Câu hỏi: Cháu 19 tuổi, rất có tố chất để trở thành doanh nhân và cháu có nhiều công việc kinh doanh. Cháu hy vọng sẽ kiếm được 100.000$ vào năm tới. Vậy cháu có nên học đại học không?

Trả lời: Nicholas Napp
Tuyệt thật, cháu vừa nhận được một đống những câu trả lời tồi tệ từ khi đặt câu hỏi này trên Quora. Tuy nhiên chú không đồng ý với những gì họ nói với cháu.
Chú cũng là một doanh nhân và chú cũng có kinh nghiệm trong việc điều hành, tư vấn và làm việc với các Start-up. Vì thế chú quen rất nhiều người đang kinh doanh, một vài người bọn họ rất thành công và trở thành triệu phú đô la, còn những người khác thì không thành công lắm.
Theo kinh nghiệm của chú, một trong những khó khăn khi làm doanh nhân là nhận được những góp ý "sự thật đắng lòng". Mọi người thà "tốt" với cháu chứ không chịu nói cho cháu những thứ mà họ nghĩ rằng cháu sẽ không thích. Nhưng chú thì khác, và chú sẽ chỉ ra những điều mà cháu có lẽ sẽ không thích ở bài viết này. Đừng buồn hay giận chú, chú chỉ muốn giúp cháu thôi.
Điều đầu tiên: cháu không cho mọi người biết những thứ cần thiết để có thể nhận được một câu trả lời thỏa đáng.
Đọc thêm:
Hãy để chú làm rõ từng cái một nhé.
1. Chú biết cháu 19 tuổi. Nhưng chú không biết cháu sống ở đâu, và chú cũng không biết liệu có phải cháu đã tốt nghiệp trung học từ 1-2 năm trước không. Và chú cũng không biết nếu vậy thì cháu đã làm gì sau khi tốt nghiệp?
2. Cháu tự nhận mình là người "có tố chất để trở thành doanh nhân". Chú không hiểu ý của cháu là gì. Cháu đã đo lường sự "rất có tố chất kinh doanh" bằng cách nào? Ai đã nói như vậy và tại sao?
3. Cháu nói cháu có "nhiều công việc kinh doanh". Chú thấy điều này thật khó tin. Có phải cháu thật sự có nhiều mô hình kinh doanh cung cấp các sản phẩm và dịch vụ, thuê nhân viên và có lợi nhuận? Hay cháu chỉ đang nhắc đến nhiều dự án khác nhau và một trong số chúng giúp cháu kiếm ra tiền?
4. Cháu muốn "kiếm 100.000$ trong năm tới". Tốt, rất rõ ràng.
5. Và cuối cùng "cháu có nên học đại học không?". Và chú chỉ trả lời giúp cháu ở phần cuối cùng này thôi.
Để chú kể cho cháu câu chuyện này. Vài năm trước, chú nhận một thực tập sinh vào làm việc. Lúc đó cậu ấy nhỏ hơn cháu một tuổi. Cậu ấy cho rằng bản thân có tư duy kinh doanh, và cậu ấy cũng nói rằng cậu có nhiều thương vụ kinh doanh thành công.
Sau đó chú nhận ra rằng ý niệm của cậu về khởi nghiệp đơn giản chỉ là không phải đi làm cho người khác từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều. Cậu ta hoàn toàn không có tinh thần làm việc, rất dễ mất tập trung và luôn trốn tránh trách nhiệm. Sau đó chú cũng biết rằng "nhiều thương vụ kinh doanh thành công" (chỉ một chứ không nhiều như cậu đã nói) thật ra chỉ là lắp ráp máy tính và bán lại với giá rẻ. Lợi nhuận trung bình của cậu là 30$ cho cái máy tính, và cậu ta không tính đến thời gian bản thân bỏ ra cho quá trình làm việc của mình, cậu cũng không tính đến chi phí di chuyển trong quá trình tìm nguồn hàng (cũng như những thứ khác ngoài những sản phẩm của cậu). Thật ra, cậu ta thường năn nỉ ai đó chở mình đến cửa hàng để cậu khỏi phải tốn tiền xăng. Cậu ta cũng không tiếp thị gì cả, chiến lược duy nhất của cậu là chỉ lắp máy tính khi có ai đó hỏi mua.
