Khoảng cách kỹ năng trên Spiderum

Trong danh sách các bài viết hay ho gần đây trên Spiderum, có bài của anh Trà Kha - "SpiderTalk #1: Về việc Viết trên Spiderum" và bài của anh đã khiến mình nhớ lại một khái niệm mà mình đã ấp ủ từ lâu, muốn được chia sẻ với mọi người:

Với các bạn hay chơi game thì đây là một khái niệm khá quen thuộc, bạn nhập cuộc vào một trò chơi mới, hy vọng mình sẽ kiếm được chút niềm vui cuối ngày. Bạn vào game và bị các người chơi khác múa đủ thứ võ khiến bạn bị văng ngay ra ngoài. Từ đó trở đi, sự nghiệp game thủ nửa mùa của bạn đã kết thúc. 

Kỹ năng của bạn còn quá "yếu" so với các người chơi khác. Quả là vậy mà, bạn mới chơi được một vài trận, làm sao mà bạn có thể đọ được với những người đã dành tối thiểu 1 nửa thanh xuân của họ để cày được? Nó như việc vào phòng gym và đọ cơ bắp với những body builder kiếm sống bằng việc nâng tạ vậy. 

Khoảng cách kỹ năng là khoảng cách giữa một người chơi mới và người chơi kỳ cựu. Đây là khái niệm của mọi cuộc chơi mà kỹ năng quyết định thắng bại. Đồng thời, đây cũng chính là rào cản khiến người chơi mới khó có thể hòa nhập được với cộng đồng. Và đây có lẽ (chỉ có lẽ thôi) là một điểm mà Spiderum đang dính phải. 

Trong các phần tiếp theo, bạn hãy đặt người dùng mới trên Spiderum vào vị trí "người chơi mới" nhé. 

Nếu bạn là người chơi mới, khả năng cao là bạn biết đến Spiderum dựa vào những bài viết đứng top của bảng xếp hạng. Đây là nơi dành cho những người chơi kỳ cựu, những tay bút có điểm Spider cao chót vót và đó là mục tiêu mà bạn muốn phấn đấu có được. 

Giờ hãy tưởng tượng bạn chỉ cần mở tài khoản, viết bừa một cái gì đó vào, thậm chí là copy từ nơi khác, chèn thêm một cái ảnh và tự nhiên bạn trở thành một TOP WRITER, hàng trăm Upvote mỗi ngày, comment đều đều và điểm Spider của bạn trở thành dãy số có 10 chữ số. 

Tất nhiên điều đó không bao giờ xảy ra ở Spiderum. Nhưng đó lại là điều đang diễn ra trên Youtube, Facebook và nhiều diễn đàn nội dung khác. Những thứ "nhảm nhí" dễ chia sẻ, dễ ăn, dễ nuốt và dễ sản xuất giúp rất nhiều người đạt được vị trí cao trong các cuộc chơi này. Kết quả là nhiều người sẽ đưa ra nhận định là Facebook rác, Youtube cũng rác chẳng kém. 

Nhưng đưa ra nhận định như vậy là đang phủ nhận sự tồn tại của các người chơi nghiêm túc, cày cuốc thực sự và đem lại giá trị cao cho người khác trên các nền tảng đó. 

Như vậy là GIẢM khoảng cách kỹ năng là điều không nên làm vì điều đó sẽ dẫn tới sự "rác hóa" của một nền tảng. Và đương nhiên là anh @please sẽ không cho phép điều đó xảy ra với Spiderum. 

Điều đầu tiên xảy ra là quãng đường cho người chơi mới đi từ "không ai cả" đến số "tay viết tốt" trở nên xa vời hơn. Và đây sẽ là một trải nghiệm không vui vẻ lắm. Bạn sẽ phải chấp nhận "bị" góp ý, "bị" bỏ rơi, "bị" lãng quên trong một thời gian khá dài trước khi có được một thành quả nhất định. 

Với các bạn game thủ, quãng này có thể hiểu đơn giản là nếu trước kia chỉ cần 100 trận là lên rank thì giờ bạn phải đánh 1000 trận vậy. 

Điều tiếp theo xảy ra là với sân chơi. Nếu người chơi mới không đến, sân chơi sẽ trở nên già cỗi và Spiderum sẽ chỉ còn đất cho các "pro player" chơi với nhau. Người chơi mới bỏ cuộc hàng ngày, người chơi "pro" thì chỉ quanh quẩn vài người. Cuộc chơi này sẽ sớm trở nên nhàm chán và không ai muốn điều đó xảy ra cả.

Vậy là TĂNG khoảng cách kỹ năng cũng không nên làm vì điều đó sẽ dẫn tới sự "già hóa" của một nền tảng. 

