Phần 1
Ok, giờ là khi bạn đã yên vị ở một đất nước xa xăm. Sau những hân hoan sung sướng lạ lẫm buổi ban đầu, một ngày nọ tâm trí bất chợt thế nào mà gợi lại được cho bạn mục đích chính của chuyến đi: sang đây để học.
Phụ trách ảnh: Phạm Google
Phụ trách ảnh: Phạm Google
Bài này mình muốn chia sẻ về một vài kinh nghiệm thực chiến, cách làm sao để bạn học vừa hiệu quả nhất, tốn ít thời gian nhất, mà vẫn có được những thành tích cao mang về nhà hay mang đi xin việc ở bất cứ đâu sau này.
Bài sẽ chia thành 4 phần:
_ về cách học,
_ về viết luận,
_ về presentation,
_ và về cách định hướng trước cho công việc.

1. Về cách học

Nhìn chung bậc giáo dục đại học hoặc sau đại học ở các nước phát triển thường theo 1 khuôn mẫu chung: mỗi môn sẽ có 1 bài giảng (lecture) và 1 buổi thảo luận với quy mô nhỏ hơn (tutorial). Chỉ một số môn đặc thù (như kinh tế lượng mình dạy) thì thường sẽ thêm 1 buổi học máy (lab session).
Cách học thì hơi khác ở nhà một chút, đó là nếu không chuẩn bị trước khi lên lớp bạn sẽ cảm thấy khá cực, lý do chính là vì không nắm bắt được cái gì nên ghi lại và cái gì không, trong khi thầy cô thì cứ thao thao bất tuyệt trên bục giảng (một số bạn tâm sự với mình là thời gian đầu nghe giảng nhanh quá không theo kịp, rối tung lên, hoang mang, sợ đến phát khóc trong lớp).
Vậy nên, điều thứ nhất nên thực hiện là cố làm sao xin bằng được slides bài giảng trước các buổi lecture. Thường khoa sẽ yêu cầu giáo viên đăng slides lên Moodle của môn trước khi lên lớp, nhưng cái này không bắt buộc và có khá nhiều thầy cô chỉ đăng lên ngay trước khi lên lớp mà thôi. Với những trường hợp ấy, các bạn có thể email trước cho thầy cô xin slides (nếu muốn để cho thầy cô không từ chối được thì có 1 tip nho nhỏ, là khi email có thể nói bạn bị 1 chứng gì đó như hiểu chậm hay gì đó tương tự, rất cần phải chuẩn bị trước vì nếu không sẽ không theo kịp và sợ sẽ phải làm phiền thầy cô rất nhiều sau này).
Tất nhiên, cái quan trọng là làm sao để phần chuẩn bị trước này càng tốn ít thời gian càng tốt. Vì vậy nên chỉ cần bạn lướt qua xem: (1) phần nào là lý thuyết có trong sách có thể xem lại sau, (2) phần nào là những ý đánh giá, cập nhật, hay liên hệ mở rộng, tức những ý rất quan trọng và sẽ hơi khó tìm trong sách. Từ đấy định hình trước phần (1) thầy cô nói nhanh cũng không sao, không việc gì phải cuống, nghe được thì được không được thì thôi, nhưng những thứ thuộc phần (2) thì phải chú tâm và cố note/nuốt trọn từng ý đặng còn ôn thi với viết bài luận sau này.
Về buổi thảo luận tutorial thì thường sẽ dựa trên topic của các bài giảng, vừa để hệ thống lại kiến thức một lần nữa cho sinh viên, vừa từ đó thảo luận thêm để đi vào sâu hơn những khía cạnh quan trọng của lý thuyết. Cấu trúc nội dung buổi thảo luận thường khá linh hoạt và phụ thuộc vào giáo viên đứng lớp. Nhìn chung thì nếu có thời gian bạn nên xem qua lại bài giảng lecture trước khi đến buổi thảo luận (và tự đưa ra 1 vài câu hỏi mà bạn nghĩ là then chốt, có liên quan), nhưng nếu không cũng không quá quan trọng, vì những ý chính của lecture thường sẽ được nhắc lại ngay đầu buổi tutorial cho bạn.
Điểm mấu chốt ở đây là nếu môn nào có thi thì thường các câu hỏi trong bài thi sẽ giống với câu hỏi trong buổi thảo luận tutorial này. Vậy nên bọn sinh viên ngoan có câu: “Lecture có thể bỏ chứ tutorial nhất định không” là vì vậy.
Thực ra vấn đề chính khi lên lớp với người Việt vẫn là ngôn ngữ (đừng chủ quan, ngay cả những bạn IELTS 8 chấm sang vẫn có thể chẳng nghe được gì mấy với các giọng Anh Ấn, Anh Phi, thậm chí là Anh Ý và Anh TBN của thầy cô đấy nhé). Vậy nên nếu có thể đọc trước tài liệu để quen với những từ khóa chính, thì lúc nghe bài sẽ dễ bắt ý và đỡ buồn ngủ hơn nhiều nhé.
Dạng phòng lecture điển hình ở UK. Việc nghe và bắt kịp bài giảng trong những phòng thế này không dễ, nên đòi hỏi bạn cần chuẩn bị trước một chút để có được sự chủ động nhé. Nguồn ảnh: Google.
Dạng phòng lecture điển hình ở UK. Việc nghe và bắt kịp bài giảng trong những phòng thế này không dễ, nên đòi hỏi bạn cần chuẩn bị trước một chút để có được sự chủ động nhé. Nguồn ảnh: Google.

