Trước khi viết tiếp, mình muốn cám ơn Đội CTXH trường Công Nghệ Thông Tin đã chiếu bộ phim này để gây quỹ, nhờ đó mình có thể xem bộ phim này với màn ảnh khá lớn (của máy chiếu :)) và có thể cảm nhận hết các hiệu ứng của phim.
Đầu tiên, Mộ Đom Đóm là một phim hoạt hình không hề dễ coi. Tưởng tượng bạn xem Doraemon và một bộ phim tài liệu về chiến tranh được chiếu cùng một lúc, lồng ghép khung hình vào nhau.
Phim là một trải nghiệm đầy xúc cảm với những ký ức đau buồn về chiến tranh và niềm vui tươi trong trẻo của con trẻ.
Tóm tắt sơ: Nhật Bản trong chiến tranh. Đất nước khó khăn, bom đạn, khan hiếm lương thực. Theo lời kể của hồn ma Seita, chúng ta quay trở về thời điểm nước Nhật chưa đầu hàng, thời điểm bom đạn còn rực sáng cả bầu trời. Seita và Setsuko, hai anh em sống trong bối cảnh lúc đó, đã sớm phải chịu nhiều mất mát. Những mất mát ấy là gì, chúng đã ảnh hưởng đến hai anh em như thế nào, kết cục của hai anh em sẽ ra sao, đó là những câu hỏi mà người xem sẽ tự trả lời.
Theo cảm nhận của riêng mình, đây là một bộ phim buồn, nhưng rất nhân văn. Nếu các bạn có 1 ngày nghỉ, thì mình khuyên đừng nên bắt đầu bằng phim này, bạn đâu muốn khoảng thời gian còn lại phải lau nước mắt :) Đùa thôi nhưng đại ý là xem phim này xong bạn sẽ còn vương vấn nhiều với bộ phim, phim buồn nhưng không nặng nề, nên hãy lựa chọn thời điểm nhé. Mình nghĩ là phim này phù hợp nhất vào những lúc bạn chán nản và cảm thấy chần chừ, hãy xem để nhận ra chúng ta may mắn như thế nào và trở lại làm việc. Còn nếu muốn thư giãn, mình không chắc lắm đâu.
Trong bài review này, thay vì phân tích như trước, mình sẽ thử viết theo dạng Câu hỏi- trả lời.
CẢNH BÁO TIẾT LỘ NỘI DUNG
sau đây là những câu hỏi mà mình nghĩ nhiều người thắc mắc nhất sau khi xem phim:
1. Tại sao Seita không đi làm để nuôi em?
Okay okay, mình biết các bạn muốn nói gì. Chỉ có lao động mới có thể chu cấp cho cuộc sống.
Hãy cùng nhớ lại hoàn cảnh của Seita và Setsuko lúc đó. Hai anh em mất mẹ, cha đi Hải quân, nhà cháy, tài sản còn lại là vài món ăn "khó kiếm" đã bị người dì giữ lại, và 7000 yên trong ngân hàng của mẹ để lại. Sau đó, xét đến tính cách hai anh em. Setsuko non nớt, thơ ngây, thứ khiến em nhảy cẫng lên vì sung sướng là Kẹo Trái cây, thứ khiến em khóc và dằn dỗi là việc em không gặp được mẹ. Em ghét hầm trú ẩn, em muốn về nhà, em ghét ở nhà của dì.
Seita, là người anh, cậu thể hiện sự cứng rắn đầy tin tưởng để em mình nương nhờ. Cậu, hơn ai hết là người hiểu rõ hoàn cảnh hiện tại. Cậu biết mình có tiền, có thức ăn, và hơn ai hết cậu biết mình phải là chỗ dựa cho em. Cậu luôn thể hiện sự điềm đạm, nghiêm túc với người khác, một biểu hiện của lòng tự trọng. Khi ở nhà dì, nghe những lời cay nghiệt, những lời vui vẻ khi có đồ ăn ngon, cậu không hề tỏ thái độ phản đối. Khi mang tro của mẹ mình trên tàu điện, cậu không hề tỏ ra đau buồn, mặc dù như khán giả thấy, cậu đang tan nát bên trong. Seita là mẫu người điềm đạm, biết suy nghĩ. Vậy tại sao cậu không đi làm? Cậu có thể làm được gì nếu Setsuko không có anh bên cạnh. Cậu đâu nỡ để Setsuko một mình với người dì, với căn nhà mà hai anh em cậu chán ghét. Cậu đâu nỡ để Setsuko lủi thủi một mình trong căn hầm. Và, hơn ai hết, cậu muốn đem lại niềm vui cho Setsuko. Cậu có thể đi làm, có thể nuôi sống cả hai anh em (mặc dù điều đó khá khó khăn trong giai đoạn thiếu thốn đó) nhưng cậu muốn dùng hết số tiền, hết thời gian và công sức để khiến em cậu vui sướng hạnh phúc, giống như cậu không muốn cho em biết là mẹ Setsuko đã chết. Mình nghĩ, lúc đó Seita không nghĩ chính xác những điều mình viết, nhưng cậu đã hành động như vậy.
