Tham gia thử thách này 100 ngày liên tục, mình nhận được gì?

Vào khoảng thời gian này hai năm về trước, trong lúc đang trì hoãn học tiếng anh mình lướt thấy video “Study with me live Pomodoro” kéo dài mười hai tiếng của “Cỗ máy học tập” James Scholz. Vừa há hốc mồm vừa tự hỏi “Làm thế quái nào mà một người có thể học liên tục trong một khoảng thời gian dài đến thế nhỉ? Liệu mình trong tương lai có thể học tập được như anh ấy không?” Lúc đấy căn bệnh trì hoãn của mình vẫn chưa tìm ra được cách giải quyết, hơn nữa là mình chưa có nhận thức đúng đắn về học tập, nhưng dù vậy câu hỏi đó đã hình thành trong tâm trí mình kể từ đó.

Thời gian cứ thế trôi cho đến khi mình bắt đầu có hứng thú với việc học tập. Cuốn sách Dám bị ghét của Kishimi Ichiro và Koga Fumitake giúp mình nhận thức rằng để có được một cuộc đời đáng sống, trọn vẹn thì bắt buộc phải xây dựng cho bản thân một nhận thức và thái độ nghiêm túc với học tập.

Cũng khoảng thời gian này, mình nhận ra bản thân dễ xao nhãng và kém tập trung đến mức nào, khi chỉ học được mười năm phút thì phải mở điện thoại để lướt facebook, rồi lại để bản thân lạc vào cái xó xỉnh nào đó trên internet bởi một bộ não con người không thể làm việc đa nhiệm.

Và như chỉ chờ có thế, mọi thứ xảy đến trong quãng thời gian này đều hướng mình về việc học. Khởi đầu là khái niệm “Workflow” - trạng thái dòng chảy khi làm việc và những lợi ích mà khả năng tập trung cao độ có thể mang lại cho bản thân.

Khi đã có khái niệm thì mình bắt đầu tìm kiếm cho một hình mẫu, và tác giả Haruki Murakami phù hợp một cách hoàn hảo. Ông vừa là một hình mẫu về người có khả năng tập trung cao độ khi hàng ngày đều tập trung sáng tác năm tiếng liên tục không nghỉ, và vừa là một tác giả mà mình rất yêu thích. Các nhân vật của ông cũng có khả năng tập trung rất cao như Kafka Tamura trong Kafka bên bờ biển - trang thiếu niên mười năm tuổi mạnh mẽ nhất hành tinh với niềm đam mê đọc sách mãnh liệt có thể tập trung đọc bất kì quyển sách gì cả một ngày liền.

Tiếp đến là xây dựng một thái độ đúng đắn và cái nhìn nghiêm túc về học tập. Một lần nữa, mình hữu duyên nghe được video từ tốn học của Spiderum với nhà giáo dục, tiến sĩ Bùi Trân Phượng đã đúc kết những quan điểm đúng đắn về học tập rất “Đắt giá” khi đang đi phượt:

Một điều nữa là tâm lý thích thể hiện bản thân. Với một thang đo hai đầu là “Hướng nội” và “Hướng ngoại” và đa phần mình sẽ nghiêng về hướng nội nhiều hơn. Nhưng có những lúc mà bản thân mình lệch qua chiều hướng ngoại, và khi đấy mình sẽ có nhu cầu được thể hiện bản thân rất lớn. Nhưng mình bắt buộc phải học cho nghiêm túc để tránh trở thành “Bác học nửa mùa”.

Và đó là lý do mình bắt đầu tạo ra thử thách học tập một trăm ngày liên tiếp bằng phương pháp Pomodoro.

Trong một ngày mình sẽ phải học tối thiểu 45 phút, quá trình sẽ được ghi lại bằng điện thoại ở chế độ time - lapse. Đoạn ghi sau đó sẽ được mình đăng tải trên Facebook cá nhân, các đoạn ghi sẽ được cập nhật từng ngày.

(Theo lý thuyết ban đầu thì một hiệp chỉ kéo dài 25 phút, sau đó nghỉ mười phút và tiếp tục 25 phút tiếp theo, nhưng theo mình thì 25 phút là hơi ngắn nên mình bắt đầu ở 45 phút.)

Sử dụng điện thoại để ghi sẽ xóa bỏ thói quen vừa học vừa kiểm tra điện thoại, hơn nữa vì được đăng công khai nên bắt buộc bản thân phải học hành cho nghiêm túc.

