Mẹo đầu tư: Cổ tức đôi khi là một trò lừa.

Được sự ủng hộ của mọi người trong bài viết trước về chỉ số EPS. Mình xin tiếp tục chuyên đề đầu tư chứng khoán với một bài viết về cổ tức. Vậy cổ tức là gì? Nó có ý nghĩa gì? Trường hợp nào cổ tức chỉ là một trò lừa không hơn không kém? Tất cả sẽ có trong bài viết này.

Lưu ý: Mình sẽ sử dụng khá nhiều thuật ngữ chứng khoán, đa phần sẽ là các thuật ngữ cơ bản. Những khái niệm phức tạp hơn sẽ được giải thích một cách ngắn gọn hết sức có thể, nếu các bạn muốn hiểu chi tiết hơn hãy comment bên dưới, mình sẽ đề cập lại chúng ở những bài viết sau. Bài viết là những kiến thức và kinh nghiệm cá nhân của mình trong 8 năm tìm hiểu và đầu tư tài chính nói chung và chứng khoán nói riêng. Vì thế mà không thể tránh được yếu tố chủ quan cũng như thiếu sót (đó là lí do mình để tag bài viết ở mục tranh luận thay vì kiến thức) Các bạn cứ góp ý thoải mái cho bài viết này. Cuối cùng, tất cả các số liệu, mã chứng khoán được nêu trong bài viết chỉ mang tính ví dụ, mình không quảng cáo, dìm hàng hay khuyến nghị đầu tư bất kỳ mã chứng khoán nào. Dài dòng thế là đủ rồi, bắt đầu thôi.

Cổ Tức là gì?
Sau khi thực hiện hoạt động kinh doanh và trừ hết các chi phí bao gồm thuế thu nhập. Một phần lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp sẽ được phân bổ lại cho những người sở hữu nó (những người nắm giữ cổ phiếu hay còn gọi là cổ đông). Phần lợi nhuận này được gọi là Cổ Tức.

Các hình thức chi trả cổ tức:
Có hai hình thức chi trả cổ tức chính là chi trả cổ tức bằng tiền và chi trả cổ tức bằng cổ phiếu.

Chi trả cổ tức bằng tiền:
Đây là hình thức mà doanh nghiệp sẽ chi trả cổ tức bằng tiền mặt trực tiếp vào tài khoản giao dịch chứng khoán của các cổ đông. Các doanh nghiệp sẽ trả cổ tức theo tỷ lệ % trên giá bán 10.000vnđ/ cổ phiếu (giá này là giá doanh nghiệp bán cổ phiếu ra, không phải là giá giao dịch cổ phiếu trên thị trường nên lưu ý nhe). Lấy ví dụ như hình trên. Cty Vinamilk chi trả cổ tức tiền mặt ngày 5 tháng 1 năm 2021 tỉ lệ là 10% ( tức 10% của 10.000 vnđ) tức mỗi cổ phiếu sẽ nhận 1.000 vnđ tiền cổ tức.
Thuế thu nhập cho cổ tức là 5% thì thực nhận sau cùng của bạn sẽ là 950 đồng cho 1 cổ phiếu.

Chi trả cổ tức bằng cổ phiếu:
Đây là hình thức mà doanh nghiệp sẽ tặng thêm cổ phiếu cho cổ đông dựa trên số lượng cổ phiếu mà cổ đông đã sở hữu trước đó. Việc phát hành thêm cổ phiếu (để chi trả cổ tức) thường không làm thay đổi vốn chủ sở hữu cũng như tỷ lệ nắm giữ của cổ đông. Nói là thường vì đôi khi một phần lợi nhuận sẽ được dùng tái đầu tư để tăng vốn điều lệ, phần vốn tăng thêm này sẽ được một số doanh nghiệp quy ra thành cổ phiếu thưởng cho các cổ đông. Tiếp tục lấy ví dụ là Vinamilk ngày 29/09/2020. Vinamilk quyết định chi trả cổ tức 20% dưới dạng cổ phiếu, tức cứ 5 cổ phiếu Vinamilk cổ đông nắm giữ sẽ được nhận thêm 1 cổ phiếu tặng thêm.

