Phương đình, hồ Văn trong mưa xuân Mưa bụi đầy trời phơi phới bay. Khách xuân ướt áo mà không hay. Bóng đình khói phủ, chim thưa vọng. Muôn tấm rèm xanh, liễu nở đầy.
04/03/2024
Thời tiết vào giữa tháng giêng, êm đềm trong cái rét ngọt của miền Bắc. Vào những đêm thanh vắng, phảng phất hương hoa bưởi dịu dàng, lại gợi nhớ những tháng ngày xưa cũ. Sáng sớm mở cửa, đã thấy mưa bụi bay đầy trời mờ mịt. Vô vàn những hạt mưa nhỏ xíu như bụi phấn, mỏng manh như sợi tơ, bay bay trong không trung, và phơ phất theo gió nồm nam hây hẩy. Tất cả như phủ lên bức tranh phong cảnh, một vẻ gì đầy thong dong, thư thả.
Khách xuân cũng không vội, ngước nhìn những hạt mưa đương bay phấp phới, mà nhớ tới những câu thơ Nguyễn Phi Khanh, khi phải náu mình nơi thôn dã, trước mưa phùn mùa xuân đã bất giác thổn thức:
瀘 水 東 邊 瀘 岸 村， 霏 霏 江 雨 暗 前 門。 耳 邊 斷 送 春 歸 去， 萬 綠 叢 中 杜 宇 魂。
"Lô thuỷ đông biên Lô ngạn thôn, Phi phi giang vũ ám tiền môn. Nhĩ biên đoạn tống xuân quy khứ, Vạn lục tùng trung đỗ vũ hồn." "Phía đông Lô thuỷ, xóm ngàn Lô, Mù mịt mưa bay, cửa tối mờ. Tiễn biệt xuân về, tai vẳng tiếng, Ấy hồn đỗ vũ khóm thanh u." (bản dịch Đào Phương Bình) (1)
Hay tấm lòng đôn hậu, thanh bạch của một bậc đại quan, sau công cuộc bình Ngô hiển hách, đã giũ áo mũ để lui về núi xưa, chỉ lặng lẽ đứng bên bến đò xuân, ngắm nhìn quê hương yên bình trong mưa bụi dăng dăng.
"渡 頭 春 草 綠 如 煙， 春 雨 添 來 水 拍 天。 野 徑 荒 涼 行 客 少， 孤 舟 鎮 日 擱 沙 眠。" "Độ đầu xuân thảo lục như yên, Xuân vũ thiêm lai thuỷ phách thiên. Dã kính hoang lương hành khách thiểu, Cô chu trấn nhật các sa miên." "Cỏ xanh như khói bến xuân tươi, Lại có mưa xuân nước vỗ trời. Quạnh quẽ đường đồng thưa vắng khách, Con đò gối bãi suốt ngày ngơi." (Bản dịch Khương Hữu Dụng) (2)
Cơn mưa phùn hiền lành và ngô nghê, không đủ làm chĩu nặng sợi tóc mai. Khách xuân không đội mũ, chỉ thích lắng nghe cơn mưa, qua những chấm mát thay nhau chạm nhẹ trên má. Cảm thấy như mình cùng với những cây sưa, cây xoan, cây bàng, cây sấu … đang cùng tươi tốt dưới mưa xuân.
---***---
Hồ Văn sau ngày hội chữ bế mạch đã trở về thanh vắng, cho dù chỉ bên kia cánh cổng thôi, là dòng người tấp nập của Hà Nội chật chội, là Văn Miếu trứ danh với đông đảo khách du lịch thập phương, và các lớp học sinh phấn son lộng lẫy, áo quần xúng xính đến chụp ảnh kỷ yếu. Phía bên này, là hồ Văn với con đường đất nhỏ bao quanh, trồng những luống hoa mộc mạc, hoa thược dược, lan nước, đỗ quyên, đang lặng thầm khoe sắc… Chiếc cầu đá nhỏ bắc sang gò Kim Châu, im lìm in bóng xuống mặt nước phẳng lặng, biếc xanh. Trên gò, phương đình mới được phục dựng lại từ vị trí Phán Thủy đình cũ, đã kịp mang trong mình dáng vẻ u tịch, bên tấm bia đá cổ kính và cây đa trầm mặc.
Đến trưa, hơi nước từ mặt hồ bốc lên như khói tỏa, khiến bóng phương đình như chìm trong mờ ảo. Chốc chốc, tiếng chim trong trẻo, véo von lại vang lên, khiến ai đó lầm tưởng rằng mình đã trở về với Thăng Long xưa cũ, của Phán Thủy đình sang sảng tiếng bình thơ văn của những mặc khách, tao nhân.
"花 邊 茅 屋 春 長 好， 柳 外 柴 門 客 易 尋。" “Hoa biên mao ốc xuân trường hảo Liễu ngoại sài môn khách dị tầm” "Bên hoa am cỏ, xuân càng đậm, Ngoài liễu phên tre, khách dễ tìm." (3)
Quanh hồ Văn, liễu đã mọc dày, buông những mái tóc thướt tha, giống như bao nhiêu tấm mành xanh biếc được treo lên, tưởng như những tấm rèm bên thư án của của các cậu học trò. Vào lúc hoa đào đã rơi rụng tơi tả trong gió, thì đôi tay tài hoa của mùa xuân đã kịp chuyển sang, thêu dệt lên bức gấm khác - ấy là những khóm liễu – những gam màu tươi tắn. Bây giờ liễu đã mãn khai, thắp lên trên mặt nước biêng biếc, la liệt những chấm son đỏ chót, cùng những dấu chiện tươi thắm, phía dưới những tơ liễu buông dài như những dòng lạc khoản, viết theo lối chữ thảo bay bướm.