Đó là những nguyên tắc ban đầu mà mình đặt ra trước khi bước vào thực hiện, và dưới đây là những kết quả và cảm nhận của mình khi thực hiện xong thử thách.

Khả năng tập trung phát triển rất mạnh: từ thói quen  kiểm tra điện thoại mỗi mười năm phút, giờ mình có thể mặc kệ cái điện thoại ở đấy mà tập trung sức lực trong năm tiếng đồng hồ liên tục, và sau đấy là nghỉ ngơi. Không phải vì kiệt sức mà vì cơ thể không muốn học tiếp nữa.

Tái xây dựng kĩ năng tự học: việc tự học trong một quãng thời gian dài cho phép mình thử và sai nhiều phương pháp tự học khác nhau, từ đó dần tìm ra phương pháp học tập phù hợp nhất với bản thân, không còn áp dụng phương pháp tự học khi còn ngồi trên ghế nhà trường nữa.

Xây dựng thói quen tự học: Sau 100 ngày thực hiện thử thách liên tục, thói quen mỗi ngày tập trung học tập/đọc sách hoặc hoàn thành deadline dần được hình thành. Nếu đến cuối ngày mà vẫn chưa thực hiện thì mình luôn có cảm giác chán nản và bất  an cực độ. Một ví dụ là vào ngày thứ 32 của thử thách mình có việc phải về quê vì công việc, và hôm đấy dù đã mỏi mệt, mình vẫn bắt đầu học từ 23h và chính thức gục ngã trên bàn học vào lúc hai giờ sáng. Tuy hôm sau khá mệt mỏi nhưng trong lòng vẫn cảm thấy hài lòng vì mình đã không vi phạm quy luật thử thách.

Khả năng sáng tạo và trạng thái dòng chảy (Flow) khi học tập: Việc học tập ở cường độ cao cho phép mình thấy những góc nhìn, những kiến thức liên kết với kiến thức trong sách mà mình đọc, tất cả đều là tri thức chủ động (Activated Knowledge), kiến thức được tiếp nhận, phân tích, phản biện và áp dụng ở mức độ mà mình chưa bao giờ nghĩ bản thân có thể đạt tới được. Song song với đó là những ý tưởng mới được mình nghĩ ra trong dòng chảy đã giúp mình giải quyết rất nhiều vấn đề trong cuộc sống.

Đây là những thành quả mình ít nhiều cũng đã lường trước, nhưng có những lợi ích mà dù có đầu óc phong phú tới cỡ nào mình cũng chưa thể nghĩ tới:

Ngủ và dậy sớm hơn: Khi bản thân đạt tới cột mốc học liên tục 3 tiếng một ngày, mình bắt đầu nhận ra vấn đề ở thời gian biểu của mình, nếu mình cứ duy trì thói quen ngủ lúc 1-2h sáng và thức dậy lúc 8-9h thì sẽ không còn đủ thời gian cho việc học và các công việc quan trọng khác, từ đó nó tạo ra động lực thúc đẩy bản thân phải đi ngủ và thức dậy sớm hơn để có đủ thời gian hoàn thành các tác vụ đã đặt ra.

Tập trung hơn khi lái xe: Trước đây vì hay xao nhãng, mình hay vừa chạy vừa nghĩ linh tinh nên mình khá bị động khi xe phía trước phanh gấp. Còn giờ đây, tuy tim mình vẫn nhảy lên một nhịp nhưng mình có thể dễ dàng xử lý tình huống một cách chủ động và mượt mà và tiếp tục tiến về phía trước.

Ăn ít hơn và giảm cân hiệu quả hơn: Sự mệt mỏi sau khi học xong cho cảm giác tốt hơn rất nhiều khi mệt mỏi bởi làm việc. Nó tạo ra cảm giác không thèm ăn và loại bỏ thời gian rảnh để bản thân mình “Cảm thấy thèm ăn cái gì đó” từ đó hỗ trợ việc giảm cân rất nhiều. Giờ đây mình chỉ cần duy trì chế độ tập luyện và ăn ít lại, học nhiều hơn và cơ thể mình tự động giảm tỉ lệ mỡ một cách tự nhiên.

