Bài viết này là ý kiến cá nhân, để phản biện lại các quan điểm của "Shark Linh" - Ms. Thái Vân Linh, giám đốc điều hành của VinaCapital, giám khảo cuộc thi Shark Tank. Các quan điểm sẽ được liệt kê, phân tích, đánh giá, phản biện và chửi thẳng theo tiêu đề của từng đề mục phía dưới.

Bài phỏng vấn được đăng tải trên Cafebiz Shark Thái Vân Linh: Các bạn trẻ đi làm không nên về trước 7h tối, như vậy là quá sớm!
Cách đây 3 tháng, Cafebiz từng tung ra một bài viết với nội dung cổ súy việc nhân viên không nên ra về vào lúc 5 PM, trong giờ nghỉ không nên ăn uống, tán dóc mà chỉ nên đọc sách, soạn email. Ngay lập tức có bài viết: 
Thì hôm nay Cafebiz lại tiếp tục dẫn bài phỏng vấn của Shark Linh "khuyên nhủ" các bạn trẻ không nên ra về trước 7 PM, tức là phải ở lại ít nhất 1 tiếng đồng hồ sau khi tan sở. Sau đây tôi xin lọc ra từng quan điểm vô lý của chị Giám đốc nổi tiếng này, để hy vọng các bạn đừng bao giờ bị dắt mũi bởi cái hệ tư tưởng được thêu dệt nên qua những ngôn từ bóng bẩy vốn chỉ để phục vụ cho giai cấp quản lý. 

Các bạn trẻ không nên về trước 7 giờ tối

Điều cơ bản nhất là các bạn đi làm từ 9h sáng đến 6h chiều về, nhưng sau đấy các bạn phải làm thêm cái gì đó nữa. Nghĩa là: Các bạn không nên về trước 7h, giờ đó là quá sớm rồi. Các bạn có thể ở lại làm thêm công việc khác, trả lời email, nghiên cứu thêm, tới khi về rồi cũng có thể nghiên cứu thêm nữa
                                                                                                            --Shark Linh--
Về mặt pháp lý, dựa theo bộ luật lao động thì thời giờ làm việc bình thường không quá 08 giờ trong 01 ngày và 48 giờ trong 01 tuần. Và Shark Linh "khuyến khích" các bạn trẻ ở lại check email, làm công việc thế kia thì có phải là lao động hay không?! Mỗi ngày ít nhất 1 tiếng, tức là 1 tuần vọt lên 6 tiếng, tổng thời lượng là 54 tiếng, vậy khoảng thời gian làm việc kia liệu có được tính là OT và hưởng lương theo chế độ OT quy định tại Bộ luật lao động hay không?
Đối với người lao động hưởng lương theo thời gian, được trả lương làm thêm giờ khi làm việc ngoài thời giờ làm việc bình thường do người sử dụng lao động quy định theo Điều 104 của Bộ luật lao động và được tính như sau:
Tiền lương làm thêm giờ = Tiền lương giờ thực trả của ngày làm việc bình thường x Mức ít nhất 150% hoặc 200% hoặc 300% x Số giờ làm thêm.
                                                                                Điều 6 Thông tư 23/2015/TT-BLĐTBXH
Chưa kể đến việc là over-time xong thì nhân viên phải được bố trí thời gian nghỉ bù để lại sức nữa. Shark Linh "khuyên" như thế tức là "khuyến khích" các bạn trẻ tự nguyện cống hiến sức lực của mình cho doanh nghiệp mà không lấy một xu?? Bởi vì nhân viên tự nguyện thì sẽ không tính là công ty yêu cầu over-time, và dĩ nhiên sẽ không phải trả lương, mà làm được thêm nhiều việc. Shark khôn thế, khôn hết cả phần người khác!

Và làm ơn làm phước đừng bảo là ở lại công ty để học thêm cái này cái kia. Tôi nghĩ do Shark được đào tạo và làm việc thời gian dài ở nước ngoài, và vì hiện giờ vị trí ngồi của Shark quá cao nên không hiểu được cái cảnh của "thường dân" phía dưới, nên Shark phán như đúng rồi. Tôi chả điên mà ngồi nán lại công ty để "học thêm", lý do như sau:
MỘT: Shark ngồi ở cái văn phòng làm việc ít nhất 8 tiếng 1 ngày, từ ngày này qua tháng nọ, thì liệu Shark có còn tâm tình để ở lại cái phòng đấy mà mở sách mở vở ra học thêm không? Trong khi các trung tâm kỹ năng, ngôn ngữ, họ vắt đầu vắt óc để nghĩ ra phương pháp sao cho học viên học dễ vô, nhất là dành cho những người đang đi làm, sau khi họ đã bị vắt kiệt hết chất xám từ 8 tiếng công sở, thì Shark Linh bảo ngồi ở công ty học 1 tiếng là xong. Tất cả mọi người hãy nghe theo Shark Linh, để tiết kiệm 50 triệu cho 1 khóa học IELTS ở Wall Street English đi nhé.