Và đó là lý do tại sao Seita không đi làm.
2. Tại sao cuối phim, Seita không rút tiền sớm hơn để chữa bệnh cho em?
Thực sự đây cũng là một điều khá khó hiểu đối với mình. Nếu mình có thể trả lời câu này, có khi mình đang bênh vực cho Seita. Nhưng thôi, mình sẽ thử.
Seita lúc đó không quá lo lắng về bệnh tình của em. Thứ nhất, cậu biết rằng hoàn cảnh hiện tại rất khó khăn thiếu thốn, chỉ riêng nghĩ đến việc em mình đang đau bệnh, phải lo thuốc men, bác sĩ cũng khiến cậu khó ở. Mình nghĩ ai cũng vậy, không muốn nghĩ về thương đau bệnh tật. Thứ hai, Seita không phải là chuyên gia về dinh dưỡng. Việc lợi dụng chiến tranh để đi ăn trộm quần áo, vật dụng của các gia đình khác đối với cậu là đã đủ để đổi lấy thức ăn cho em. Cậu không lo lắng về chỗ ở, về chiến tranh, vì trong suy nghĩ của cậu, cha cậu sẽ trở về mang theo vinh quang cho nước Nhật, "cha sẽ bắt bọn chúng sẽ trả giá".
Khi bác sĩ bảo em cậu cần thức ăn, cậu trở nên giận dữ vì "thức ăn, chúng cháu có thể kiếm thức ăn ở đâu". Cậu không thể đổi quần áo lấy thức ăn được vì bộ dạng của cậu không lấy được lòng tin của người khác. Cậu không thể ăn cắp thức ăn mãi được. Và khi mọi việc lên đến đỉnh điểm cậu mới quyết định lấy tiền của mẹ, vì như một người đàn ông, cậu muốn tự lập, dù điều đó là quá sớm với cậu và quá muộn với Setsuko.
3. Tại sao người dì lại cay nghiệt như vậy?
Người dì có cay nghiệt không khi từ quan điểm của bà, bác trai và con bà mới là những người đang cống hiến cho Tổ Quốc. Bà có cay nghiệt không khi Seita và Setsuko thực sự không giúp ích được gì cho bà mà chỉ đi chơi, ăn nhờ ngủ nhờ nhà bà. Tất cả những gì "chúng nó" làm là đổi bộ Kimono của mẹ lấy gạo, và nhờ đó bữa cơm sẽ "đầy đủ hơn".
Thú thực, thoạt đầu mình xem phim cũng rất ghét người dì. Nhưng nếu nhìn nhận lại kỹ lưỡng, bà cũng như những người nông dân kia, "không còn gì để cho" cả. Chiến tranh thay đổi con người. Nhân vật người dì biểu hiện cho cái thực tại đau đớn và đáng ghét của chiến tranh. Mình nghĩ nếu đây là thời bình, và mẹ của hai anh em chết vì tai nạn, thì người dì sẽ đỡ cay nghiệt hơn rất nhiều. Tất nhiên sự cay nghiệt của bà là do bà có cái nhìn không đầy đủ về hai anh em, và bà không thực sự phải có nghĩa vụ gì đối với hai anh em. Người dì không đáng trách, người nông dân đánh Seita không đáng trách, Chiến tranh mới là thứ phải chịu trách nhiệm. Người dì không biết làm gì ngoài ủng hộ và giúp đỡ bác và con bà để tham gia lao động, học tập. Người nông dân mình nghĩ cũng đã bị ăn trộm rất nhiều rồi, và việc ông trở nên bạo lực như vậy với Seita cũng là dễ hiểu với không khí chiến tranh nồng nặc như vậy.
4. Anh Siêu nghĩ sao về các chi tiết trong phim?
Cực kỳ thú vị. Ngay khi bắt đầu bộ phim, lời nói của hồn ma Seita đã báo hiệu một đoạn kết buồn. Cảnh tượng Seita chết đói ở nhà ga, nếu bạn để ý, bạn sẽ rùng mình bởi môi của Seita, khô khốc, nứt nẻ. Lúc hai anh em ở nhà người dì, trong bữa ăn thì người dì không múc thức ăn cho Seita nhưng chỉ múc nước canh. Cậu ăn nhanh nhảu, tạo tiếng sột soạt, khiến con gái của dì ngượng nhưng cậu vẫn không lịch sự hơn được, vì cậu không quan tâm tới gia đình này. Cậu quan tâm tới Setsuko. Trong phim không hề có khái niệm thời gian, chúng ta không biết đã bao nhiêu này, bao nhiêu tuần từ khi hai anh em mất mẹ. Chúng ta chỉ biết hai anh em chia sẻ thời gian trong ngày với nhau.
