Hôm đó anh vẫn chạy GoViet như thường, chẳng ngờ thằng book xe là thằng bạn đại học của anh ba năm trước. Đứng nhìn nó bước ra từ tòa nhà công ty, bắt tay chào đối tác rồi tự tin tiến lại chỗ mình. Dù muốn hay không thì tự trong thâm tâm mình vẫn có một cảm giác hèn kém nhen nhóm trong đầu dù có chối bỏ. Giá như ngày đó anh không chạy Grab vì mơ tưởng đồng tiền trước mắt, thì giờ đã không bị chèn ép từng đồng, từng hào. Giờ có thể đàng hoàng làm một nhân viên trong một công ty nào đó; lương có thể không cao nhưng đỡ vất vả, đỡ nắng mưa.
Một mẩu chuyện ngắn của mình với một anh người quen trong một lần trà đá. Sau này mình cứ suy nghĩ mãi, và ngộ ra vài điều về sinh viên và giới trẻ mình hiện nay.  Không phải tất cả, nhưng đa số mọi người  xung quanh đang bị như thế. Có quá nhiều những bạn trẻ đang lười, lì và tự thỏa mãn với những gì mình đang có. Nếu bạn để ý một chút, bạn sẽ thấy những cá thể xung quanh bạn thuộc về một trong hai nhóm người: người cầu tiến và kẻ an phận.
Người cầu tiến
Hồi đại học, mình từng tiếp xúc với nhiều đứa bạn cực kì năng động, sống nhiệt huyết và luôn cháy hết mình. Trong số đó, có những sv Ngoại Thương tự học lập trình mỗi tối, những sv CNTT ngồi đọc bài luận kinh tế, chính trị, lịch sử hằng đêm vì sở thích. Vài đứa khác thì hay lên các diễn đàn tri thức để tranh luận, phản biện và học hỏi mỗi khi rảnh, hay tập luyện một vài tài lẻ vui vui. Trông họ lúc nào cũng tuổi trẻ, hoài bão và hết mình. Theo mình thấy thì đa số member của spiderum đều nằm trong nhóm này. Nhóm bạn này có xu hướng: luôn học hỏi và hoàn thiện bản thân. Họ biết cách tự nổi bật giữa đám đông, khiến người khác nhìn vào cảm thấy thèm khát, ao ước  và… đố kị. Tuy vậy họ chỉ chiếm một phần nhỏ, rất nhỏ trong số những người xung quanh bạn.
Kẻ lười, lì và an phận
Hãy chọn ngẫu nhiên 100 bạn trên friend list của bạn, sau đó bạn ngồi xác định từng người trong số đó xem có thuộc nhóm trên  hay không. Tuy việc đánh giá từng người là cảm tính, không chính xác hoàn toàn nhưng vẫn nói lên được một phần sự thật, rằng số người nhóm người yên phận đang chiếm phần rất lớn. Mình từng thử chọn với friend list 500 người (với random.org), tính ra 91% trong số đó thuộc nhóm này, dù rằng đám bạn đó hầu hết là sv các trường ĐH top đầu. Dưới đây là một vài đặc điểm chung mà mình đã đúc kết  từ việc quan sát mọi người và chính bản thân mình.
Đọc thêm:
Không mục tiêu
Con người ta lười khi không có động lực, mục tiêu rõ ràng. Có quá nhiều bạn trẻ đang sống “lay lắt từng ngày”, chuyện ngày mai để mai tính cùng với tư tưởng “ra được trường đã rồi tính tiếp”. Cúp học chơi game, thuê người học hộ, thi hộ để qua môn ... rồi tới lúc đi xin việc trượt ngay từ vòng đầu vì đầu óc rỗng tuếch, trượt rồi lại lên mạng múa phím về “nền giáo dục VN”.  Họ ngày này qua ngày khác kêu ca rằng chẳng học được gì ở trường đại học, toàn lý thuyết sáo rỗng mà chẳng nhận ra rằng:
 Lí thuyết thôi chưa đủ, nhưng muốn làm được việc thì phải đủ lí thuyết.