(Thật sự thì làm sao minh có thể ngờ được lợi ích này chứ, và cũng như việc dậy sớm hơn, nó dường như là một quân cờ domino phải đổ vậy)

Sự biết ơn sâu sắc: Là một người thực hành chủ nghĩa Khắc Kỷ và critical thinking, mình dĩ nhiên luôn tìm ra những việc mà trước đây mình coi là hiển nhiên phải có, và đó chính là một cơ thể khỏe mạnh và một tinh thần vững vàng. Có những vĩ nhân dù phải chịu sự đau đớn dai dẳng về thể xác, nhưng bằng khả năng tập trung, họ vẫn có thể cho ra nhiều sản phẩm ảnh hưởng lớn đến thế giới. Với điều kiện hiện tại, mình có thể đọc bất kì cuốn sách nào mình muốn, học hỏi thứ gì mình thích đã là một sự may mắn của bản thân.

Những mối quan hệ tốt hơn: Môi trường sống ảnh hưởng đến tính cách và quan điểm của một người tuy chậm nhưng chắc chắn. Khi còn nhiều thời gian rảnh, mình luôn dùng thời gian đó giải trí, và bởi vì xung quanh ai cũng như vậy, ai cũng đề cao việc giải trí hơn là học tập. Dũng cảm “Thanh lọc” lại các mối quan hệ xung quanh đồng nghĩa với việc mở ra cho bản thân cơ hội được gặp gỡ, được tiếp xúc đến nhiều người có cùng quan điểm với mình và khiến họ trở thành những người bạn thật sự hơn

Tuy mình không còn tin vào câu nói “Bạn là trung bình cộng của năm người xung quanh bạn nữa” vì nó ngây ngô, nhưng nhìn lại mình vẫn thấy kể từ quyết định thanh lọc ấy mình có nhiều thời gian hơn để trò chuyện với người xứng đáng để trò chuyện, và nó dẫn đến những buổi nói chuyện rất có ý nghĩa. Hơn nữa, tại sao mình phải tìm kiếm một người bạn tốt để chơi, trong khi chính bản thân mình có thể trở thành mẫu người bạn ấy?

Biết quý trọng thời giờ: Khi còn là trợ giảng, mình đã phải xách cái xe cà tàng đi sáu cây số để đi làm, Vào 16h30,...và bạn hiểu rồi đấy, di chuyển sáu cây số trong trung tâm thành phố thì 30 phút đã là nhanh. Trung bình một ngày mình mất hơn một tiếng đồng hồ chỉ để ngồi trên xe máy. Mình cứ mãi nghĩ “Giá mà mình có thể làm một công việc nào đó gần nhà, hoặc tốt hơn là online để có nhiều thời gian học và làm việc hơn.” (Và giờ mình đạt được thật.)

Không còn ảo tưởng về việc yêu đương: Là một người bình thường, dĩ nhiên mình lúc nào cũng thiếu thốn tình yêu, dù biết rõ muốn yêu thương người khác thì phải biết cách yêu thương bản thân mình trước, và cần học cách cân bằng giữa thời gian cho công việc, học tập và cho người khác. Nhưng, dĩ nhiên là mình làm lơ chuyện đó. Với một tâm lý méo mó như thế thì mình cứ để chuyện đó ám ảnh mãi trong đầu.Nhưng khi đã thật sự dậy sớm, học hành nghiêm túc, dũng cảm nhìn lại thiếu sót của bản thân, thì những gì mình đã làm chỉ là yêu thương bản thân kiểu nửa mùa, chỉ là cái vỏ hào nhoáng nhưng rỗng tuếch. Hiểu rằng chưa cân bằng được thời gian cho những thứ mình quan tâm, thì mình không còn áp lực chuyện tình cảm gì nữa.(Mà có khi mình sẽ không bắt đầu một mối quan hệ nữa, một canh bạc quá rủi ro, quá nhiều tổn thương, mất mát và bi kịch)

Ảo tưởng về quản lý thời gian: Suốt thử thách mình đã đối mặt trì hoãn của rất hiệu quả bằng việc các phương pháp đã được nêu ở bài viết này của mình. Tuy trì hoãn đã giảm đi đáng kể, nhưng mình cũng vướng vào một nhận định sai lầm rằng mình bắt buộc phải hoàn thành hết tất cả những tác vụ mình liệt kê ở đầu ngày. Nhưng thời gian trong ngày và hữu hạn, và có những việc nhảy vào làm xáo trộn kế hoạch mà mình không sao tránh né được. Đã có những lúc mình nổi giận với chị gái mình chỉ vì việc chị ấy nhờ làm xáo trộn kế hoạch của mình.Nhưng trên đời này có thể kiểm soát thứ gì khác ngoài bản thân nữa đâu?