Điều chú muốn nói ở đây qua câu chuyện trên là đây không phải là một công việc kinh doanh có lợi nhuận hay có thể mở rộng được. Nó sẽ không đi đến đâu cả.
Chú không nói rằng cháu là cậu bé đó, nhưng chính xác "nhiều công việc kinh doanh" mà cháu đang nhắc đến là gì? Chúng có tạo ra lợi nhuận không? Chúng có bền vững không? Chúng có cần nhân viên hay nhà cung cấp nào khác ngoài chính cháu không? Liệu chúng có thật sự mang đến cho cháu một thu nhập đủ tốt?
Cháu cũng không mô tả gì về những thương vụ kinh doanh cả, cũng như những kĩ năng cháu có là gì và cháu có đội ngũ làm việc riêng của mình chưa. Không ai có thể làm mọi thứ trong một thương vụ kinh doanh có thể mở rộng cả. Luôn có những công việc cần được hoàn thành bởi ai đó ngoài cháu, ngay cả khi điều đó giúp cháu sử dụng thời gian của mình tốt hơn để làm việc khác.
Nếu tất cả những thương vụ kinh doanh chỉ gồm mình cháu, có vẻ như cháu không thể mở rộng việc kinh doanh của mình được rồi.
Ngoài ra, ai là những người hướng dẫn cho cháu? Cháu có ai để thường xuyên thảo luận về các vấn đề trong kinh doanh? Chú đã làm điều này hàng thập kỉ rồi và chú vẫn rất biết ơn vì mình có thể thảo luận về một vài khía cạnh của công việc kinh doanh với những người chú tin tưởng. Những góc nhìn từ người khác thường sẽ rất hữu ích đối với cháu.
Đọc thêm:
Các mô hình kinh doanh của cháu có cần phải kêu gọi vốn không? Ở độ tuổi của cháu, thật sự rất khó để có được tiền từ những nhà đầu tư. Liệu đó có phải là vấn đề của cháu không?
Được rồi, hãy quay lại những gì cháu cho mọi người biết nào.
Chú biết một vài doanh nhân rất xuất sắc. Nhưng chú vẫn không biết ai trong số họ có nhiều hơn 2 hoặc 3 công việc kinh doanh mà họ đều dành công sức, thời gian và tiền bạc như nhau cả. Họ có thể đầu tư tiền bạc vào các công việc kinh doanh khác, hoặc tham gia với vai trò cố vấn. Nhưng nếu nói họ thật sự làm việc thì không ai trong số họ "có nhiều công việc kinh doanh" cả.  Đơn giản chỉ là không thể dành thời gian và công sức để xây dựng và phát triển "nhiều" công việc kinh doanh cùng một lúc được.
Cháu nói là mình muốn "kiếm 100.000$ vào năm tới". Điều đó có nghĩa là cháu tự trả lương cho chính mình (pay yourself) 100.000$, hay kiếm được 100.000$ lợi nhuận (profit) hay có được 100.000$ doanh thu (revenue) mỗi năm? Cả ba điều chú vừa nhắc đến rất khác nhau đấy.
Chưa kể, 100.000$ có vẻ nhiều tiền đối với cháu hiện tại, nhưng trong môt bức tranh lớn hơn, nó không lớn chút nào. Hãy thử mua một căn nhà và lập gia đình với 100.000$ rồi cháu thấy, thật khó để có một cuộc sống sung túc với ngần ấy tiền. Có thể cháu không có ý định dùng số tiền này để làm cả hai điều trên. Ổn thôi, nhưng mọi thứ rồi sẽ thay đổi. Kiếm được 100.00$ khi cháu 19 tuổi thật sự rất tuyệt vời. Nhưng kiếm được một số tiền khoảng 50.000$ khi cháu 50 tuổi ("nhờ" lạm phát và việc cháu không phát triển được các mô hình kinh doanh của mình) thật sự không phải là một viễn cảnh tích cực.
[Người dịch: ý tác giả là trong tương lai lạm phát sẽ xảy ra và 100.000$ có thể chỉ còn giá trị tương đương 50.000$, và tác giả giả định rằng cậu bé không mở rộng được công việc kinh doanh của mình và năm nào cũng kiếm 100.000$ từ lúc cậu 19 tuổi đến khi 50 tuổi]
Có nhiều khía cạnh khác nhau cần quan tâm để kinh doanh thành công, nó không chỉ đơn giản là việc cháu dành bao nhiều thời gian để suy nghĩ về chúng. Một công việc kinh doanh thành công không chỉ đơn giản là bao gồm các công việc phụ cháu có. Cháu cần một kế hoạch.