HAI: Ở trên cao không thấy, chứ nói thật Shark cứ xuống phía dưới, bốc đại một công ty nào đó, giấu danh tính, dùng cái bằng đại học sàn sàn mà xin việc, thì Shark sẽ thấy cái đa phần cái Working environment ở Việt Nam nó toxic cỡ nào. Nói không ngoa, chứ nó vừa giống cái chợ tình cho trai gái lựa nhau vì đếch còn thời gian đi hẹn hò, vừa giống cái ổ gái ngày ngày diện đồ õng ẹo "tuyển" các sếp làm sugar-daddy, vừa là cái ổ mách lẻo đồn nhảm, vừa là cái băng đảng phân cấp phân bậc hẳn hoi dựa theo quan hệ rõ ràng. Ngồi chăm chỉ làm việc thêm giờ, ngồi mở sách ra đọc là y như rằng bị đồn thổi:"À con này/thằng này giả vờ lấy le với sếp để được nâng đỡ đây. Gớm, ra vẻ học tập trí thức!". Mấy cái vấn đề này, đợi đến khi Shark biết để mà can thiệp xử lý, thì "thường dân" bọn tôi chết lâu rồi.

Ở tuổi 20, các bạn trẻ nên tập trung vào công việc thay vì nghĩ đến vấn đề cân bằng cuộc sống

Đọc đến cái câu này của Shark Linh, tôi thật không hiểu nổi trong đầu Shark này chứa cái gì, hay là Shark ham làm tiền quá mức rồi, nên cổ súy cho cái điều ngu xuẩn cùng cực là không nên nghĩ đến vấn đề cân bằng cuộc sống?! Tôi sẽ liệt kê ra 3 lý do để nhận định rằng cái tư duy "không nghĩ đến vấn đề cân bằng cuộc sống" nó ác độc đến mức nào.
MỘT: Không cân bằng cuộc sống, sống không ra làm sao, thì làm đếch gì mà tập trung vào công việc được!? Không biết sếp đã từng đọc qua, hay đã đọc mà cố tình quên đi cái gọi là "Hierarchy of needs" của Maslow nhỉ?

Cái câu "Vật chất quyết định ý thức", hiểu đơn giản nôm na là làm ra tiền bao nhiêu thì mức sống, mức tư duy tăng lên bấy nhiêu, nếu như chịu bỏ tiền ra chi trả cho những thứ đúng ở thang đấy. Ví dụ lương 2tr/tháng chỉ cần nghĩ đến thức ăn nước uống và nhà trọ, lương 15tr/tháng bắt đầu nghĩ đến nhà chung cư, rồi lập gia đình,... 
Nói trắng ra, các thanh niên đâm đầu vào đi làm, không mua sắm, không ăn uống chỗ này chỗ kia, không du lịch (đúng y như triết lý không cân bằng cuộc sống) thì làm đếch gì có space để đầu óc phát triển và leo thang nhu cầu? Cái lý thuyết lý nấc thang nhu cầu được sử dụng rộng rãi phải đến 99,9% các doanh nghiệp mà Shark ngó lơ được thì cũng hay. 
Hết giờ làm? Shark ở lại làm kệ m* Shark, tôi đi về ăn cơm với gia đình, mở một bồn nước nóng ra ngâm, bật nhạc lên đọc tiểu thuyết giải tỏa tâm trí, cảm thấy đầu óc còn minh mẫn thì học thêm, chả việc đếch gì phải ngồi lại cái văn phòng đấy mà học cho cực nhọc. Có học cũng chả vào được, ngồi đấy chỉ tổ tốn thời gian của tôi!
HAI: Không cân bằng cuộc sống, tôi xin phép hỏi thẳng Shark Linh, điều này có bao gồm cân bằng quan hệ với gia đình không? Nếu có, tôi khuyên các bạn nào dưới trướng Shark nên nghỉ mẹ nó đi cho lành. Không nói đi đâu xa, nhỏ em họ tôi ở nhà đi làm KCS, sáng 7h30 dậy ăn uống tất tưởi chuẩn bị đi, tối 9h-9h30 lết về đến nhà, mặt mày hốc hác, hỏi gì cũng chả buồn nói, ậm ừ vài ba câu rồi leo mẹ lên phòng đi ngủ. Kể từ lúc nó đi làm, bố mẹ nó bảo hiếm lắm mới thấy mặt. Hôm rồi ghé xuống gặp, thấy nó đang ngồi ăn cơm lúc 10h tối, đứng sau vỗ vai cái mà nó hét toáng lên, chửi um sùm kêu mệt mỏi. Mình thừa biết nó bị stress công việc nên thôi cũng không trách, nhưng mình nói thẳng là xem lại như thế nào, chứ làm mà chẳng còn biết văn minh nhân loại thế này thì làm làm đếch gì?! Gia đình có công việc gì thì hầu hết nó vắng mặt, việc nhà a-z ba mẹ và bà nội làm, đi làm về cứ lên phòng đóng cửa giam mình. Hẹn hò thì vài ba hôm là dẹp, vì chả có thời gian và tâm sức cho bất cứ thứ gì khác chứ đừng nói đến phát triển bản thân. Ý của Shark Linh là biến thành cái này à!? Đấy là Shark bảo là ở lứa tuổi 20 đấy nhé, chứ đến 25 đổ lên có gia đình là ối chuyện vui để chửi. 