2. Về viết luận

Mình đã viết khá nhiều về kỹ năng viết học thuật ở các bài trước, vậy nên ở đây chỉ nhấn vào 2 thứ thực chiến: trình tự viết bài, và những điểm quan trọng để đạt điểm cao nhé.
Ah, có 1 vấn đề nho nhỏ trước nhất là nên dành bao nhiêu thời gian để tìm và đọc tài liệu, và bao nhiêu thời gian để thực sự viết. Theo kinh nghiệm của bản thân mình thì là 2/3 thời gian mình dành cho tìm đọc tài liệu, chỉ 1/3 dành cho thực sự viết mà thôi. Nhưng mình nghĩ nếu bạn nào đã quen quá trình tìm và đọc tài liệu rồi thì có lẽ tỉ lệ 1:1 sẽ tốt hơn, vì bạn sẽ có thời gian để đọc lại bài một vài lần trước khi nộp.
Giờ, nếu đã tự tìm hiểu các bài nghiên cứu khoa học và essay mẫu, chắc các bạn sẽ không quá xa lạ với cái cấu trúc này của một bài essay như thế này:
Phụ trách ảnh: Phạm Google
Phụ trách ảnh: Phạm Google
Vậy, nên bắt tay vào viết từ đâu, mục nào trước?
Thực ra có 2 cách.
Cách thứ nhất là bạn viết phần Literature review trước, ngay khi tìm đọc tài liệu (cách này sẽ khiến việc tìm đọc tài liệu của bạn bớt bị lan man mất thời gian, vì tìm đọc đến đâu bạn viết lại đến đó). Sau đó bạn sẽ viết Methodology với Results & Discussion, và sau khi đã xong phần Results & Discussion thì bạn sẽ quay trở lại edit phần Literature review, sửa lại cho nó thông suốt với nội dung bạn có trong phần Results.
Cách thứ 2 dành cho những bạn lười hoặc ít thời gian hơn, đó là viết ngay phần Results & Discussion trước, sau đó quay trở lại viết phần Literature review. Cách này sẽ khiến việc viết Literature review của bạn tự nó đi theo hướng mà bạn muốn, dựa trên kết quả của bài, vậy nên vẫn đảm bảo được tính xuyên suốt của bài luận.
Lưu ý Introduction và Conclusion luôn viết cuối nhé, vì bạn phải hiểu đề tài và chắc chắn được các kết quả và những ý chính được bàn đến trong phần Results & Discussion thì mới viết được 2 phần này.
Đồng thời, có 1 điểm mà bạn đặc biệt nên chú ý. Khi đọc các bài báo nghiên cứu làm tư liệu, bạn (và cả các thầy cô cũng thế) thường đọc cái Abstract trước và thậm chí chỉ từ Abstract đã có thể hiểu được bài báo ấy rồi, đúng không? Vậy thì, nếu bạn có thể có 1 cái tóm tắt nho nhỏ cho bài luận của mình (dựa theo cách viết Abstract), thì thầy cô sẽ cực kỳ đánh giá cao đấy nhé. Ngay cả những bài luận cực ngắn, như 1000 hay 1500 chữ, cũng hãy cứ làm như thế, nhưng không gọi là Abstract mà gọi nó là Summary chẳng hạn, đảm bảo thầy cô sẽ chỉ thêm điểm chứ không bao giờ trừ điểm của bạn đâu. Và vì Abstract hay Summary không tính vào số lượng từ, nên bạn có thể viết thoải mái không sao hết nhé.