Ý nghĩa của chi trả cổ tức?
Nếu đầu tư vào công ty khởi nghiệp được ví như đầu tư đất nền, bạn đợi nó tăng giá rồi bán. Thì đầu tư công ty trả cổ tức như mua một căn nhà rồi cho thuê, bạn sẽ nhận được dòng tiền (cổ tức). Nhưng khác với bất động sản, bạn sẽ dễ dàng tái đầu tư khoản lợi nhuận này để tạo lãi kép trong tương lai.

Ví dụ: Bạn mua 1.000 cổ phiếu công ty A giá 10.000 đồng. Kết thúc một năm kinh doanh thành công công ty quyết định chi trả cổ tức cho bạn là 10% tức 1.000 đồng mỗi cổ phiếu. Tổng bạn nhận sẽ là 1.000.000 đồng. Bỏ qua việc đóng thuế cho dễ tính toán kèm với giả định là giá cổ phiếu không đổi ( vẫn 10.000 đồng một cổ phiếu). Thay vì chi tiêu cá nhân, bạn quyết định tái đầu tư 1.000.000 đồng cổ tức để mua thêm 100 cổ phiếu nữa. Lúc này bạn sở hữu 1.100 cổ phiếu. Nếu năm tiếp theo công ty vẫn trả cổ tức là 10% khi này cổ tức bạn nhận sẽ là 1.100.000 đồng thay vì là 1.000.000 đồng như năm đầu tiên. Đó là chưa kể việc tăng giá của chứng khoán bạn sở hữu.

Theo quan sát cá nhân của mình, hầu hết các công ty kinh doanh tốt đều chi trả cổ tức cho cổ đông.
Lịch sử chi trả cổ tức của Vinamilk từ 2012 tới 2021. Cũng là lý do khiến Vinamilk luôn là một cổ phiếu tốt để đầu tư lâu dài nếu mua được ở tầm giá tốt. Nguồn cophieu68.vn

Làm cách nào để nhận cổ tức?

Thị trường chứng khoán có rất nhiều những nhà giao dịch (những người mua đi bán lại cổ phiếu để kiếm lợi nhuận từ chênh lệch giá), không phải ai cũng nắm giữ cổ phiếu cả năm như những nhà đầu tư giá trị hay những người thật sự muốn sở hữu và làm chủ doanh nghiệp. Vì thế để nhận cổ tức, các cổ đông phải nắm giữ cổ phiếu tại ngày đăng ký cuối cùng, hiểu đơn giản là ngày mà doanh nghiệp chốt danh sách các cổ đông để tiến hành chia cổ tức.

Lý thuyết nhiêu đó là đủ rồi giờ mới đến mục mà mình nghĩ rằng các bạn đọc của mình thật sự quan tâm đó chính là...

Cổ tức bằng tiền và cổ tức bằng cổ phiếu cái nào sẽ có lợi hơn?
Đây là câu hỏi phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, trong đó quan trọng nhất vẫn chính là khẩu vị đầu tư của từng người, thứ mà sẽ thay đổi dựa trên lứa tuổi và mục tiêu tài chính của họ. Tuy nhiên theo cá nhân mình đánh giá thì sẽ phân loại như sau:

-Trường hợp các công ty vẫn kinh doanh tốt nhưng cơ bản là không thể tăng trưởng do thị trường đã bảo hòa hoặc bản chất mô hình kinh doanh không cho phép doanh nghiệp tăng trưởng thêm. Trong trường hợp này sẽ tốt hơn nếu doanh nghiệp chi trả cổ tức bằng tiền mặt, vì tái đầu tư nguồn tiền này cũng không thể sinh lợi thêm nhiều.

