Phong trào tâm linh thời đại 4.0 - Tâm linh hay tâm lý. Niềm tin hay mê tín dị đoan thời đại mới.

Tâm linh là một khái niệm rộng, thay đổi theo hoàn cảnh, với nhiều sắc thái có thể cùng tồn tại. Thông thường, nó đề cập đến tiến trình tôn giáo tái khám phá dạng thức nguyên gốc của con người. Ngoài ra tâm linh còn là những hiện tượng kỳ bí, nằm ngoài phạm vi hiểu biết thông thường của con người như ngoại cảm, thần giao cách cảm, lên đồng, ma nhập, mộng du, bóng đè, thôi miên, chữa bệnh bằng tâm linh,... mà khoa học chưa khám phá, giải thích và chứng minh được. Tâm linh còn là một loại hiện tượng tinh thần đặc trưng ở con người, biểu hiện ở một số người như là giác quan thứ sáu, có cơ sở là vết tích của "logic trực giác xuất thần" của loài động vật cấp thấp để lại trong quá trình phát triển thai người.

Theo Carl Jung, đại biểu nổi tiếng của ngành tâm lý học mệnh danh là tâm lý học chiều sâu, thì linh hồn cũng là một hiện tượng tự nhiên như các hiện tượng tự nhiên khác… Không có một bệnh nào của thân mà không có sự tác động của yếu tố tinh thần. Cũng như trong nhiều bệnh rối loạn tinh thần, cũng có sự tác động của những yếu tố của cái thân vật chất. Thân và tâm không cách biệt nhau. Cả hai đều cùng một sự sống duy nhất. Bên cạnh đó Jung cũng phê phán một số các nhà khoa học phương Tây chỉ thừa nhận các hiện tượng vật chất là có thật, còn các hiện tượng tinh thần thì họ đánh giá là không thực hay là siêu thực.

Các phương thức thể hiện tín ngưỡng, văn hóa, các câu truyện dân gian như thờ cúng tổ tiên, cúng rằm... vẫn còn lưu truyền tới ngày nay nhưng cách thức thì đã thay đổi đi chút khác. Người trẻ không còn quá quan trọng về các thủ tục rườm ra quá mức mà thay vào đó là lòng thành tâm. Các hủ tục lạc hậu hay bùa, ngải dần dần bị phai nhạt đi hoặc là thất truyền dần, con người hiện đại không còn niềm tin vào những hủ tục đấy nữa. Các tôn giáo vẫn giữ được niềm tin vốn có là hướng con người đến cái thiện và bên cạnh đó cũng đi kèm là những góc nhìn khoa học để phù hợp với cuộc sống hiện đại. Đấy là những tín hiệu đáng mừng trong công cuộc bài trừ mê tin dị đoan.

Nhưng trong những năm gần đây, với sự hòa nhập của văn hóa phương tây và các áp lực, các nhu cầu mới trong xã hội hiện đại thì rất nhiều bạn trẻ tìm đến đến tâm linh để giải quyết các nhu cầu về tâm lý, các vấn đề về cuộc sống hằng ngày và cả định hướng lâu dài cho tương lai. Dạo gần đây chúng ta có thể thấy các dạng như tử vi phương Đông, xem tướng, hay của chiêm tinh phương Tây như là thần số học, bản đồ sao, Tarot... xuất hiện dày đặc xung quanh cuộc sống, trên Internet và có thể xuất hiện ngay trong những cuộc đàm đạo của các bạn trẻ. Các câu hỏi “bốc 1 tụ bài để xem có nên nghỉ việc trong mùa dịch hay không?” hay các định luật hấp dẫn, tín hiệu vũ trụ, thức tỉnh tâm linh, các loại đá tâm linh, phong thủy không còn xa lạ trong cộng đồng người trẻ như gen Z. Có vẻ như niềm tin tôn giáo bị thế chỗ bởi các niềm tin dưới dạng hên xui nhanh chóng, có hoặc không. Và sự nhanh chóng như mỳ ăn liền này đều dễ tiếp cận đến mọi người xung quanh, như việc lên youtube search một câu hỏi về Tarot rồi xem trải bài.

Nguyên nhân dẫn tới hiện trạng này thì rất nhiều. Có thể thấy đầu tiên là nhu cầu tìm hiểu bản thân, các bạn trẻ bị mất định hướng về bản thân trong xã hội đầy rẫy thông tin và các cạm bẫy về khẳng định bản thân. Các thông tin dưới dạng như bạn A 2xxx xinh đẹp, giỏi giang kiếm và trăm triệu đồng trong 1 tháng, bạn B nổi tiếng chỉ sau một đêm nhờ khả năng thiên bẩm... những thông tin như vậy khiến các bạn trẻ rơi vào khủng hoảng định danh, tự so sánh bản thân mình, tự tạo áp lực cho bản thân và mất niềm tin vào thực tại. Con người càng phát triển, càng văn minh thì lại thiếu đi các tương tác và những người bạn trong thực tế, không có bạn đồng hành hay người thầy chỉ dẫn để chia sẻ các vấn để, rồi tự cô lập dần bản thân và gây ra các bất ổn về mặt tâm lý, thiếu tin tưởng vào mọi người xung quanh... dẫn đến hệ quả rất lớn là thiếu khả năng thấu hiểu bản thân, tạo ra sự hoang mang cho niềm tin cá nhân người trẻ. Có những định nghĩa cho rằng việc thức tỉnh tâm linh tức là vượt qua nỗi đau cá nhân, nhưng liệu sự thật đó là thức tỉnh tâm linh hay chỉ là người đó đơn giản nhận thức được các vấn đề, các xu hướng bản thân. Cùng với sự bùng nổ của mạng xã hội nhanh chóng những định nghĩa như trên lan truyền vô tội vạ, mọi người ngầm hiểu và cho rằng các vấn đề tâm lý, người làm những công việc trong ngành tâm lý gần hoặc tương tự với những người làm về các vấn đề tâm linh hay ngược lại. Và cũng nhờ mạng xã hội mà những công việc về tâm linh ngày càng lan truyền rộng rãi, những nghề tâm linh thành những cây hái ra tiền đầy lợi lộc cho các bạn trẻ. Có rất nhiều bạn còn thủ thỉ, truyền tai nhau rằng xem tarot vừa nhàn vừa có tiền. Bên cạnh đó còn có các chiêu trò marketing ăn theo xu hướng để ăn theo phong trào, đẩy thông tin ngày một đi xa hơn.