Không ngại khổ nhưng ngại khó 

Nghe hơi sai sai nhỉ, nhưng nghĩ  kĩ một chút bạn sẽ thấy điều này không hoàn toàn vô lý. Ngày học ĐH, từng có thời mình đói quá nên đầu gối phải bò, mình từng phát tờ rơi ngày nắng ngày mưa trong 1 tuần. Ngày cầm tiền công trên tay vẫn vui lạ lùng dù tính ra mình chỉ được 100K/ngày. Trong khi đó, mình từ chối gia sư 200K/2h cho hs lớp 7 – con một người quen, chỉ vì ngại và sợ rằng mình không dạy được. Tất cả thay đổi cho đến một ngày khi máy tính mình cháy khét lẹt, rốt cuộc mình cũng xách mông lên tới nhà anh ấy nhận lời dạy vì cần tiền sửa máy. À thì ra dạy học cũng không tệ lắm, cũng vui mà lại được phụ huynh tôn trọng, quý mến. Thì ra việc nhẹ lương cao không phải không có, chỉ cần một ít chất xám là đủ. Sao ta phải đi bưng bê, rửa bát, bán hàng lương 15K/1h, trong khi có thể lựa chọn việc nào đó khó hơn chút nhưng lương cao hơn. 2h làm việc của mình bằng 13h làm việc của người khác, lao động trí thức nó khác lao động chân tay ở chỗ đó. Đó là cái giá đánh đổi của những năm tháng chú tâm học hành so với những ngày cúp học trốn tiết. Không cần phải chăm chỉ như những con ong, chỉ cần đừng lười quá và sống có mục tiêu một chút.
 Có những điều đơn giản ai cũng “giác” nhưng mấy ai “ngộ”.
Lì lợm và an phận
Con người ta rất ngại thay đổi và lì. Khi đã quen với một việc gì, họ sẽ tự tạo cho mình một vòng tròn an toàn và ở nguyên trong đó. Nếu không có những tác động mạnh mẽ họ sẽ ở lì trong đó nhất định chẳng chịu bước ra. Họ sẵn sàng tấn công ai đó nếu người đó muốn lôi họ ra khỏi cái vòng an phận kia.
Cách đây một tháng, vì trót hứa với đứa bạn làm tuyển dụng cùng cty nên mình đã tìm người giúp. Trong 1 tối, mình khoanh vùng 10 cu em kém tuổi để giới thiệu thực tập:  thực tập CNTT sv năm 3, được đào tạo từ đầu, lương 4tr2, chả cần kinh nghiệm gì. Ngành CNTT của mình thì càng có cơ hội thực tập sớm càng tốt, và đó đúng là công việc mình mơ ước cách đây 2 năm  mà tìm mỏi mắt không ra, giờ đem giới thiệu còn thấy tiếc :)) vì ngày trước phải đi thực tập 0 lương. Cứ ngỡ mấy đứa em sẽ lao vào nhận ngay. Nhưng KHÔNG, KHÔNG HỀ, tối đó mình bỏ cả việc cá nhân để ngồi inbox từng đứa năn nỉ, vận động tư tưởng, khuyên nhủ gãy lưỡi chỉ thiếu điều quỳ xuống cầu xin thôi :p .  Sau cùng mình vẫn nhận lại mấy câu “em sợ mình không làm được”, “em ngại”, “em sợ bị loại lắm”, “để em suy nghĩ được không anh, em muốn tập trung cho kì thi”. Cuối cùng thì có 3 đứa dám bứt phá, bước ra khỏi cái vòng an toàn để đi thực tập, 7 đứa kia hẹn để sau.