Chơi game online như LOL, Dota hoặc CS:GO, chắc hẳn các bạn đã quen với việc cày RANK và chứng minh bản thân trên mạng rồi. Nhưng thực chất hệ thống rank không phải là để người chơi "thể hiện", nó được sinh ra để giải quyết chính vấn đề chúng ta vừa chia sẻ từ đầu tới giờ. 

Thay vì để người chơi mới phải đi từ "không ai cả" đến "tay viết tốt", các trò chơi kia cho phép người chơi có một lộ trình cụ thể hơn như:

Ở đây chúng ta có thể thấy rõ rằng người chơi mới sẽ đi từ "không ai cả" đến mức cuối cùng là admin của website, có toàn quyền kiểm soát mọi thứ. 

Với hệ thống ranking này, người chơi 10 điểm sẽ chơi với người 10 điểm, người chơi 20 sẽ chơi với người 20 và cứ tiếp diễn. Bằng cách này, khoảng cách kỹ năng sẽ được cải thiện và người chơi sẽ không còn phải đối đầu trực tiếp với những võ sư ngoại hạng nữa. 

Nhưng hệ thống này cũng tạo ra một vài vấn đề khác. 

Đầu tiên là sự phân biệt đẳng cấp. Chắc hẳn khái niệm này không còn phải bàn cãi gì nữa rồi. Nếu người chơi 10 điểm chỉ chơi với người 10 điểm, người ở mức 40 điểm sẽ chẳng bao giờ gặp người 10 điểm, thành ra chúng ta có một tập hợp những người "già" chơi với nhau trong khi "lũ trẻ con" thì đang lon ton tập chạy bên dưới, cần có một "ông già" nào đó truyền kinh nghiệm để lên rank nhanh hơn. 

Vấn đề tiếp theo là sự phân chia rank. Match Making là hệ thống cho phép người chơi được đối đầu với người cùng đẳng cấp. Nếu chia Spiderum ra nhiều đẳng cấp khác nhau, có lẽ chúng ta sẽ cần một hệ thống server đồ sộ để phân chia cho từng người một mỗi khi đăng nhập vào website. 

Hãy tưởng tượng mỗi khi bạn đăng nhập vào Spiderum, những gì bạn thấy chỉ là những bài viết thiếu đầu tư, thậm chí ảnh đăng lên còn vỡ vụn, chính tả sai be bét. Chắc hẳn bạn sẽ rất thất vọng, không chỉ với chính mình mà còn với chính diễn đàn này. Và với người chơi Pro, hàng ngày họ đăng nhập vào chỉ để đọc đi đọc lại những bài viết cùng đẳng cấp. 

Vậy là phương pháp Ranking chẳng khác nào con dao hai lưỡi, và cả hai lưỡi này đều vô cùng sắc bén. Để giải quyết được một vấn đề, chúng ta phải giải quyết cả các vấn đề mà phương pháp giải quyết sinh ra. 

Tóm lại, để chia Rank, chúng ta sẽ phải vô cùng khéo léo trong khâu chia rank hoặc cả diễn đàn sẽ loạn vầ trở nên vô cùng độc hại. 

Chơi game offline chắc hẳn các bạn sẽ vô cùng thoải mái vì không phải tương tác với ai, bạn chỉ cần đi hết hành trình của nhân vật hoặc hoàn thiện một màn chơi là bạn sẽ đạt được cái gì đó. Không điểm, không ganh đua, không mệt mỏi. 

Điều đó có nghĩa là khi lên Spiderum, bạn sẽ không còn thấy điểm Upvote, không còn thấy ý kiến trái chiều, mọi bài viết sẽ chỉ còn là bài viết. 

Phương pháp này loại bỏ đi toàn bộ sự ganh đua, sự đánh giá giữa người chơi. Nhưng để triệt để, chúng ta phải loại bỏ luôn khả năng đăng ảnh, vì nhiều bạn có kỹ năng dùng Photoshop bá đạo quá, khiến người khác ganh tỵ. À, chúng ta cũng nên loại bỏ luôn khả năng đăng bài, vì nhiều người trong này không chỉ viết, họ còn làm thơ, sáng tác và điều đó cũng khiến người khác ganh tỵ. 

Vậy là xóa đi sự ganh đua sẽ dẫn đến một diễn đàn không có gì cả, trắng tinh, không bài viết nào tồn tại. Người dùng sẽ đăng nhập vào một website không có gì hết và tận hưởng trang web trắng tinh đó một cách hòa nhã nhất có thể. Dù viễn cảnh đó vô cùng hợp lý đối với anh @Please vì không phải làm gì mà vẫn có traffic, không người dùng nào muốn mở ra một trang web trắng tinh cả. 

Vậy là san phẳng cuộc chơi cũng không thể dùng được. 

