Spoilers, spoiler alerts, spoiling, spoiler-bringers, and spoiled ones.

Tôi chẳng nhớ lần đầu tiên mình nghe tới từ "spoiler" là khi nào, nhưng khá chắc là tôi thấy nó nhiều nhất là trên những trang và nhóm của cộng động hâm mộ phim ảnh. Cụ thể là các trang dính dáng tới ông nội thời đại mới Marvel, từ phân tích chuyên sâu tới meme, quotes, hay những cá nhân có liên quan.

Không, bài này không phải đả đảo hay tâng bốc Mảvl gì đâu, đơn giản đó chỉ là thứ mang tôi đến với những suy tư đầu tiên về khái niệm spoiler. Nhưng tôi chỉ thực sự suy nghĩ sâu hơn sau khi đọc bài viết của anh Hải Stark về tựa game WRoEF, trong đó có đoạn dẫn nhập sâu sắc về vấn đề này. À, và cả phần sau của nó nữa. Có đọc thì đọc cho hết nha mấy bạn.

trong từ điển Bến Nghé, chúng ta tìm được thứ này:

"spoiler" ở dòng 5 được định nghĩa là thông tin cho chúng ta biết về những sự kiện sẽ diễn ra trong một bộ phim, một series truyền hình, hoặc trong một thể loại khác, trước khi tác phẩm được trình ra cho công chúng.

Và với cái đuôi -er, tôi tin chắc rằng dạng gốc của nó là động từ, "spoil" hoặc "spoile". Câu trả lời chính xác là "spoil". Và thế là tôi thấy dân tình bắt đầu dùng từ "spoil" để chỉ hành động tiết lộ trước nội dung các tác phẩm giải trí cho những người chưa được thưởng thức, khiến cho trải nghiệm của họ bị ảnh hưởng.

Thế thì từ "spoil" có nghĩa gì? Sẵn đang ở Bến Nghe nên tôi "nghé" qua một chút luôn. Và kết quả thì... mấy bạn tự xem đi, link nè.

Có bốn cái nghĩa đó thôi á, thề, không có cái thứ 5 nào như trên kia đâu.

Nghĩa thứ tư thì là một nội động từ, dành cho đồ ăn, chỉ quá trình ôi thiu do (các thể loại vi sinh vật tồn tại bên trong).

Nghĩa thứ hai thì áp dụng cho hành động nuông chiều quá mức dẫn đến làm một đứa trẻ trở nên hư hỏng. Kiểu "có phải A chiều B quá nên B hư phải không?".

Nghĩa đầu tiên có vẻ là gần nhất liên quan tới các tác phẩm nghệ thuật: làm cho một thứ ban đầu là "ngon" trở nên không còn "ngon" nữa.

Nhưng khoan, nếu như vậy thì spoil đâu có nghĩa là "tiết lộ nội dung". Vậy là ở Việt Nam, bạn nào dùng từ này theo nghĩa đó là sai về mặt ngôn ngữ, và còn phạm thêm một lỗi nữa, chêm tiếng nước ngoài bừa bãi.

Thế thì chúng ta có thể kết luận nửa mùa rằng, hành vi "spoil" đối với một tác phẩm nghệ thuật như phim, truyện, game hay theo bất kỳ hình thức nào khác là hành vi làm tổn hại giá trị của tác phẩm, mà trực tiếp và thường thấy nhất là làm hỏng trải nghiệm của người thưởng thức tác phẩm (sau đây xin gọi là "người xem" cho đỡ dài dòng).

Nhưng mà việc làm hỏng trải nghiệm không chỉ đơn giản như là làm người xem mất đi cái gọi là "trải nghiệm nguyên bản" với tác phẩm thông qua việc tiết lộ những tình tiết quan trọng hay thậm chí cái kết của tác phẩm. Chúng ta còn nhiều cách khác để làm nó hư mà.

Thứ tôi nghĩ tới ngay lúc này chính là "kỳ vọng". Vâng, thần chú gọi thần chết của mấy ông bác bà cô có một biến thể mà tôi khá thích, đó là:

Vấn đề lúc này không còn đơn giản là nằm ở chỗ những thanh niên thích bô lô ba la sau khi xem nhẹ một suất sớm, mà là ở tất cả những người có phát ngôn về tác phẩm.

Ơ mà quay lại xíu để nói về "spoiler" cái đi. Nếu "spoil" không phải là tiết lộ nội dung, vậy thì "spoiler" nhất định không phải chỉ những thanh niên thích bô lô ba la kia rồi.

Có điều nói ra điều này thì cũng không phải là phát hiện gì mới mẻ với các bạn, bởi cụm "spoiler alerts" đã và đang xuất hiện dưới đủ mọi tổ hợp hoa hòe trước phần nội dung của các bài viết, video, hay trong bài nói của các bên mà chúng ta đã quen mặt ở trên mạng thời điểm hiện tại. Và những người làm nội dung mà có nhét mấy chữ "spoiler alerts" vào thì sẽ không bị gọi là những kẻ phá bĩnh.