Hôm trước đi vội, mình book grab ngay phải 1 đứa trong 7 cu em đó. Mình cười hỏi:  “không tập trung cho kì thi nữa à em”. Thằng cu cười ngượng bảo “chuyện thực tập em đang tính, chạy xe đủ tiền mua con Iphone đã rồi tính tiếp anh ạ”.  Haizz, mình có bắt nó phải thực tập không công đâu mà.
Đọc thêm:
Ngụy biện
Như một cách tự vệ theo phản xạ tự nhiên, con người ta hay “xù lông nhím” khi không thích một lời khuyên, lời nhận xét. Mình rất ít khi nói mấy chuyện công việc, tương lai với lũ bạn cùng tuổi (với những đứa em kém tuổi thì nhiều hơn, vì ít nhất mình được tôn trọng và tụi nó chịu lắng nghe). Đơn giản vì mình không muốn nhận lại mấy câu mỉa mai kiểu:
-    Ôi người có tiền thì nói gì chả đúng.
 -    Chúng mày nghe chủ tịch nói gì chưa.
-     Triết lí vờ lờ chưa.
Vài comment cãi nhau "người giỏi mà phải đi làm công nhân" lượm lặt trên facebook.
Nhiều khi mình cũng mắc sai lầm như  vậy. Khi không thích lời khuyên của ai đó dù biết người ta thật lòng, mình thường chống chế kiểu “Bạn đang áp đặt tư tưởng  lên tôi à, mỗi người có một cách sống, đừng đánh giá người khác theo quan điểm của bạn, miễn tiền mình làm ra thì việc gì phải xấu hổ …bla bla”. 
Giờ nghĩ lại thấy mình thật trẻ trâu và thiển cận, chưa gì đã vội hung hăng, phản bác rồi lại mỉa mai, tổn thương lòng tự trọng của nhau.
Mình không có ý chê bai, chỉ trích những công việc chân tay hay những người lao động. Làm công nhân không có gì phải xấu hổ, nhưng mình là người trẻ thì phải lao động trí thức cho xứng đáng tiền và thời gian ăn học. Không ai cấm một người làm việc gì cả (trừ việc trái pháp luận) nhưng nếu một người trẻ có học thức lại chấp nhận làm công nhân, chạy Grab, GoViet, phụ hồ, tranh việc với mấy bác xe ôm, bác gái ở quê thì thực sự người đó nên nhìn nhận lại bản thân. 
        Khi không ngấm được lời nói, dù vô tình hay cố ý thì người nghe thường gây tổn thương ngược lại người nói. Con người ta luôn có sẵn 1001 lý do để chửi nhau nếu không hợp ý mình, dù biết rõ rằng điều đó có tốt hay không.
Lời kết
Đó là những câu chuyện của riêng mình, có thể đúng, có thể sai đối với ai đó. Điều đó không quá quan trọng vì mỗi người một góc nhìn mà. Mình cũng chẳng muốn ra vẻ ta đây với ai cả, ngước lên thấy mình chẳng bằng ai. Thi thoảng đang ngồi làm việc vẫn dừng lại nhìn xung quanh, thấy quanh mình là những đứa bạn, người anh em đang vẫn đang cặm cụi làm việc, hằng tối vẫn cố ở tại thêm một chút để tự học tiếng, đọc sách, đọc thuật toán, kể cả đàn hát. May rằng ngày đó mình chọn ngành CNTT này, cái ngành mà chỉ lười đọc, lười update công nghệ một chút bạn sẽ thụt lùi và chết đói so với lũ bạn xung quanh. Mình chỉ muốn nói với mấy đứa em của mình cũng như chính bản thân mình rằng:
Nếu em chưa thực sự chết đói và gia đình không hoàn cảnh thì đừng nên mải mê kiếm những đồng tiền trước mắt. Nếu bắt buộc, hãy chọn công việc nào nhiều chất xám một chút em nhé. Chịu nghèo một chút, thiệt một chút để đầu tư cho tương lai sẽ chẳng bao giờ lỗ cả.
 Góc_nhìn_thời_sự  Thinking_Out_Loud