Những nguyên nhân trên đã dẫn đến sự bùng nổ các phong trào tâm linh hay chữa lành tâm lý bằng tâm linh tarot, thiền định, thôi miên tiền kiếp... Các vấn đề tâm lý thay vì điều trị bằng tham vấn và gặp bác sĩ thì các bạn trẻ lại lựa chọn nhờ tarot reader hay các nhà tâm linh (tự nhận) tư vấn. Từ khi nào điều trị tâm lý là công việc liên quan tới tâm linh? Các reader nhan nhản trên các mạng xã hội tự nhận là người tư vấn tâm lý dù bằng cấp hay khả năng chưa được chứng thực. Liệu có chắc rằng họ thật sự có đủ khả năng hay tố chất để cho các bạn lời khuyên, khi mà nhiều reader có tuổi đời chưa đến 30 và hoàn toàn là người xa lạ và bạn không biết gì về họ? Tới việc lựa chọn con đường tương lai cũng dùng bản đồ sao hay tử vi để áp dụng vì chính bản thân không biết sở thích của bản thân, có khả năng và mong muốn gì, không nhận thức được nhu cầu xã hội bên ngoài như nào, điều kiện gia đình. Rồi đến những câu hỏi về đời sống thường ngày như yêu đương hay công việc thế nào cũng phải hỏi Tarot vì không hiểu bản thân, không nhìn nhận thực tế hoặc là chối bỏ thực tế. Vô vàn các câu chuyện kể trên khiến tôi tự hỏi xã hội bài trừ mê tín dị đoan nhưng rồi lại có thêm một dạng cuồng tín mới bù đắp vào những thứ cũ đã bị đào thải.

Ranh giới giữa niềm tin và cuồng tín rất mong manh. Các bạn sử dụng những lời khuyên, những câu nói thiếu căn cứ để áp dụng vào các quyết định thực tế như chia tay người vì Tarot bảo thế, và gây ra việc các vấn đề không giải quyết triệt để, tạo ra hậu quả về lâu dài. Các công cụ tâm linh mà các bạn trẻ đặt niềm tin vào đều thiếu tính xác thực, thiếu tính khoa học. Cho nên hoàn toàn không thể thay thế bằng các phương pháp khoa học chính thống như việc điều trị tâm lý với các bác sĩ hay tư vấn viên. Cũng vì chính sự nhanh chóng, tiện lợi và sự bùng nổ của Internet, ta có thể xem Tarot miễn phí với các tụ bài chung, hay là chỉ mất vào phút đã có thể book cho mình một bạn xem dùm và tư vấn các vấn đề của bản thân thông qua các lá bài, dù hoàn toàn không có căn cứ vào tính thực tế hay về mặt cảm xúc nhu cầu của một cá nhân. Những niềm tin vặt vẹo thiếu thực tế và kiểm chứng được tạo ra từ các cá nhân lại được lan truyền rộng rãi, rồi kéo theo tập thể lớn những người có hoàn cảnh tương tự đi theo con đường đấy, tạo ra những làn sóng phong trào sai lệch trong cộng đồng. Những ảnh hưởng lâu dài này càng khiến các bạn trẻ bị cuốn sâu hơn và phụ thuộc vào niềm tin vô căn cứ, rồi lại tiếp tục giải quyết vấn đề một cách thiếu tính thực tế và khách quan như một vòng luẩn quẩn không có hồi kết. Và sau đó, sự cuồng tín ấy đi quá xa thì không khác gì các trò bói toán ngày xưa, tạo ra những con người chỉ chờ vào vận may bói toán mà không lao động, không mục đích sống hay chỉ có những cảm xúc hời hợt về bản thân và mọi người xung quanh. Bên cạnh đó còn các nguy cơ hay chiêu trò lừa đảo đi kèm thông qua những gì mà các bạn trẻ cho là tâm linh.

Vấn đề về tâm linh trước giờ chưa bao giờ đi đến hồi kết rằng nên tin hay không. Niềm tin chưa bao giờ là xấu cả nhưng niềm tin cần phải mang tính thực tế và khách quan và cân bằng với cuộc sống thông qua các trải nghiệm và củng cố bản thân. Hãy sử dụng tâm linh như một công cụ tham khảo bên cạnh quan sát, nhìn nhận thực tế, đừng đặt niềm tin hoàn toàn mà giao phó cả bản thân cho những lá bài hay những con số.