BA: Tuổi 20 là cái tuổi cực dễ khủng hoảng, thậm chí người ta còn đặt cho nó cái tên là Khủng hoảng tuổi 20 hay Quarter-life crisis. Cơn khủng hoảng này rất dễ dẫn đến tự sát, hoặc các sang chấn tâm lý vĩnh viễn, lý do cũng vì quá tham công tiếc việc mà không thể cân bằng nổi cuộc sống của mình. Tỉ lệ tự sát tăng dần theo từng năm ở tất cả các quốc gia, vì cuộc sống trở nên quá khó khăn, mà con người ta vì chạy theo các "lý tưởng" của các CEO này, tỉ phú nọ, doanh nhân kia, cứ mải miết bám lấy những điều viển vông mà chôn thân xuống vực sâu không đáy. Lấy ví dụ tỉ lệ tự sát ở Mỹ tăng 28% trong vòng 20 năm, trong khi đó 25% thanh niên Nhật Bản thú nhận từng có ý định tự sát ở tuổi 20.
Không biết phải nói bao nhiêu lần nữa, thì các bạn trẻ mới thủng cái đầu ra mà hiểu rằng việc các CEO xuất hiện và "chia sẻ" kinh nghiệm của mình trên các phương tiện thông tin đại chúng nó là một phần trong chiến dịch Marketing của doanh nghiệp nhỉ? Nếu không vì một lợi ích nào đó, liệu các bạn có nghĩ rằng họ chịu tiêu tốn thời gian của mình ra cho các chương trình truyền hình, trong khi các CEO cực thiếu thời gian cho gia đình và bản thân?!
Và cũng không biết phải nói bao nhiêu lần nữa, các bạn mới hiểu ra rằng trên đời cũng chỉ có 1 Steve Jobs, 1 Mark Zuckerberg, 1 Bill Gates và 1 Evan Spiegel thôi! Dẹp cha mấy câu chuyện về nỗ lực bla bla đi, trước khi bảo người ta bỏ học vẫn làm nên này nọ, thì xin bỏ chút thời gian đọc lại background các sếp để xem các sếp bỏ học nhưng là bỏ toàn Harvard, Stanford thôi, và cũng thêm cả cái background gia đình chứ đùa. 