Trong thơ Đường, cây liễu hay gắn liền với nỗi buồn, sự chia ly. Nhưng với mình, liễu gợi nhớ đến những câu thơ đầy ý vị và thông tuệ của Phật hoàng Trần Nhân Tông, mà mình vẫn không khỏi đọc lại, mỗi khi xuân về:
"楊 柳 花 深 鳥 語 遲， 畫 堂 簷 影 暮 雲 飛。 客 來 不 問 人 間 事， 共 倚 欄 杆 看 翠 微。 "Dương liễu hoa thâm điểu ngữ trì, Hoạ đường thiềm ảnh mộ vân phi. Khách lai bất vấn nhân gian sự, Cộng ỷ lan can khán thuý vi." "Chim nhẫn nha kêu, liễu trổ dày, Thềm hoa chiều rợp bóng mây bay. Khách vào chẳng hỏi chuyện nhân thế, Cùng tựa lan can nhìn núi mây." (Bản dịch Huệ Chi) (4)
---***---
Thời gian tựa như sông chảy miệt mài, thế sự tựa mây nổi hợp tan. Nền học vấn phương Đông đã từng phát triển rực rỡ, để rồi dần dần suy vi, bị thay thế, và giờ lại đang hưng khởi trở lại. Đúng như những gì thiền sư Mãn Giác đã nói:
"春 去 百 花 落， 春 到 百 花 開。" "Xuân khứ bách hoa lạc Xuân đáo bách hoa khai" (5)
Mong rằng, trước dòng chảy bất tuyệt ấy, mình có thể bước theo được con đường của tiền nhân, nhưng bông hoa của mùa xuân, đúng tiết xuân sẽ bừng nở. Như những gì thiền sư Mãn Giác đã nhắc:
"莫 謂 春 殘 花 落 盡， 庭 前 昨 夜 一 枝 梅。" "Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận. Đình tiền tạc dạ, nhất chi mai." (5)(a)
Hay như những gì ngài Trúc Lâm đại sỹ từng nhắn nhủ:
"萬 事 水 流 水， 百 年 心 語 心" Vạn sự thủy lưu thủy Bách niên tâm ngữ tâm. (6)(a)
Hồ Văn, Văn Miếu 04/03/2024 Thanh Phong
Chú thích: I. Chú thích nội dung (a): Những câu thơ này ít nhiều đều mang tư tưởng của Thiền tông một cách kín đáo và tế nhị. Trong bài viết này, người viết không giám lạm bàn, nên chỉ dẫn một số tư liệu để bạn hữu có thể tham khảo: Sơ lược Gồm có 1 bài viết và 2 tập bài giảng sau: 1. 'Xuân Miên Viễn', Hòa thích Thích Thanh Từ, tangthuphathoc.net 2. Bài giảng: "Tu là dừng, chuyển và sạch nghiệp" và "Tu trong bận rộn", HT. Thích Thanh Từ. Về 2 tập bài giảng này mình đã viết 1 bài giới thiệu ở đây Chi tiết: Dành cho bạn nào muốn tìm hiểu kỹ hơn 3. "Thiền Tông Việt Nam Cuối Thế Kỷ 20", HT. Thích Thanh Từ, NXB Tổng Hợp TP.HCM 4. "Tham Đồ Hiển Quyết và Thi Tụng Các Thiền Sư Đời Lý", HT. Thích Thanh Từ, NXB Thiền Viện Thường Chiếu 1997 5. "Tam tổ Trúc Lâm giảng giải", HT. Thích Thanh Từ, NXB Tổng Hợp TP.HCM 2008
II. Các trích dẫn thơ văn trong bài (1) "Đông Ngàn xuân mộng", Nguyễn Phi Khanh, nguồn: thivien.net (2) "Trại đầu xuân độ", Nguyễn Trãi, nguồn thivien.net (3) "Khách xá", Nguyễn Phi Khanh, nguồn: thivien.net (4) "Xuân cảnh", Trần Nhân Tông. Nguồn: Thơ văn Lý Trần (tập II), NXB Khoa học xã hội, 1988. thivien.net (5) "Cáo tật thị chúng", Mãn Giác thiền sư, nguồn: thivien.net (6) "Đăng Bảo Đài sơn", Trần Nhân Tông, nguồn: thivien.net
Khi mình bắt dầu viết bài này thì liễu đã nở nhiều, nhưng lúc đó mình chỉ chụp bằng mắt thôi ^_^!. Đến khi mang máy ảnh quay lại thì hoa đã nở hết 1 đợt, nên chỉ còn lác đác. Có lẽ tuần sau, sẽ mãn khai đợt 2 ^_^!
Khi mình bắt dầu viết bài này thì liễu đã nở nhiều, nhưng lúc đó mình chỉ chụp bằng mắt thôi ^_^!. Đến khi mang máy ảnh quay lại thì hoa đã nở hết 1 đợt, nên chỉ còn lác đác. Có lẽ tuần sau, sẽ mãn khai đợt 2 ^_^!
Bóng cầu đá như 1 bức vẽ trên mặt nước lạnh đầy lá vàng rơi
Bóng cầu đá như 1 bức vẽ trên mặt nước lạnh đầy lá vàng rơi
Cầu đá bắc qua gò Kim Khâu
Cầu đá bắc qua gò Kim Khâu
Phương đình trên gò Kim Khâu
Phương đình trên gò Kim Khâu
Ảnh: Thanh Phong (link)
Thơ Tản văn