Seri "Dành cho người lười nhưng đam mê học luật" (P1)

Xin chào các anh chị em.

Tôi không phải là dân công nghệ, mà chỉ là người muốn áp dụng công nghệ để làm việc nhanh hơn và hiệu quả hơn. Lý do thì quá nhiều nhưng chủ yếu là vì tôi lười, muốn làm ít hưởng nhiều hehe. Thật ra với công việc của luật sư, thẩm phán, kiểm sát viên, nhân viên pháp chế, sinh viên luật hay các công việc khác có liên quan đến luật, các nhiệm vụ hàng ngày như đọc, tóm tắt văn bản, quy định.. chỉ là giai đoạn ban đầu nhưng lại tốn khá nhiều thời gian. Chưa nói đến việc giải quyết các câu hỏi pháp lý sau đó, nên gần như 8h làm việc/ngày là không đủ. Gần đây, với sự xuất hiện của ChatGPT, tôi luôn nghĩ về việc làm sao để khai thác tốt công cụ này. Hôm nay tôi sẽ giới thiệu về cách tôi sử dụng ChatGPT để đọc hiểu và tóm tắt 1 bản án.

Với phương pháp này, bạn không cần phải xây 1 app để Chat với file, thứ bạn cần là 1 tài khoản ChatGPT và viết PROMPT hiệu quả.

Đọc bản án là một công việc khá nhàm chán, mặc dù độ dài trung bình của các bản án này chỉ từ 10-50 trang, quá ngắn so với 1 cuốn sách, và thực ra kiến thức không hàn lâm như một bài nghiên cứu khoa học. Những bản án giải quyết các tranh chấp rất đỗi bình thường trong cuộc sống như: Tranh chấp nuôi con và chia tài sản, tranh chấp sa thải người lao động, tranh chấp về việc quản lý, điều hành công ty....Và lẽ ra với tính hữu ích này thì việc đọc bản án phải khiến bạn duy trì động lực hơn mới phải. Tuy nhiên, cái gì cũng có lý do của nó, việc bạn phải đọc 1 vụ án (với rất nhiều nhân vật và hành động) không liên quan gì đến mình, cách kể chuyện thì nhàm chán (vì bản án được cấu trúc theo quy định pháp luật chứ không phải chỉ đơn thuần ghi lại diễn biến phiên tòa để trở nên gay cấn như trong tiểu thuyết hay trên phim) hay là dẫn chiếu nhiều quy định mà bạn phải tự tìm kiếm song song với việc đọc bản án. Cảm tưởng giống như bạn đang đọc tiếng Việt nhưng phải dịch từ tiếng Việt sang tiếng Việt vậy. Với những khó khăn trên, thì việc có 1 công cụ tóm tắt tình tiết, phát hiện ra sự kiện quan trọng chi phối toàn bộ vụ án, trình bày lập luận của Tòa án một cách dễ hiểu thì thật sự không còn gì để nói.

À đấy là tôi chém gió hơi lố, còn đây là cách người bình thường dùng ChatGPT:

Bạn có thể so sánh với câu trả lời chuẩn chỉnh, được trích dẫn từ Điều 188 Luật Đất đai 2013:

Ở ví dụ trên, LuatVietnam đặt câu hỏi: “Hãy cho tôi biết điều kiện để mua bán đất đai theo Luật đất đai Việt Nam”, và kết quả là ChatGPT trả lời khác xa so với cách mà 1 người học luật sẽ trả lời. Đối với một người hành nghề luật/học luật, câu trả lời này sẽ phải dựa trên quy định pháp luật cụ thể tại Điều 188 Luật Đất đai 2013. Còn ChatGPT chỉ đưa ra những thông tin chung chung, tuy rằng khá hợp lý nhưng độ chính xác thấp, và quan trọng là không có cơ sở pháp lý.