 Ví dụ tiêu biểu của doanh nghiệp dạng này là Đầm Sen Nước, đây là một doanh nghiệp kinh doanh vẫn tương đối ổn định (tất nhiên là nếu không có dịch bệnh) vì gần như các đối thủ cạnh tranh trong phạm vị nội thành sài gòn (Water park, Công viên nước Đại Dương, Công viên nước đại thế giới) đều đã đóng cửa còn Suối tiền thì lại ở khá xa nội thành. Đầm sen nước không có quá nhiều cơ hội để tăng trưởng thêm ở thị trường TP. Hồ Chí Minh. Chi phí đầu tư để mở một công viên nước ở tỉnh thành khác thì quá cao vì thế doanh nghiệp này thường lựa chọn trả cổ tức tiền mặt cho cổ đông hằng năm.

-Trường hợp các công ty vẫn còn tiềm năng mở rộng kinh doanh và có nhu cầu vốn để tiếp tục phát triển. Khi này nếu bạn nhận thấy việc doanh nghiệp sử dụng lợi nhuận sau thuế để tái đầu tư vào doanh nghiệp sẽ mang lại nhiều lợi nhuận hơn là việc bạn thu tiền mặt về để sử dụng cho những mục đích đầu tư khác thì việc nhận cổ tức bằng cổ phiếu tại các doanh nghiệp dạng này sẽ có lợi hơn cho các nhà đầu tư.

Ví dụ tiêu biểu của doanh nghiệp dạng này có thể nói đến VinGroup. Bỏ qua những tranh cãi của cộng đồng đầu tư giá trị về doanh nghiệp này, không thể phủ nhận Vingroup có rất nhiều tham vọng cũng như thị trường để phát triển, vì thế mà dù hiện tại là một trong những doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam. VinGroup vẫn đang không ngừng đầu tư để phát triển bằng việc giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư thậm chí gọi thêm vốn liên tục từ việc phát hành thêm cổ phiếu, trái phiếu.

Khi cổ tức chỉ là một … trò lừa:
Đây chắc là mục mà các bạn quan tâm nhất khi đọc các bài viết của mình, đó chính là những điều mà cổ tức không nói lên được ở một doanh nghiệp.

Trường hợp chi trả cổ tức tiền mặt:

Thầy của mình có nói một câu tới giờ mình vẫn rất tâm đắc: “Kiếm tiền nhiều rất quan trọng, nhưng tiền đó từ đâu ra cũng quan trọng không kém”. Khi nhận cổ tức bạn nghĩ doanh nghiệp đang dùng nguồn tiền nào để chi trả cổ tức cho bạn?

-Tất nhiên là lợi nhuận sau thuế rồi? Vừa nói ở trên định nghĩa là gì?

Đúng, tuy nhiên bạn có thể bạn chưa biết, rằng một doanh nghiệp có tới 3 dòng tiền và cả 3 dòng tiền này đều sẽ góp phần tạo thành lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp. 3 dòng tiền này chính là: dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, dòng tiền từ hoạt động đầu tư và dòng tiền từ hoạt động tài chính. Cả 3 dòng tiền sẽ được báo cáo trong "Bản Lưu Chuyển Tiền Tệ" (một phần rất quan trọng khác của báo cáo tài chính).

Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh: thể hiện dòng tiền doanh nghiệp kiếm được từ các hoạt động kinh doanh, sản xuất của mình. Đây là dòng tiền bạn sẽ muốn nó dương.

Dòng tiền từ hoạt động đầu tư: thể hiện các khoản đầu tư, nhận tiền tiền đầu tư cũng như lợi nhuận từ đầu tư của doanh nghiệp. Dòng tiền này thường sẽ dương lúc đầu khi công ty nhận đầu tư từ bên ngoài,âm trong giai đoạn doanh nghiệp bắt đầu đầu tư và dương trở lại khi các khoản đầu tư của doanh nghiệp bắt đầu sinh lợi. Tùy vào doanh nghiệp mà ta sẽ đánh giá dòng tiền này vì chắc chắn bạn sẽ muốn doanh nghiệp mình đầu tư vào sẽ tập trung chuyên môn của họ thay vì cầm tiền đi đầu tư những cái không đúng với mục đích ban đầu khi thành lập doanh nghiệp.