Với cả tôi cũng dẫn ra cái nghĩa trong Bến Nghé Dictionary ở ngay đầu bài rồi, nên nãy giờ tôi dắt mấy bạn đi vòng vòng á. Thôi nghiêm túc nè, những gì tôi nói không hẳn là vô nghĩa đâu, để nó trong góc rồi nó cũng chín thôi mà. Thiệt á.

Vậy thì sau khi đi từ "spoiler" rồi qua "spoil", tới "spoiler alerts", tôi sẽ đưa các bạn qua thung lũng để quay lại với "spoiler".

Nếu nhìn lại những cái nghĩa khác của spoiler trong cái hình đầu tiên, chúng ta nhanh chóng thấy được xu hướng của chúng:

1. bộ phận của cánh máy bay có thể được nâng lên để làm nhiễu loạn luồng không khí quanh cánh và làm máy bay chậm lại

2. phần nhô lên của một chiếc xe tốc độ cao (xe đua hay xe thể thao các thứ) để ngăn chiếc xe bị nhấc lên khỏi mặt đường khi di chuyển ở tốc độ cao

3. một ứng viên tranh cử cho một vị trí, mặc dù không có khả năng giành được vị trí, nhưng có thể có đủ số phiếu để ngăn một trong số những ứng viên chính (có cơ hội cao hơn) giành được vị trí đó

4. một người, sự vật hoặc sự kiện, một cách vô tình hoặc cố ý, ngăn cản một người hoặc sự việc nào đó thành công

5. đối tượng chính mà chúng ta thảo luận trong bài viết này

6. một truyện đăng báo, sách,... được sản xuất gấp để lôi kéo sự chú ý của công chúng khỏi một sản phẩm của bên cạnh tranh được phát hành cùng một thời điểm (thề, cái này nghe nó bẩn dữ dằn)

Vậy, nói về mặt sắc thái nghĩa, spoiler được xác định là những người, vật hoặc sự kiện có tác động làm người, vật hoặc sự kiện khác đi xuống, đi chậm, đi vào lòng đất,... Đương nhiên là tích cực hay tiêu cực thì còn tùy thuộc vào ngữ cảnh, nhưng xu hướng chung của các "spoiler" là kéo người/thứ khác xuống.

Đương nhiên, chúng ta không thể quên nghĩa của từ phái sinh của "spoil", nghĩa là "người hoặc vật khiến một sự vật, sự kiện nhất định từ tốt trở thành xấu", nhưng tôi nêu ra cho vui chứ nó chỉ bao quát hơn nghĩa thứ 5 trên kia của "spoiler" một xíu thôi.

Ok, chốt lại cái nghĩa của từ "spoiler" cho mấy bạn có cái mà đi tiếp với mình nè:

chỉ có như vậy thôi. Tôi phải cố khẳng định điều này, bởi món chính của bài hôm nay sắp được dọn ra rồi đây.

Trong giai đoạn cuối tháng 12, tôi đang măm me ý định xách dép đi xem The Matrix: Resurrection thì trên Youtube, tôi vô tình lướt qua cái này:

Và tôi gần như, ôi cơm mẹ nấu chín, hết cả hứng xem phim, giờ còn phim mịa gì để coi đâu. À, lúc đó tôi đã xem Tơ nhân: Không chốn dung thân rồi, còn Tà độc: Tàn nhân sát thế thì trước đó cũng bị một quả y chang như vậy luôn. Thề, chán đời hết sức. Hứng gió đông, tôi ngồi ngẫm nghĩ hết mấy tiếng mới ra được một chân lý: thế thì đỡ tốn tiền vé.

Tự dưng mấy hôm sau tôi nhớ lại cái lần đi xem Venom (2018). Tuy là lúc đó tôi cũng gần như nhẵn với thể loại siêu anh hùng và phản anh hùng, cảm giác vẫn tương đối phê. Như một thói quen, tôi về nhà, tìm những bài đánh giá phim và đọc. Có cả video phân tích của doubleP nữa. Tôi chợt cảm thấy mừng vì mình đã nhắm mắt ra rạp và không thèm xin vía người khác.

Venom lúc đó trở thành một màn ăn tiền lớn, và đương nhiên, là một trải nghiệm thỏa mãn đối với tôi, dù cho đó là thời điểm mà phim siêu anh hùng giòn ngon không ngán cuối cùng của Marvel, Vô cực chiến, vẫn còn dư vị.

Thế thì câu hỏi là, nếu tôi làm lại pha nhắm mắt ra rạp đó, liệu trải nghiệm có thể phê như Venom không? Câu trả lời là, ai đó xóa giùm tôi đoạn ký ức đó đi!!!

Kể từ đó, tôi có ác cảm với việc lướt Youtube trong thời gian rảnh rỗi, và tôi chuyển sang lướt facebook Watch. Không, chẳng có gì diễn ra ở trên fbW đâu, tôi trở lại với chủ đề chính ngay đây.

