìm hiểu về chế độ thai sản.

Người tham gia bhxh sẽ có thể nhận được từ 45% đến 75% lương... Mấy con số này bỏ qua đi, nói ra dài dòng lắm. Tóm lại, bạn được nhận lương hằng tháng khi đủ tuổi nghỉ hưu. Hằng ngày cứ uống trà, đánh cờ, đi dạo thôi, rồi cuối tháng nhận lương tiêu xài. À mà nếu bạn rút hết bhxh một lần thì bạn sẽ không được hưởng lương hưu này đâu nhé.

Tuổi thọ trung bình của người dân VN ngày càng tăng, có nhiều khả năng bạn sống tới tận năm 90 tuổi đấy. Đặc biệt là nữ giới. Từ năm 60 tuổi đến 90 tuổi là 30 năm, một quãng thời gian rất là dài, nó dài lắm, không đùa đâu. Bạn có tự tin rằng mình có thể kiếm được thu nhập từ một nguồn khác ở độ tuổi ấy, trong suốt 30 năm mà không phải phụ thuộc vào đồng lương hưu không? Hãy uốn lưỡi kỹ trước khi trả lời. Cái này rất quan trọng.

Bạn vẫn quyết định rút toàn bộ bhxh khi đến tuổi và đưa nó cho con cháu hay dùng kinh doanh gì đó kiếm thu nhập. Cách này cũng không ổn đâu. Bạn không còn đủ sức khỏe, tỉnh táo để kinh doanh. Con cái của bạn thời điểm đó chắc tầm tuổi trung niên, đang nuôi mấy đứa con của chúng nó nữa - tức là nuôi mấy đứa cháu của bạn đó - mà chúng đang tuổi ăn tuổi phá. Gánh cả 2 đầu, đứa con của bạn không biết gánh nổi không. Nếu bạn tính gửi ngân hàng để hưởng lãi suất hằng tháng thay vì lương hưu thì cẩn thận mức trượt giá lạm phát. Trong khi đó mức lương hưu của bạn vẫn có thể được điều chỉnh lại nhiều năm sau theo sự điều chỉnh của mức lương cơ sở.

Hoặc nếu rơi vào phải hợp bi hài là con bạn vướng vào một mối tình kiểu như với một cô gái 12 đời bồ mà ai-cũng-biết-đó-là-ai thì bạn vẫn có thể tự tin nói với đứa con rằng "Bố mày có lương hưu, không phải lo, lo kiếm tiền mà nuôi con bồ đi". Đấy, bố mẹ có lương hưu cũng là một cách giúp được con cái nó lập được gia thất đấy. Không đùa đâu.

Hoặc giả bạn cho rằng tiền lương hưu kia ít quá, chỉ 45% đến 75%, không đáng để bạn tham gia bhxh. Thì bạn thử nghĩ xem mấy người lớn tuổi có nhu cầu gì nhiều không? Vào độ tuổi đó, liệu bạn có muốn mua một tấm ván để đi lướt sóng, hay một đôi giày xịn cùng balo để đi leo núi? Một xe máy mới hoặc mua một cái điện thoại smartphone xịn xò mà bạn loay hoay mãi không biết xài như nào. Và răng bạn liệu còn đủ sức để nhai một miếng bò bít tết sốt nấm tái vừa không. Tôi nghĩ bạn có thể mua vé xem phim ở rạp, nhưng không chắc là bạn còn đọc được phụ đề của phim... Nhiều thứ lắm, kể ra không hết. Ngay cả quảng cáo người ta cũng quảng cáo mấy đứa con cháu mua sữa giàu canxi về tặng ông bà. Chứ có cảnh quảng cáo mấy ông bà chống gậy đi tới siêu thị lựa chọn sữa để mua về đâu. Nói chung thị trường tiêu dùng sẽ bỏ rơi bạn vào thời điểm đó. Vấn đề kinh tế tài chính không còn là vấn đề nữa. À mà nếu bạn thuộc gia tộc kim môn trâm anh có của ăn của để mấy đời không hết thì thôi, tôi không bàn tới làm gì.

Hoặc giả bạn đang nghĩ tới một kết cục hơi tệ cho cuộc đời mình. Mới lãnh lương hưu vài tháng thì tèo. Bạn sẽ tự hỏi, thế số bhxh đóng lâu nay mất trắng sao. Không, không phải như thế. Bố mẹ, vợ/chồng, con cháu của bạn sẽ là người hưởng nó. Cái này gọi là tiền tuất. Sẽ có hai cách nhận. Tuất một lần (nó gần giống rút hết bhxh ra một lần vậy) tối đa là 48 tháng lương hưu, tối thiểu là 3. Hoặc cách khác là hưởng chu cấp nuôi dưỡng cho bố mẹ, vợ/chồng đến cuối đời và con cái đến tuổi 18. Về hưởng chu cấp thì mức tiền không nhiều như lương hưu. Chỉ ở 50% mức cơ sở, nhưng được cái là có nhiều người hưởng và thời gian dài. Nên không phải lo mất trắng bhxh đã đóng đâu.

Khi đang hưởng lương hưu thì bạn tự động có được BHYT mà không cần phải đóng bhyt. Nó sẽ giúp đỡ bớt phần nào chi phí khi bạn ốm đau. Tất nhiên người lớn tuổi thì ốm đau là không thể tránh khỏi rồi. BHYT không giải quyết được tất cả nhưng cũng đỡ đi phần nào chi phí ấy.

Nhìn chung thì thế hệ trẻ chúng ta từ giờ đến năm tuổi nhận hưu thì sẽ khá đông, dân số VN lúc đó sẽ ở mức già. (Chính phủ đang thúc giục giới trẻ lập gia đình sinh con sớm để bù lại đấy). Nên nếu ai rút bhxh thì tôi cũng ủng hộ. Như thế sẽ bớt gánh nặng hưu trí người già sau này cho quỹ xã hội, những người giữ lại bhxh -như tôi chẳng hạn- sẽ được nhiều lợi ích hơn. Gánh nặng kinh tế cho người cao tuổi sẽ chuyển dịch bớt từ xã hội về cho phía gia đình. À mà gia đình là tế bào của xã hội. :))

Tôi học chuyên ngành công nghệ thông tin. IT có lẽ là nghề mà bạn có thể ngồi ở nhà và làm việc trên toàn thế giới. Kiểu nghề tự do, nhận lương tự do, không cần đóng bảo hiểm hay thậm chí còn chả buồn lo về thuế thu nhập. Điều này khiến khá nhiều người có vẻ lơ là với bhxh và lương hưu. Nếu bạn đọc được bài này, tôi không mong đợi bạn sẽ thay đổi các quyết định của mình về bhxh. Chỉ hy vọng bạn có một góc nhìn và một sự suy xét khác về tương lai từ nó.

Hoặc cũng có thể nó sẽ giúp bạn muốn tìm hiểu thêm về bhxh. Kiểm tra lại công việc bạn đang hoặc sắp làm có đầy đủ bhxh theo mức lương cho bạn không. Tỉ lệ bạn đóng trên lương có phải 8% không. Doanh nghiệp có đang đóng đầy đủ bhxh cho bạn không. Bố mẹ bạn sắp đến tuổi hưu và lời khuyên của bạn dành cho họ là gì. Có nên đồng ý với họ rút hết một lần hay để họ hưởng lương hưu dài dài. Hoặc có phúc lợi nào đúng ra bạn được hưởng nhưng thực tế vẫn chưa được không. Kiểm tra lại một lượt xem nào.