Nên mình nhận ra cần làm thêm một bước nữa là đánh giá mức độ quan trọng và ưu tiên của từng công việc theo thang điểm 5 để quyết định xem sẽ cần phải làm công việc nào trước tiên, những công việc chưa hoàn thành có thể để qua ngày mai. Việc này đã giúp mình giảm đáng kể áp lực không cần thiết trong cuộc sống.

Trở thành một ngọn đuốc mồi lên ngọn lửa học tập: Có rất nhiều bạn bè hỏi về thử thách và có ngỏ ý tham gia. Tuy rằng gần hết mọi người chỉ hỏi rồi thôi, hoặc không thể thực hiện vì nhiều lý do khác nhau. Nhưng vốn dĩ ngay từ ban đầu mình đã không có kì vọng gì vì hơn ai hết, mình thấu hiểu sự khó khăn khi phải bỏ đi một thói quen đã bám quá sâu và bắt đầu ươm mầm cho một thói quen mới là khó khăn và gian truân nhường nào.

Nhưng đã có một chị đồng hành với mình trong suốt thử thách, và với mình, dù chỉ góp phần giúp đỡ một người thay đổi thói quen để có một cuộc sống tốt hơn đã là một thành công lớn đối với mình.

Tuy nhiên, như bất kì thứ gì trên đời này cũng đều có hai mặt tốt và xấu, nên thử thách này cũng vậy. Trong suốt quá trình thực hiện mình đã rút ra những hạn chế và bất lợi của thử thách này.

Phụ thuộc vào thiết bị di động: Do phải có video làm bằng chứng cho việc học nên thử thách sẽ phụ thuộc rất nhiều vào điện thoại ghi hình. Nếu bây giờ mình có dự định học tập nhưng điện thoại lại hết pin thì mình bắt buộc phải chờ cho đầy pin, hoặc phải mượn một thiết bị khác để ghi lại.

Khó bắt đầu đối với người mới: Tuy đã cố gắng tạo điều kiện dễ dàng nhất có thể nhưng việc học tập liên tục cũng tạo ra một áp lực rất lớn đến với não bộ vì chưa thể làm quen với cường độ học tập đó.

Cảm giác mỏi mắt, kiệt sức trong ngày: vào những ngày đầu của thử thách mình xuất hiện triệu chứng mỏi mắt và kiệt sức tinh thần rất trầm trọng. Mình đã nghĩ nguyên nhân có thể do phải tiếp xúc với ánh sáng xanh một quãng thời gian dài gây nên, nhưng qua tìm hiểu thì chưa có một bài báo nghiên cứu nào chứng minh hoặc chỉ ra cụ thể việc ánh sáng xanh tác động đến tâm trí và đôi mắt. Sau đấy mình đã phải sử dụng nước nhỏ mắt để làm dịu mắt trước khi tiếp tục học.Mình còn thường xuyên trải qua cảm giác kiệt sức ở những lượt đầu tiên. Đây là trở ngại khiến mình không thể học ở quán cà phê được nữa, vì khi ấy mình sẽ cần phải nằm và chợp mắt trong giai đoạn nghỉ để lấy lại sức.

Cà phê ngắm nhìn đường phố là không thể: Vào đoạn cuối của thử thách mình nhận ra mình đã không thể uống cà phê ở một quán vỉa hè được nữa - có lẽ vì mình chưa thể kiểm soát được khả năng tập trung cao độ nên những lúc cần thư giãn như vậy mình cũng vô tình vào trạng thái “tập trung cao độ”, và dòng xe cộ chính là khắc tinh của trạng thái này. Chỉ cần mười năm phút là mình sẽ lập tức có dấu hiệu đau đầu và choáng váng. Tuy khá bất ngờ nhưng mình nghĩ đây là một cái giá mình phải đánh đổi để đạt được thói quen tập trung cao độ.

