Bài viết này bàn về cơn xôn xao trong hai ngày gần đây trên Facebook khi cộng đồng RDVN, bao gồm cả fanpage và group, đã chính thức ngừng hoạt động. Cần phân biệt rõ RDVN với Reddit, RDVN là cộng đồng dịch trái phép những nội dung trên Reddit và không đại diện gì cho Reddit. Vì RDVN được coi là cộng đồng trí thức và có văn hóa đông đảo đứng tốp Facebook Việt nên sự ra đi này gợi lên rất nhiều cảm xúc và tranh cãi.
Thực tế chuyện này tuy đánh mạnh vào cảm xúc nhưng kể cũng bình thường, với các cộng đồng không xây dựng được nội dung gốc thì việc tan vỡ chỉ là sớm hoặc muộn, đặc biệt khi họ không có quyền lợi nhuận hóa vì nội dung hoàn toàn lấy về trái phép. Điểm bất thường là có chăng việc admin canh đúng mùng 1 Tết để mếu máo loan tin rời đi ở trang cá nhân, và canh tiếp sáng mùng 6 để khóc lóc ỉ ôi ở fanpage, rồi tối mùng 6 tuyên bố khóa group luôn, cho thấy việc ngừng hoạt động này không được tự nhiên như cách nó nên diễn ra, hay nói thẳng ra là cứ nghĩ khóc lóc thế là hay, và muốn lu loa để người đời khóc thương.
Link bài đầy đủ ở cuối bài này
Bi kịch ở chỗ người đời đã không khóc thương, mà ngược lại họ còn ném gạch admin vì cho rằng đó là hành động chuyên quyền và bốc đồng. Bởi RDVN hiện nay không phải do mỗi mình BQT xây dựng nên, mà nó là thành quả chung của rất nhiều người tình nguyện dịch để tạo nội dung (phần công), và nhiều người tình nguyện quyên góp tiền và mua áo để duy trì web (phần của). Sẽ là rất khập khiễng nếu so sánh trường hợp này với công ti cổ phần và các cổ đông, bởi vì không pháp luật nào bảo hộ cả. Thảy những gì họ làm chỉ là làm theo những chức năng Facebook cung cấp cho, người bấm khóa group được thì cứ bấm, người bình luận chửi admin được thì cứ chửi. Tóm lại việc này không thể dùng pháp luật mà chỉ có thể nói chuyện bằng lí lẽ, và cư xử sao để được gọi là chơi đẹp, thay vì hành xử bốc đồng và đổ lỗi lung tung.
Và sự việc trên cũng lại là bình thường. Kịch bản tương tự đã xảy ra từ thời internet mới có ở Việt Nam. Đây chính là lí do mà TTVNOL lừng danh ngày xưa có nhiều người tài bỏ cộng đồng mà đi, bởi vì họ không chấp nhận được sản phẩm viết của mình bị những người gọi là quản trị viên khóa hoặc xóa dễ dàng, thà họ viết mà không ai đọc còn hơn. Thảy họ làm được chỉ là bỏ đi và chửi nếu muốn.
Link bài đầy đủ ở cuối bài này
Tôi đã định cứ đứng ngoài cuộc chuyện này, vì một cô admin trẻ con cho rằng hành động đánh úp người dịch của mình là cảm động, thì đơn giản cô ta sẽ bị những người dịch đó đáp trả lại tương xứng. Nhưng lí do để tôi viết bài này bởi vì hôm qua trang Monster Box nói rằng RDVN nên tự hào với quyết định bốc đồng của họ, và Monster Box còn đề cập đến việc "làm vì bản thân" như lí do chính đáng để RDVN tạo ra drama này. Trùng hợp thay, Làm vì bản thân là nguyên tắc tôi tôn thờ và vừa mới viết về, chính là bài viết hiện đang đứng thứ 5 trong tốp tháng ở Spiderum, và nguyên tắc này dường như đang bị hiểu sai hoặc áp dụng sai với trường hợp RDVN.
Tôi được biết rằng những người nằm trong BQT đã bắt đầu mệt mỏi và mất động lực không phải mới hôm qua, mà ít nhất đã nửa năm nay. Tôi biết họ đã cố gắng rất nhiều cho 3 chữ "vì cộng đồng". Nhưng tôi thật vui vì cuối cùng họ đã biết "vì bản thân".