5. Những cảnh nào trong phim khiến anh Siêu ấn tượng nhất?
Hừm, đó là cảnh Seita khóc. Theo anh Siêu nhớ thì Seita khóc hai lần, và cả hai lần đều do Setsuko. Là một người anh rắn rỏi, Seita phải giữ bản thân mình mạnh mẽ để làm chỗ dựa cho Setsuko. Khi Seita bị bắt quả tang đang ăn trộm. Cậu bị đánh đập, bắt tới đồn cảnh sát. Chúng ta không khỏi thương cậu khi thấy cậu van nài người nông dân, không phải tha cho mình mà hãy để cậu đi để về với em cậu. Tại đồn cảnh sát cậu không tỏ ra chút gì sợ hãi, không phải cậu gan dạ, mà vì cậu chỉ quan tâm tới Setsuko, mọi thứ khác đối với cậu là vô nghĩa. Nhưng khi Setsuko chạy theo và nhìn thấy cậu trong tình cảnh ấy, người thì xộc xệch, mắt bầm dập mặt mũi bị xây xát, Seita đã không dám nhìn mặt em mình. Cậu cảm thấy nhục nhã, và xấu hổ với hành động của mình và không muốn Setsuko thấy mình trong hình ảnh ấy. Lúc Setsuko hỏi cậu có bị đau không, và hãy để Setsuko gọi bác sĩ, cậu đã bật khóc.
Ngay sau buổi tối mà hai anh em bắt đom đóm để thắp sáng căn hầm tối tăm ấy, buổi tối mà hai anh em chìm dần vào những ước mơ những hy vọng về một thế giới khác, những con đom đóm đã chết. Buổi sáng hôm sau, Setsuko lặng lẽ đào ngôi mộ cho những con đom đóm.
"sao những con đom đóm lại chết sớm quá vậy hả anh"- Setsuko
Cảnh tượng những con đom đóm đầy hết hai bàn tay nhỏ của Setsuko thật đau lòng. Nó chính là hiện thân cho những giấc mơ, những thứ đẹp đẽ luôn nhanh chóng tan biến. Câu hỏi Setsuko vẫn thơ ngây nhưng sao đau đớn thế. Setsuko bảo em đã biết rồi, em làm ngôi mộ giống như mộ của mẹ vậy, mẹ đã chết. Seita, người đã nhìn thấy cảnh mẹ mình trong cơn nguy kịch, băng bó khắp người, thấy cảnh mẹ mình chết, bị ném vào hố thiêu tập thể, lúc đó đã không còn sức kìm chế, cậu vỡ òa trong đau đớn. Setsuko là người thân duy nhất của cậu, là người cậu yêu quí nhất, là người mà cậu không muốn chịu đau khổ. Giờ đây Setsuko đã biết mình mất mẹ, bao nhiêu cố gắng của cậu trở nên vô nghĩa, liệu cậu còn có thể khiến em mình mãi hồn nhiên như xưa không.
Khi biết mẹ mất, cậu chỉ nói với em rằng mẹ đang ở bệnh viện xa xôi nào đó. Em cậu khóc thút thít vì nhớ mẹ, cậu không còn đủ dũng khí để dỗ dành em, chỉ biết đu lên cây xà và lộn nhào để mua vui cho em mình. Hay đó là cách để cậu quên đi nỗi đau, để cậu có thể giải tỏa, ta không bao giờ biết.
6. Câu nói nào khiến anh Siêu ấn tượng nhất?
Tất nhiên là câu hỏi của Setsuko rồi. "Tại sao đom đóm lại chết sớm như vậy?"
Tại sao những điều tốt đẹp lại nhanh tan biến đến thế?
"...Wheels break the butterflies
Everytear's a waterfall..."- Coldplay
Có một câu nói mà mình cũng để ý, đó là câu nói của người bán rơm và than để hỏa thiêu. "Ngày hôm nay thật đẹp trời, vậy mà không ai để ý cả"
Câu này là câu nói tạo mâu thuẫn để khán giả nhìn lại bộ phim. Lúc đó, Seita vừa phát hiện ra cha mình mất, biết tin nước Nhật đầu hàng vô điều kiện, mọi niềm tin trong cậu đều đã sụp đổ. Setsuko cũng chết, chết trong cơn đói và cơn sốt. Những đồng tiền cậu mang về, thức ăn cậu nấu cũng không còn ý nghĩa. Nhưng "hôm nay lại là một ngày đẹp trời", vì hôm nay không có cánh máy bay trên bầu trời, không có loa thông báo trú bom.