Dòng tiền từ hoạt động tài chính: là các khoản thu, chi từ các hoạt động liên quan đến cổ phiếu, trái phiếu và các khoản vay của doanh nghiệp. Thường mình sẽ muốn mục này âm vì nó thể hiện là doanh nghiệp chỉ dùng tiền cho hoạt động chi trả cổ tức chứ không đi vay bên ngoài.

Thông thường, Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh cộng với Dòng tiền từ hoạt động đầu tư là một con số dương. Khi này nếu bạn có nhận cổ tức bằng tiền mặt thì cũng không có gì để nói. Nhưng sẽ ra sao nếu Tổng của hai dòng tiền là một con số âm và sau đó bạn vẫn nhận được tiền cổ tức của doanh nghiệp chi trả? Khi trường hợp đó xảy ra rất có thể doanh nghiệp đang đi vay để trả tiền cổ tức cho bạn. Hãy lấy một ví dụ từ báo cáo tài chính của tập đoàn bất động sản FLC trang 10 và 11. link: https://bit.ly/32hFhhS

Bạn có thể thấy tổng lưu chuyển hoạt động kinh doanh và lưu chuyển từ hoạt động đầu tư (trong báo cáo tài chính số để trong ( ) là số chi tiêu tức là số âm, ta có 2.157 tỷ - 2.215 tỷ = - 58 tỷ) là một con số âm.

Tuy không còn tiền nhưng FLC năm 2018 vẫn chi trả cổ tức cho nhà đầu tư với tỷ lệ 3% (300 đồng cho mỗi cổ phiếu) và khả năng cao số tiền này được trích ra từ khoản vay 499 tỷ của tập đoàn này. Khi này có thể nói khoản cổ tức này không thật sự có ý nghĩa đối với các nhà đầu tư như mình (nhà đầu tư giá trị). Nó giống kiểu bạn kinh doanh huề vốn sau đó đi vay tiền để tiêu xài vậy, chỉ có vỡ nợ sớm mà thôi.

Khá tương tự như trường hợp chi trả bằng tiền mặt. Nhưng bây giờ bạn sẽ có thêm một câu hỏi: Liệu việc tái đầu tư vào doanh nghiệp có thật sự mang về nhiều lợi ích cho cổ đông hơn chia tiền mặt ?

Thật may mắn là để biết được câu trả lời cho câu hỏi này cũng không quá phức tạp. Cách mình đang sử dụng chính so sánh sự tương quan của hai chỉ số ROE (Return On Equity, tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu) và COE (Cost of equity, chi phí sử dụng vốn chủ sở hữu, mình sẽ sớm có bài viết chia sẻ về chỉ số này cũng như quan điểm của mình về nó). Nếu ROE > COE thì không có gì phải bàn cải. Nhưng nếu ROE < COE. Điều này có nghĩa nếu doanh nghiệp đang sử dụng vốn không hiệu quả và nếu cứ tiếp tục tái đầu tư lợi nhuận sẽ chỉ gây hao mòn dần tài của của nhà đầu tư. Khi này việc nhận cổ tức bằng cổ phiếu thật sự không có ý nghĩa gì cả.

Có thể nói đây là một thủ thuật nhằm tạo hình ảnh một doanh nghiệp vững mạnh, đảm bảo được định giá của doanh nghiệp trên thị trường. Hoặc đơn giản là áp lực của hội đồng cổ đông lên ban điều hành của doanh nghiệp. Đây cũng là nguyên nhân khiến cho nhiều doanh nghiệp mới hôm nào còn vững mạnh hôm sau lại tuyên bố phá sản và bốc hơi một cách đột ngột. Thật ra tất cả đều được dự báo từ trước thông qua các báo cáo tài chính.

Cám ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết này. Cổ tức của công ty có ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của bạn không? Hãy cùng thảo luận dưới phần bình luận nhé. Mình là cố vấn tài chính của bạn, xin chào và hẹn gặp lại.