Điều này dẫn đến phần cuối cùng của câu hỏi của cháu: Liệu cháu có nên đi học đại học?
Chỉ có một vài trường đại học là thực sự dạy cho cháu cách làm một công việc nào đó. Trong hầu hết các trường hợp, mục đích của việc học đại học là để mở rộng kiến thức, mở rộng mối quan hệ, bước ra khỏi vùng an toàn của mình và trưởng thành hơn.
Chú nghĩ cái ý tưởng rằng cháu đi học đại học để học "các kĩ năng cần thiết để làm việc cho người khác từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều" một một ý tưởng rất hài hước. Điều đó không chính xác đối với phần lớn ở các ngành học ở trường đại học. Liệu các tấm bằng về Văn học Anh, hay Hóa học, hay Kinh tế học hay Vật lý có giúp cháu có những kĩ năng để làm một công việc nào đó không? Rõ rằng là không.
Chuyên ngành của chú hồi còn là sinh viên chủ yếu liên quan đến toán và khoa học. Điều này cũng giống như việc ngồi ăn ở McDonalds để học cách trở thành đầu bếp vậy, thực sự không giúp chú nhiều trong việc rèn luyện kĩ năng để làm một công việc nào đó. Thứ trường học dạy chú là những công cụ cần thiết để giải quyết vấn đề mà chú vẫn dùng cho đến ngày nay mặc dù chú đã tốt nghiệp hàng chục năm rồi.
Và tại sao "phí tiền để học từ những người không hề biết gì về việc trở thành một doanh là như thế nào"? Có nhiều yếu tố về khởi nghiệp và kinh doanh mà cháu có thể học ở trường, và thậm chí các chương trình giảng dạy về khởi nghiệp kinh doanh ở một vài trường rất tốt. Cháu có thể học kế toán cơ bản, kinh tế học, chuỗi cung ứng, tâm lý học và hàng triệu thứ hữu ích khác ở bất cứ trường đại học nào trên thế giới. Chưa kể rằng cháu có thể không cần học đại học để học cách kinh doanh. Hãy học điều gì đó để mở rộng tầm hiểu biết của bản thân.
Và cuối cùng, nếu cháu thực sự có tố chất để kinh doanh và có khả năng điều hành và quản lý nhiều công việc kinh doanh, tại sao cháu phải lựa chọn hoặc cái này hoặc cái kia? Hầu hết việc học ở trường không đòi hỏi nhiều thời gian và sức lực lắm đâu, đặc biệt là khi so sánh với việc bắt đầu và duy trì nhiều công việc kinh doanh cùng lúc. Cháu hoàn toàn có thể chọn một trong số chúng (các công việc kinh doanh) trong khi đi học đại học. Theo chú, câu hỏi liệu có nên đi học đại học hay không hoàn toàn không liên quan đến mong muốn kinh doanh của cháu.
Tại sao cháu nên học đại học? Cháu muốn học thêm về điều gì? Cái giá phải trả là gì? Cháu muốn tương lai ra sao? Tất cả những câu hỏi này cháu đều có thể tự trả lời được, dù cháu có chọn trở thành một doanh nhân hay không.
Nếu cháu đặt ra các câu hỏi cho bản thân và rút ra kết luận rằng cháu sẽ chẳng học được gì từ trường đại học, vậy thì cháu không cần phải đến trường. Nhưng đừng chấp nhận đánh đổi để chạy theo những gì có vẻ sẽ mang đến cho cháu thành công về tiền bạc và những ý tưởng thiếu thực tế.
------
Cám ơn mọi người đã đọc đến đây. Bạn có thể thoải mái chia sẻ bài viết này mà không cần xin phép mình. Nếu được, bạn chỉ cần ghi tên mình hoặc dẫn link về bài dịch gốc ở đây.
Theo dõi mình tại Facebook: Tôi Tự Học
-------
Bài viết cùng tác giả:
Thinking_Out_Loud Giáo_dục