Nói đến vụ tự sát, nếu chưa tin, mời Shark Linh liên lạc trực tiếp với ba tôi, nghe ông kể về việc cô nhân viên cấp dưới của ông tự sát ngay trong phòng trọ cũng chỉ vì quá tham công tiếc việc, không cân bằng cuộc sống, để tình yêu đổ vỡ mà nghĩ quẩn. Cô này (tạm gọi là cô A) chính tay ba tôi đánh giá thực tập, xuất thân rất tốt, gia đình khá giả, học Ngoại Thương chứ chẳng đùa. Hôm thứ 6 mới chào chú con về quê mấy hôm, thì đến sáng thứ 2 ba tôi nhận được cuộc điện thoại của cô bạn thân cô A, giọng run run nói không ra hơi: 
_Chú ơi, con gọi A cả ngày hôm qua không được, hôm nay lên phòng nó thì thấy khóa cửa trong, đèn còn bật, mà trong phòng có mùi gì ghê lắm, chú lên xem hộ con chứ con sợ quá. 
Thế là ba tôi tức tốc chạy lên, trèo lên lan can nhìn vào khe thông gió ở trên để xem thử, thì thấy cổ treo cổ tự tử trong phòng, khuôn mặt đen lại, biến dạng hết, dịch đen chảy ra đầy phòng. Thế là báo công an, lúc phá cửa vào phòng, ông còn phụ bên pháp y đỡ thi thể xuống, lúc đó vừa đỡ vừa bảo:
_A ơi, con làm gì mà phải khổ thân thế này hả con?
Nguyên phòng đấy nghỉ làm tập thể cả tuần, không dám đi làm, chỉ có bố tôi dám đi, tại ông nghĩ mình đối tốt với cô A vậy thì việc gì phải sợ. Bởi lẽ khối lượng làm việc ở một cơ quan cấp địa phương nó nhẹ nhàng lắm, không nặng nề gì nhiều, chẳng qua cô A học theo mấy cái tư tưởng làm giàu có làm thêm tự do bên ngoài, lo mải miết "tập trung sự nghiệp" và cuối cùng là xong một đời người ở tuổi 25.

Kết luận

Nói đến đây, tôi hy vọng các bạn nên hiểu được mình đang ở vị trí như thế nào, và mình có thể leo đến những vị trí như thế nào. Bạn không thể cất cách bay trong vị thế loài gà được. Tất cả những thứ sách vở "chia sẻ" kia nó là con dao 2 lưỡi, nếu bạn lần mò theo mà vô tình nó hợp với bạn, thì bạn trở nên tốt đẹp hơn, còn nếu mà sai, thì cứ tin tôi rằng cửa nhà xác không còn xa. Các bạn chưa chứng kiến tận mắt cảnh cuộc đời của người thân, bạn bè đi vào cảnh tứ tán, sinh tử li biệt thì các bạn chưa thấy những lời “vàng ngọc” kia nó cay độc cỡ nào đâu, ức mà ứa nước mắt cho một kiếp người.
Các bạn đừng để bị "lừa" để biến vào vị trí phụ thuộc. Doanh nghiệp và Người lao động có một mối quan hệ cộng sinh, chứ không phải là mối quan hệ kiểu "Đừng hỏi công ty đã làm gì cho ta, mà phải hỏi ta đã làm gì cho công ty", điều các Shark hay hướng các bạn tới. Ở nước ngoài, các doanh nghiệp người ta còn phải đua nhau nâng cấp phòng làm việc, nâng cấp working environment để thu hút nhân công kia kìa. Chứ bạn nghĩ không không mà họ chi cả mớ tiền ra chỉ để giật cái giải thôi à? Các Shark đang cố gắng tẩy não các bạn bằng các "lời khuyên", để khi các bạn làm theo, và nhân rộng ra, thì đến một thời điểm nó sẽ biến thành một thiên kiến xác nhận, tức là nếu không làm theo thì sẽ lạc lõng giữa cả một xã hội toàn những người làm theo lời Shark. Nhìn sang Nhật Bản đi, chính phủ nào yêu cầu họ làm 12h/ngày?! Sếp nào dám bắt họ làm 12h/ngày?! Thế nhưng họ vẫn bảo nhau đi làm 12h/ngày trong khi họ ghét cay ghét đắng điều đó và tự tử rào rào. Cả một dân tộc với mức độ nhận thức cao như Nhật Bản mà còn chìm trong cái thiên kiến xác nhận đó, điều gì khiến các bạn nghĩ rằng Việt Nam sẽ thoát khỏi cái bẫy kinh khủng kia?
Riêng về các vị Shark, các vị lâu lâu cũng nên giả trang vi hành để biết phía dưới như thế nào, để mà các vị đưa ra các "lời khuyên" cho nó đàng hoàng hơn, chứ không phải thứ lời khuyên rác rưởi như thế này. Nói tóm gọn lại là: 

Shark Linh, thích ở lại làm xin tự đi mà làm!

Tham khảo
Luat Duong Gia, mức tiền lương thêm giờ của người lao động, xem tại: https://luatduonggia.vn/muc-tien-luong-lam-them-gio-cua-nguoi-lao-dong/ 

Chinh phu, Bộ Luật Lao Động, xem tại: http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=1&_page=1&mode=detail&document_id=163542 
World Population Review, Suicide rate by country, xem tại: http://worldpopulationreview.com/countries/suicide-rate-by-country/
Góc_nhìn_thời_sự Người_trong_muôn_nghề Phát_triển_bản_thân