Làm việc cho RDVN chẳng được gì cả, ngoài niềm vui. Danh tiếng? Không. Đến nay tôi còn chẳng biết hết tên của những người đứng sau RDVN. Tiền? Không. Số donate ít ỏi và tiền bán áo chắc chắn không ăn thua với chi phí tạo ra website, tool, app và duy trì domain. Đấy là vẫn chưa nhắc đến chi phí cơ hội về thời gian và tâm trí họ bỏ ra cho RDVN. Vậy, khi không còn vui nữa, họ có quyền nghỉ.
Đoạn trên Monster Box đã phân chia giữa “Vì cộng đồng” và “Vì bản thân” với cách hiểu: Vì cộng đồng là làm/nghỉ theo sự vui/buồn của cộng đồng, còn vì bản thân là làm/nghỉ theo sự vui/buồn của bản thân. Có ba vấn đề:
Thứ nhất: Điều này chỉ đúng nếu việc làm/nghỉ đó không ảnh hưởng đến ai và bản thân mình có toàn quyền định đoạt việc làm/nghỉ. Nhưng trong trường hợp RDVN thì khác, nội dung group được xây dựng từ những người dịch nên những người dịch phải có tiếng nói (to hoặc nhỏ tùy cống hiến) trong việc khóa group. RDVN có thể đóng fanpage vì nó chỉ do BQT tạo ra và đăng bài, RDVN có thể đóng web khi số tiền quyên góp đã cạn và họ không muốn chi thêm, nhưng họ không được đơn phương đóng group khi mà group không cần BQT lẫn tiền vẫn tồn tại được. Rất có thể sau đó group sẽ xuống cấp vì đám đông không người quản, nhưng vì nó được xây dựng từ đám đông nên sụp đổ cũng phải trong tay họ. BQT RDVN không đủ tư cách để nhận nó là đứa con riêng của họ.
Nhưng không, những gì RDVN làm chỉ là một cô admin trẻ con tỏ vẻ bị down mood và tự hào vì bị down mood rồi đi lu loa lên tôi mệt, buổi sáng tôi đóng fanpage, đến tối tôi đóng group dù vừa buổi sáng nói rằng group vẫn bình thường, tất cả xảy ra trong một ngày. Những người dịch còn không được thông tin kịp thời chứ đừng nói đến chuyện được thảo luận. Tôi gọi đây là ích kỉ, ích kỉ không phải là sống theo ý mình mà là bắt người khác sống theo ý mình. Cô admin trẻ con nghĩ cảm xúc của mình là nhất, mình buồn lên thì mình nghỉ, còn cảm xúc của những người khác thì xếp sau cảm xúc của mình.
Link bài đầy đủ ở cuối bài này
Thứ hai: Monster Box dường như cho quên đi việc RDVN đã đổ lỗi cho thành viên trong việc ngừng hoạt động. Buổi sáng hôm đó admin mếu máo một cách cao đẹp rằng việc đóng fanpage chỉ do đội ngũ BQT mệt, và cảm ơn các thành viên cũng như đảm bảo với họ group vẫn bình thường.
Rồi bằng một cơn bốc đồng nào đó mà đội ngũ ông bà BQT trẻ con ấy ngay lập tức đổi ý và gọi nhau ra bầu chọn để tự ý quyết định group sẽ sống hay chết. Và thế là chỉ 12 giờ sau group được khai tử, với lí do là chúng tôi đóng vì bị dư luận chửi rủa nhiều quá. Đúng là đóng vì đội ngũ BQT mệt, nhưng lí do chúng tôi mệt là vì bị cộng đồng chửi, suy ra group của các bạn bị đóng là do các bạn cả thôi. Dường như RDVN đang cố gắng đá quả bóng trách nhiệm lại cho cộng đồng, mà cộng đồng thì nhiều người lắm nên biết chửi ai bây giờ, nhìn qua có vẻ đây là chiến thuật trốn chạy êm thấm.
Nhưng điều này cho thấy RDVN hành động hoàn toàn dựa trên phản ứng từ cộng đồng chứ không từ bản thân, dường như họ không có lí do nào kiên định mà cứ tuỳ hoàn cảnh họ lại đưa một lí do khác nhau. Trong trường hợp này Vì bản thân với Vì cộng đồng về bản chất hóa ra cùng là một.