2 điểm lưu ý nho nhỏ nữa về viết luận:
_ Một là với các bài luận yêu cầu bạn đưa ý kiến về một vấn đề nào đó có 2 luồng tư tưởng trái ngược nhau, nhất định bạn phải nêu rõ là bạn theo hướng nào, kể cả nếu trong thực tế bạn có ba phải đi chăng nữa. Ở các nước phát triển người ta cực kỳ không ưa việc không có chính kiến, vậy nên nếu ai đó viết kiểu nửa vời thì dù viết hay và tâm huyết đến đâu điểm cũng sẽ rất thấp, thường chỉ đủ qua môn. Cấu trúc bài luận kiểu này luôn là: (1) Viết về tư tưởng bạn ủng hộ - (2) xem xét 1 chút về tư tưởng còn lại – và (3) rồi quay lại kết luận về tư tưởng bạn chọn (kiểu tôi ủng hộ A, nhưng tôi cũng hiểu B thế này thế nọ, nhưng chốt lại tôi vẫn thấy A chuẩn chỉnh hơn vì … blah blah).
_ Hai là, như đã viết ở các bài trước, phần References là đặc biệt quan trọng. Có một quy tắc ngầm trong khối ngành kinh tế là với các bài bậc thạc sĩ mà References không được đến 1 trang giấy thì bài ấy ít khi đến 60/100 (mức điểm trung bình). Còn với đại học thì nhân nhượng hơn, chỉ cần ít nhất 5 references là được.

3. Về thuyết trình - presentation

Mình vẫn nhớ như in buổi presentation đầu tiên trong lớp International Business với 1 ông giáo viên người Nga. Mình thuyết trình tự tin lắm, slides lại làm đúng chuyên nghiệp - cực ít chữ, nhiều ảnh minh họa ý rất hay và cuốn hút.
Thế nên lúc nghe điểm 40/100 sốc toàn tập, và về nhà mất ngủ mất mấy ngày.
Sau nghiệm lại thì thực ra, với khả năng tiếng Anh quá ẹ của mình lúc đó, cộng với khả năng tiếng Anh của thầy cũng vào dạng …, thì việc đòi hỏi thầy nắm được toàn bộ các ý mình nói để đánh giá đúng về sự chuẩn bị của mình là rất rất khó.
Vậy nên sau này mình hay khuyên mấy đứa đàn em đi sau là phần presentation thì mọi người nên đảm bảo tất cả các ý quan trọng đều có trong slides. Từ đấy có 1 quy tắc làm slides là hãy giữ nó ở mức giữa 2 thái cực: một là cực kỳ chuyên nghiệp ít chữ và một là quá nhiều chữ đến phát ngán. Chúng nó làm theo và chưa đứa nào không cảm ơn mình vì vụ này.
Ah, còn một lưu ý nho nhỏ nữa: Nhớ nói chậm thôi nhé.