Rồi, tôi biết là mấy bạn có cảm nghĩ rằng tôi định chửi những cá nhân làm thumbnail với đặt tựa cho cái video đó, nhưng điều đó không xảy ra đâu. Tôi biết là bên đó người ta cũng cần thu hút người xem mới, và tôi ngờ ngợ rằng họ có biết rằng mình đã có một tác động nhất định đến cảm nhận của người xem, chỉ qua một dòng chữ và một bức ảnh? Tôi chỉ có ý kiến là sau này mấy bạn nên cẩn thận trong việc đưa nội dung vào thumbnail và viết tựa video, bởi chúng là những thứ hoàn toàn có thể nhảy cái poóc lên trước mắt người khác mà không báo trước.

À, đừng nói là đọc nội dung trong thumbnail và tựa đề tốn bao nhiêu giây, bạn có ngừng đọc câu này sau dấu phẩy thứ hai không, không à, thế thì sau dấu phẩy thứ tư?

Nếu ai đó đến trước mặt tôi sau khi tôi nhìn thấy cái "bìa" video đó và nói câu này, tôi hy vọng "this" ở đây là cây bút gì mà Will Smith cầm trong MIB á. À, thêm một tờ note nữa.

Trong thế giới ngày nay, việc đưa ra ý kiến độc lập đối với một sự việc mà mọi người đều bàn bạc trở thành một niềm tự hào kha khá, bởi điều đó thể hiện chúng ta là một con người biết tự đánh giá, một con người có chính kiến, và, ừ, một con người độc lập. Việc bị đánh đồng là "hùa" đương nhiên không vui xíu nào, nhưng mà...

Với việc những người có ảnh hưởng ngày càng thích đưa ra nhận định của họ về những vấn đề từ to tới lớn, mới ban đầu có thể khiến ta cảm thấy mình cũng khá gì và này nọ khi có cùng quan điểm với những người như vậy, nhưng theo xu thế "cá nhân hóa" rầm rộ, nhiều người lại quay đầu cảm thấy bản thân vô vị, là những kẻ sao chép không hơn không kém.

Vấn đề spoiler cũng chẳng thoát ra khỏi đó. Một bên có uy tín nói rằng tác phẩm này hay, nhiều người sẽ đi theo bên đó, và tệ hơn nữa, họ sẽ cho rằng uy tín người nói càng cao thì tác phẩm càng hay. Thế là một bộ phận nào đó tìm ra được vài hạt sạn, hay thậm chí một cái lỗ, và tập trung vào đó mà công kích luận điểm của bên kia.

Thủ lĩnh bầy cá tra hay ăn cây gậy Trường Sơn với những pha 2lite thế nào, thì phía sản xuất cũng có khả năng bị nghi ngờ bank tiền cho bên phát ngôn như vậy. Còn nếu bên phát ngôn không đủ lớn để có thể gây ảnh hưởng tới mức bank tiền thì họ và những người ủng hộ sẽ bị gọi là "hùa". Tôi chẳng biết làm sao để thoát khỏi nguy cơ rơi vào vòng xoáy đó nữa, ngoài việc đứng ngoài những tranh luận và tự mình xem rồi đưa ra nhận định riêng.

lan man quá rồi.

Tôi hay lướt InstaGram, và trên đó thì có những trang hay đăng một đoạn phim rò rỉ từ rạp, một khung hình, hoặc "spoiler without context" của mấy phim mới, nhất là phim của Marvel, tại tôi có theo dõi vài diễn viên có tham gia MCU. Được một cái, những trang đó thường có quy trình rất rất là nghiêm ngặt với việc bảo vệ trải nghiệm của người xem, thường là 2 đến 3 lớp "spoiler warning" trên bề mặt, và việc kéo tiếp sang phải là do bạn quyết định hết. Đương nhiên, hành vi đăng tải một đoạn phim hay bất kỳ nội dung nào trong thời gian công chiếu vì lý do tiền bạc hay kiếm "phem" là không tốt, nhưng mà, tôi ít có khả năng bị ăn "spoiler" oan mạng từ IG hơn so với YT.

bài viết này được bắt đầu bởi một sự việc ngẫu nhiên và không mấy to tát, nhưng chẳng biết tôi đào đâu ra một đống thứ để nói về nó nữa. Đương nhiên, vẫn là một thái độ chẳng cần biết mình đúng hay sai, tôi cảm thấy đưa ra nhận định trong một vấn đề mà mình quan tâm vừa là quyền vừa là trách nhiệm của tôi.

Chẳng là tôi hy vọng với một chút công sức này, tôi có thể giúp đỡ nhiều người đang lấn cấn và mông lung, từ đó khiến cho cộng đồng vững chắc hơn.

Nói một chút về những góp ý của tôi trong cách dùng từ "spoiler", "spoil", hay những định nghĩa của cá nhân, tôi biết chắc là sẽ có vài người thích gân cổ lên cãi, và tôi thì không dùng câu này để chặn họng mấy bạn đâu, cứ cãi đi, biết đâu lại lòi ra thêm vài thứ nữa để mình thảo luận.

À, còn về PP, tôi trân trọng những đóng góp của mấy bạn, và tôi sẵn lòng đưa ra thêm góp ý nếu tôi thấy mấy bạn làm cái gì đó kỳ kỳ...