Chắc hẳn các bạn đã quen với khái niệm: Chơi nhiều thì rơi ra đồ. Bạn đăng nhập vào Game nhiều, Game sẽ tặng cho bạn cái gì đó. Bạn chuyển tiền nhiều lần, ngân hàng sẽ back lại tiền cho bạn. Về cơ bản, phương pháp này có nghĩa là bạn chỉ cần sống như bao người khác, miễn là dùng cái nền tảng này với thời lượng vừa đủ, bạn sẽ được thưởng. 

Vậy thử tưởng tượng, bạn "chơi" Spiderum đủ lâu và một ngày nọ có ai đó sẽ nhắn cho bạn một tin nhắn kèm theo một mã gì đó để mở khóa "tính năng" giao diện đẹp như nhiều người chơi khác. Hoặc một ngày nọ bạn tự nhiên thấy có người chơi nào đó có cái vòng tròn màu xanh quanh avatar của họ và bạn cũng có thể làm được điều đó thì có phải vui không?

Phương pháp reo Achievements/Thành quả khá là hợp lý với một môi trường thân thiện, bạn không phải cày rank để đạt được vị trí cao như người chơi khác, bạn cũng không phải chứng kiến một nền tảng màu trắng kiếm traffic cho một Admin nào đó. 

Nếu admin tung ra một số yêu cầu cụ thể để bạn đạt được một số thành quả nhất định, khả năng cao là bạn sẽ tìm cách để đạt được nó. Ví dụ, bạn chỉ cần viết được 10 bài là bạn sẽ có giao diện mới, follow đủ người là bạn sẽ có 1 huy hiệu "Stalker", nhận được 100 upvote đầu tiên bạn sẽ có một huy hiệu "Onehitwonder"...

Phương pháp này khá là hợp lý phải không? Thực ra thì...không. 

"Chiều chuộng" người dùng là một điều không nên xảy ra, viễn cảnh dễ thấy nhất là nhiều người đến với cuộc chơi chỉ để kiếm huy hiệu rồi sau đó mất hút. Không ai muốn mở bảng Top Writer ra và thấy một bóng ma cả. Điều đó đồng thời cũng khiến các tay viết xịn khác cảm thấy có phần khó chịu .Trong khi họ đổ công sức ra để viết rất nhiều bài viết giá trị mà vẫn chưa được mở tính năng giao diện đẹp nhưng một ông nào đó mới nhú tự nhiên có thì cuộc chơi trở nên "hài hước" đến mức thú vị. 

Vậy là bạn thấy đó, kiểm soát một diễn đàn có khoảng cách kỹ năng lớn là vô cùng khó. Bạn không thể làm vừa lòng tất cả mọi người, bạn càng không thể chọn một nhóm người nhất định để chiều được. Về cơ bản bạn chỉ đang cố gắng xây dựng một sân chơi đem lại giá trị cho bất cứ ai đang tìm kiếm kiến thức dưới góc nhìn của những người khác, cho dù "người khác" đó có là cớm ngầm hay một thanh niên lang chạ nào đó. 

Như anh Trà Kha đã phân tích rất rõ trong bài viết của anh ấy:

Cá nhân mình sử dụng Spiderum như một trang blog, nơi mình được phép thoải mái viết ra cái mình thích và hy vọng nó đem lại giá trị cho người nào đó ngoài kia. Đồng thời mình cũng tập làm SEO, thiết kế chuẩn hơn cho các giao diện...

Nhưng đồng thời, để sinh ra được bài viết chất lượng, mình không thể ngày nào cũng viết được, làm thế thì gọi là spam mà spam thì không bao giờ tốt. Có thể những tay viết lớn khác cũng đang như vậy, trau dồi, kiếm cho mình đủ kiến thức mới về cái gì đó rồi đem về nấu nướng ra một bài viết mới. Mặc dù..có nhiều tay viết du học lâu quá, mãi chưa thấy về để nấu ra bài gì mới...

Có lẽ, chỉ có lẽ thôi, chúng ta đang nhìn Spiderum theo một cách hơi tiêu cực, một sân chơi để ganh đua và đọ xem ai thông minh hơn ai. Đây là nơi có rất nhiều con người thú vị, từ những nhân tài ẩn dật thích giả ngu cho đến những CEO, CFO của tập đoàn lớn, cho đến những người ĐA NHÂN CÁCH thích tạo ra nhiều tài khoản với mỗi tài khoản là một văn phong khác để thể hiện góc nhìn đa chiều của bản thân...Bạn hoàn toàn có thể học hỏi từ những người này, trau dồi cho chính mình rồi sau đó đưa ra một cái gì đó mang tính cá nhân của bạn. 

Vậy nên, hãy cứ viết vì bạn thích viết, còn chuyện upvote, downvote, comment hoặc được thưởng gì đó trong quá trình viết thì hãy coi đó là chuyện của trời...hoặc đôi khi là chuyện của @please...

Một số nội dung khác của tôi sẽ nằm ở:
linktr.ee/samurice