Tuy nhiên, liệu rằng ChatGPT có vô dụng đến vậy không? Tôi thì nghĩ giống như khi mình thuê 1 trợ lý trẻ tuổi, thiếu kinh nghiệm nhưng ham học hỏi, luôn lịch sự, không bao giờ từ chối bất cứ yêu cầu nào và quan trọng là...rất rẻ, thì mình phải chấp nhận tốn thời gian và công sức để training họ. Vì vậy mà tôi kiên nhẫn hơn một chút, tìm hiểu cách giao tiếp với "em nó" sao cho hiệu quả và rút ra một số đặc điểm của ChatGPT như sau:

Như vậy, chất lượng câu trả lời của ChatGPT phụ thuộc rất nhiều vào một người (hay có thể là nhiều người), đó chính là bạn. Bạn phải biết mình muốn gì và phải đi sâu vào chi tiết những điều bạn muốn, thì ChatGPT mới có hiệu quả với bạn. Vậy thần chú để tóm tắt một văn bản hiệu quả chính là:

Như đã nói, trước khi bạn ra lệnh bằng prompt cho ChatGPT, bạn cần biết mình muốn gì trước.

Vậy tôi muốn bản tóm tắt bản án này có hình thù như thế nào?

Ở đây, tôi sẽ sử dụng cấu trúc của tư duy pháp lý dành cho luật sư. Đây là một cấu trúc đã được đề cấp trong cuốn sách “Tư duy pháp lý của luật sư” (tác giả Nguyễn Ngọc Bích). Tác giả là một luật sư nổi tiếng đã từng học tại trường Luật Harvard và cách tư duy trong cuốn sách này được sự ủng hộ của nhiều học giả, luật sư, thẩm phán….Nếu bạn muốn tìm hiểu kỹ hơn về tư duy này có thể tìm đọc cuốn sách nhé.

Bạn thấy đấy, tóm tắt không chỉ đơn thuần là rút gọn văn bản. Mục tiêu cho bản tóm tắt này ngoài việc tóm tắt các sự kiện, thì cần nhiều hơn thế. Cụ thể là: Phát hiện được thẩm phán khi xử một bản án là đang trả lời cho câu hỏi gì (Câu hỏi kết luận), gạn lọc những sự kiện nào có ảnh hưởng đến việc trả lời Câu hỏi kết luận (Sự kiện mấu chốt), câu hỏi nào ngọn nguồn vấn đề mà 2 bên đang tranh cãi (Câu hỏi mấu chốt), câu hỏi nào hỗ trợ cho việc trả lời Câu hỏi mấu chốt (Câu hỏi phụ thuộc). Việc liên tục đặt câu hỏi sẽ kích thích bạn tìm kiếm câu trả lời. Quan trọng nhất, là Lập luận của Tòa án để trả lời những câu hỏi này như thế nào, để cuối cùng đi đến Quyết định sau cùng.

Nghe có vẻ thật nhiều thách thức nhỉ. Đôi khi tôi chỉ ước mình có thể tận hưởng việc đọc bản án như là đọc Harry Potter thì tốt biết mấy. ChatGPT đúng là có ích, nhưng bạn cũng phải động não nhiều chút thì mới thu được kết quả như ý. Việc chỉ đơn thuần đọc bản án và ghi chép đơn giản sẽ kém hiệu quả hơn việc vừa đọc vừa tư duy, và ghi chép có hệ thống.

Sau khi đã chuẩn bị output, giờ là lúc chuẩn bị cho input. Bạn sẽ cần tạo prompt như thế nào để điền vào tất cả chỗ trống cho phần output ở trên?

Có rất nhiều loại prompt khác nhau: Zero-shot, few-shot, zero-shot-chain of thought. Đối với mục tiêu tóm tắt, tôi sử dụng đa số là Zero-shot prompt. Mặc dù một số nghiên cứu cho thấy loại prompt này cho ra kết quả kém nhất so với few-shot và zero-shot-chain of thought, nhưng với trường hợp của tôi lại phù hợp với việc tóm tắt và trích xuất các thông tin trong bản án.

Sau đây là bảng liệt kê prompt tương ứng với các phần trong bản tóm tắt:

Hẳn là bạn sẽ thắc mắc về việc áp dụng các prompt này vào trường hợp cụ thể. Ở kỳ sau, tôi sẽ sử dụng phương pháp này để đọc bản án liên quan đến vụ tranh chấp của cặp vợ chồng nổi tiếng Đặng Lê Nguyên Vũ và Lê Hoàng Diệp Thảo. Vụ án này diễn ra vào năm 2018, trước khi xét xử vụ ly hôn với giá trị tài sản khủng lên đến gần 7000 tỷ. Và cũng là một án điển hình liên quan đến tranh chấp việc giữ, sử dụng con dấu trong doanh nghiệp.

Các bạn có thể đọc Phần 2 tại đây.