Thử và sai để tìm ra quãng nghỉ phù hợp cho bản thân: Đừng cố ép bản thân phải tập trung trong 55 phút như mình ở ngay giai đoạn đầu, hãy thử sức ở mốc 25 phút học - 10 phút nghỉ -25 phút học trước để kiểm tra sức bền tinh thần của bản thân ở mức độ nào, sau đấy bạn hãy tăng dần thời gian lên để tìm ra mốc thời gian phù hợp

Quãng nghỉ giữa các giai đoạn: Bạn nên tạo ra một ngày nghỉ trong thử thách, có thể là mười ngày thì nghỉ một ngày rồi quay lại, hoặc mười năm, hai mươi ngày. Điều này sẽ làm cho cơ thể và tâm trí bạn không bị quá tải trong quá trình thực hiện thử thách.

Nên bắt đầu trước một đến hai ngày: khi bạn đã ấn định ngày tham gia thử thách, hãy học trước đó một hai ngày, ghi hình lại để làm tư liệu phòng trường hợp những hôm bạn “ấn nhầm” nút time-lapse thành slow-motion, quên ấn nút quay hoặc quên sạc điện thoại (Mình đã từng học liên tục trong vòng ba tiếng, và khi kiểm tra thì mình chưa ấn quay; có hôm thì sau hai tiếng học mình kiểm tra thì điện thoại đang quay ở chế độ slow-motion).

Nên để điện thoại nghỉ giữa các lần học: Để điện thoại “nghỉ ngơi” giữa các lần, và cũng để kiểm tra xem mình đã ấn quay chưa, bạn nên chỉ quay trong suốt quá trình học, và khi đến thời gian nghỉ thì hãy để điện thoại tắt để giảm nhiệt.

Đừng lướt mạng xã hội trong quãng nghỉ: Nếu ở giai đoạn đầu chưa thể làm quen được thì không sao, nhưng sau khi đã đến ngày thứ mười, bạn hãy tận dụng từng phút nghỉ để giải tỏa tâm trí, có thể đi bộ, uống nước, giãn cơ hoặc nằm chợp mắt. Tâm trí bạn đã dồn toàn lực trong khoảng thời gian học trước đó, nó cần được nghỉ ngơi, đừng để nó phải tốn công sức xem các tin tức vô nghĩa trên mạng xã hội.

Tìm kiếm một người bạn không phán xét: Nếu bạn ngại việc chia sẻ quá trình học lên mạng xã hội, hoặc sợ cảm giác bị chế giễu bởi người khác, bạn có thể gửi quá trình cho một người mà bạn tin tưởng là luôn dõi theo, hoặc ít nhất là không phán xét bạn, đặc biệt là giai đoạn đầu. Tốt hơn nữa là có cho mình một nhóm bạn tham gia thử thách và hàng ngày gửi quá trình của mình vào nhóm.

Có rất nhiều cách để các bạn phát triển bản thân, điều quan trọng là bạn phải thật sự thấu hiểu “Phát triển bản thân” là gì, và bản thân mình cần những gì để từ đó tìm ra cách phù hợp nhất. Còn nếu bạn vẫn chưa tìm thấy, hãy tự tạo cho riêng mình một thử thách chỉ phù hợp với bản thân.

Mình muốn dành một lời cảm ơn chân thành và sự tri ân đến các nhân vật, các tác giả và những “bạn học” đã góp phần tạo nên một tư duy đúng đắn của mình:

Biểu tượng chiếc lá và bài học ẩn dụ về sự tập trung trong Naruto của tác giả Masashi Kishimoto

Nhân vật Miyamoto Musashi, đặc biệt là trận chiến trong khu rừng với thiên tài thương thuật Inshun của tác giả Takehiko Inoue

Cây viết Trường Sở với loạt bài viết phân tích về Vagabond dưới góc nhìn Thiền Tông.

Tôi tự học của tác giả Thu Giang Nguyễn Duy Cần.

Video từ tốn học: Học là một thái độ sống của Spiderum, và những bài học bổ ích của nhà giáo dụng Bùi Trân Phượng.

Atomic Habit - thói quen nguyên tử của James Clear

Giải trí đến chết (Amusing ourselves to the death) của Neil Postman

Motivation myth của Jeff Haden

Critical thinking: tools for taking charge of your professional and personal life của hai tác giả Richard Paul và Linda Elder

Tác giả Haruki Murakami với không chỉ thói quen làm việc tập trung của mình mà còn ở các nhân vật sau:

Cậu thiếu niên mười năm tuổi mạnh mẽ nhất hành tinh Kafka Tamura, anh thủ thư thông thái Oshima trong Kafka bên bờ biển (kafka on the shore)

Menshiki và anh họa sĩ trong giết tên chỉ huy (killing commendatore)