Thấy hài hước nên để làm minh họa thôi
Thứ ba: Điều quan trọng nhất tôi muốn nói là nguyên tắc "Vì bản thân" không có nghĩa rằng coi bản thân là cái rốn vũ trụ để mà thấy vui thì làm, còn buồn thì tung hê hết lên. Bởi nếu tư duy một cách phổ quát, chứ không phải lấy cảm xúc bản thân làm cái rốn vũ trụ để tư duy, thì việc sản phẩm được ai đó yêu cũng tức là sẽ có ai đó ghét, nếu ngay từ đầu xác định đóng vì bị chửi thì đừng mở ra.
Vì bản thân vốn xuất phát từ việc muốn tìm kiếm một nền tảng vững vàng để chỉ hướng cho cách sống, khi mà thiên hạ năm người mười ý là cái nền tảng quá lỏng lẻo thì những người vì bản thân quay về đặt nền tảng ở trong chính mình. Về sâu xa thì Vì bản thân là hành động có nguyên tắc và đòi hỏi một nhân cách có thể kìm nén cảm xúc và trau dồi tri thức để tự xây dựng nguyên tắc. Nếu vui thì làm, buồn thì nghỉ thì chỉ là hành động cảm tính. Bởi vì vui và buồn chính là cảm tính. Bị cộng đồng khen thì vui và làm, còn chửi thì buồn và nghỉ, thì lúc này phân biệt giữa Vì bản thân và Vì cộng đồng là thừa thãi vì hai cái ấy vốn là một.
Link bài đầy đủ ở cuối bài này
Nói thêm về chuyện lợi nhuận và phi lợi nhuận trong vụ bê bối giữa RDVN với Reddit ở r/nosleep và bị họ cho vào black list để những ai bênh RDVN khỏi ấm ức. Căn nguyên đơn giản là RDVN gọi quyên góp và in áo bán lấy tiền với ý định họ nói là dùng để duy trì web, trong khi Watchdogs nói rõ ràng rằng hành động sinh lợi nhuận thì tức là làm có lợi nhuận và thế là vi phạm. Vậy thôi. Có thể RDVN định nghĩa làm có lợi nhuận khác với Watchdogs, nhưng ở đây đang mượn bài của họ thì phải chơi theo định nghĩa của họ, đặc biệt tác giả bên họ đã được pháp luật bảo hộ bản quyền.
Việc RDVN trình bày về ý định với việc lỗ lãi lại một lần nữa cho thấy họ tư duy theo kiểu coi mình là cái rốn vũ trụ, bởi vì không ai quan tâm và không ai biết được ý định thật sự của RDVN là gì, vì không ai đọc được tâm trí của họ mà biết. Chuyện họ bán áo và nuôi web lỗ hay lãi thì lại càng không ai quan tâm. Watchdogs chỉ nhìn hành động của họ để phán xét mà thôi. Watchdogs và tác giả bảo gỡ bài thì không gỡ hết, còn sót lại trên web thì họ tất yếu sẽ nghĩ rằng RDVN dối trá và lươn lẹo, một lần nữa Watchdogs không quan tâm về ý định tốt hay xấu; RDVN kêu gọi quyên góp thì tất nhiên Watchdogs coi đấy là làm lợi nhuận, ý định là những thứ họ không quan tâm và không tin vì đâu ai có thể kiểm chứng được ý định ấy thật sự như RDVN nói?
Để chặn trước những bới móc ngoài chủ đề hướng vào cá nhân tôi như một số người vẫn thường làm thì tôi nói luôn: Trước kia tôi cũng quản lí fanpage chuyên chôm nội dung. Cụ thể, tôi là trưởng nhóm của một nhóm làm ebook lậu chia sẻ miễn phí, bây giờ thì tôi ngưng làm ebook cũng hơn hai năm rồi. Nhưng nói về ebook thì tôi có thể tự hào mà nói rằng tôi không tham tiền hoặc ngây thơ như RDVN khi lợi nhuận hóa dự án. Fanpage ebook của tôi thuần túy là tình yêu với sách, làm ebook, đôi khi vẽ bìa, với chất lượng kĩ và chia sẻ miễn phí, đến mức nhiều người đọc chủ ý muốn quyên góp. Nhưng tôi đều từ chối tất cả hành động quyên góp, vì ý thức được mình đang làm sai và tuyệt đối không lợi nhuận hóa như một nguyên tắc.
Các bạn, có thể ôm mình và chúng ta cùng hít drama nốt đêm nay. Và ngày mai lại là một drama mới, được không?




TORNAD
1/2/2020
Góc_nhìn_thời_sự Thinking_Out_Loud