4. Về làm thêm, thực tập, và định hướng trước cho công việc

Thực ra, với tiền học và chi phí ăn ở khá đắt đỏ, thì việc các bạn sang du học phải đi làm thêm là chuyện rất bình thường. Đồng thời, làm thêm thực ra cũng là cách để mọi người hòa nhập tốt hơn, vì ít nhất có thêm một môi trường nơi làm việc để mở rộng những mối quan hệ cũng như học hỏi quan sát những khác biệt văn hóa Đông Tây.
Tuy nhiên, một điểm rất dễ nhận thấy là không nhiều bạn dành thời gian cân nhắc trước khi tìm việc làm thêm, mà thường thì sẽ chỉ đi theo lối mòn là thấy mọi người xung quanh sang làm gì thì mình cũng sẽ làm theo, và vì vậy mà cứ mãi cạnh tranh nhau mấy vị trí như bồi bàn mấy cửa hàng Việt hay làm nail. Tất nhiên những nghề này hoàn toàn không xấu, và thậm chí nail sẽ cho bạn thu nhập kha khá, không chỉ đủ sống mà có thể còn dư dả ăn chơi đi du lịch tưng bừng luôn.
Nhưng mình nghĩ có lẽ cách tốt hơn là nên cân nhắc một chút về cái định hướng nghề nghiệp sau này của bạn, và tập trung vào những kỹ năng (transferable skills) mà ngành nghề ấy đòi hỏi. Từ đấy thì hướng tiếp cận với công việc cũng sẽ khác. Có thể sẽ khó khăn hơn, vì những công việc (mà bạn nghĩ sẽ trau dồi được cho bạn những kỹ năng ấy) không dễ kiếm, đặc biệt là với người mới sang. Nhưng ngay cả như vậy, nếu bạn quyết định đi làm ngay lập tức, thì cũng hãy vừa làm việc vừa để chút thời gian suy nghĩ và tiếp tục ngó nghiêng tìm kiếm một công việc có lợi hơn cho sự nghiệp sau này.
Và một điểm lưu ý nữa, là thời gian làm thêm thường sẽ khá lớn, nên chắc chắn việc học cũng sẽ bị ảnh hưởng không ít thì nhiều (điển hình, thằng bạn zai phố cổ tinh tế mà mình từng nhắc trong bài trước, cũng nhiều lần phải than thở với mình là làm bồi bàn hết ca là 11h 11 rưỡi đêm, đi bus đêm về nhà là gần 1 giờ, lục tục tắm rửa rồi lướt mạng tí đã 3 4 giờ sáng rồi, mọi sinh hoạt cứ đảo lộn hết cả).
Vậy nên, hãy chú ý đến sự cân bằng nhé.
Kết: Chẳng hiểu sao, rất nhiều bạn bè anh chị sau về nước gặp lại đều chia sẻ với mình, quãng đời du học là quãng thời gian đẹp và đáng nhớ nhất trong cuộc đời họ. Vậy nên, mong mọi người sắp hay sẽ đi cũng có được cho mình khoảng thời gian du học thật trọn vẹn nhé!
P.s. Thực ra mình muốn có một bài thứ 3 để kết thúc series, nhưng là để trả lời những câu hỏi của các bạn cơ. Vậy nên nếu có câu hỏi nào cần thì comment vào đây hay nhắn cho mình nhé.
A Dreamer
P.s.2: Một bài về transferable skills khá hay trên Spiderum, chia sẻ lại cho các bạn:
Hiểu về Transferable Skills – các kỹ năng có thể chuyển đổi cần thiết cho học tập, công việc, cuộc sống

Transferable Skills là một khái niệm không mới. Mình nghĩ rất nhiều người đã biết tới thuật ngữ này hoặc đã nghe ở đâu đó nhưng có...

spiderum.com
Giáo_dục Du học quốc tế