Phần lớn thời gian của phim, khoảng thời gian mà hai anh em phải ở nhà dì, chiến tranh đang diễn ra trong giai đoạn khốc liệt nhất. Vậy mà ta chưa bao giờ thấy hai anh em sợ hãi. Họ chỉ cảnh giác trước tiếng bom, tiếng còi hiệu. Setsuko chỉ sợ hãi khi không ở trong hầm mà đang ở ngoài đường khi có bom, khi trên lưng Seita ở đầu phim. Đối với hai anh em, mỗi ngày đều là một ngày đẹp trời, vì họ có nhau. Nhưng vì đó là thời chiến, nên "không ai để ý cả".
có lẽ, sự hồn nhiên và thơ ngây của Setsuko và nỗ lực bảo vệ nó của Seita là sức mạnh đáng kể nhất và dai dẳng nhất trong phim.Tối đến, hai anh em ra vườn và ngắm đom đóm. Họ ra biển, nô đùa trong ánh nắng, khi những người làm muối nhìn họ một cách khó hiểu. Hai anh em cùng hát với nhau bên cây đàn dương cầm trong nhà, nhưng người dì la mắng vì đó đang là chiến tranh, "tụi bay không nhận ra sao". Seita cảm thấy mình là vua, cảm thấy khoái trá khi ăn trộm đồ của người khác trong hoàn cảnh nguy hiểm khi máy bay địch đang ném bom, vì cậu biết rằng điều đó sẽ làm em cậu vui, với những thứ đồ ăn mà cậu đem về.
Đối với hai anh em họ, chiến tranh không thể ảnh hưởng tới niềm vui trẻ thơ của họ, hay Seita không để chiến tranh làm mờ đi sự hồn nhiên của Setsuko.
Đối với họ, "hôm nay cũng là một ngày đẹp trời (dù bom rơi), nhưng không ai để ý cả."
7. Ý nghĩa của phim, anh Siêu nói thử coi?
Phê phán chiến tranh. Tái hiện sự nhọc nhằn của những người dân nước Nhật. Tình anh em. Ừ ừ đúng hết. Ý nghĩa của bộ phim, có thể bạn không cần hiểu hết, hay biết hết, nhưng chỉ cần bạn có thể rút ra được những gì có ích cho bạn là ổn.
Đây là một bộ phim đau đớn vì những niềm vui ngắn ngủi và mong manh.
Đây là một bộ phim thống nhất về mặt ý tưởng. Những con đom đóm, những niềm vui, những điều đẹp đẽ. Chúng đều là những thứ không thể tồn tại lâu. Khán giả khi xem phim, có những giây phút ngắn ngủi vui niềm vui của hai anh em, để rồi chìm vào nước mắt khi thực tại đau khổ trở lại, như những con đom đóm. Chiến tranh chưa bao giờ được tái hiện đau đớn như vậy khi đề cập trực tiếp đến chiến tranh một cách tối thiểu.
Những ảo giác trong phim, hình ảnh chuyến tàu là thứ neo giữ lại chút niềm tin của bộ phim. Seita không hỏa táng em mình ở đền, như lời người bán rơm và than nói, để Setsuko được an nghỉ. Seita biết rằng cậu sẽ chết, hay suy cho cùng, cậu không thiết sống. Seita biết khi cậu chết, cậu sẽ không an nghỉ. Cậu không muốn em mình an nghỉ mà cô đơn, cậu không muốn cậu chết đi và vương vấn nơi trần thế mà không có Setsuko.
Trường đoạn Setsuko ở cuối phim, có thể đó là những ký ức của Seita, hoặc đó chính là hồn ma của Setsuko. Ánh mắt Seita lúc đó đã vô hồn, trống rỗng. Ánh mắt của Setsuko không còn long lanh hồn nhiên nữa, những thứ đó đã biến mất khỏi em khi cơn đói và cơn bệnh hành hạ.
Đoạn cuối, khi những "bánh bèo" trở về căn nhà của họ sau khi đã chạy trốn khỏi chiến tranh, những lời lẽ cảm thán về nỗi nhớ nhà, về niềm vui khi được trở về trở nên thật sáo rỗng và vô vị biết bao, khi chúng ta nhìn ngắm Setsuko chơi đùa trong căn hầm của hai anh em, với tài sản quý báu nhất là cái nồi đề nấu ăn và cái xích đu Seita làm. Phim nhắc nhở ta về giá trị đích thực của hạnh phúc, của niềm vui và nhắn nhủ chúng ta không nên vô tâm trước cuộc sống.
Phim này không thể chúc các bạn xem vui được.
Hày nghĩ về bộ phim với hình ảnh đẹp nhất, khi Seita và Setsuko đã có thế giới của riêng mình.
