[P.0] Để không mất việc vào A.I

[Đây là một series. Nó sẽ không đảm bảo bạn có một công việc trong thời đại này, nhưng sẽ có nhiều gợi ý những điều bạn có thể làm]

Khoảng một nửa số người lo sợ rằng họ sẽ mất việc vì AI. Và họ có lý do để lo lắng: hiện nay AI đã có thể thực hiện các nhiệm vụ lập trình thực tế trên GitHub, tạo ra video giống như thật, lái taxi an toàn hơn con người, và chẩn đoán y khoa với độ chính xác cao. Trong 5 năm tới, AI được dự đoán sẽ tiếp tục phát triển nhanh chóng. Cuối cùng, việc tự động hóa hàng loạt và mức lương giảm có thể trở thành hiện thực.

Tuy nhiên, điều ít được chú ý hơn là: trong khi AI làm giảm giá trị của những kỹ năng mà nó có thể thay thế, thì nó lại làm tăng giá trị của những kỹ năng mà nó chưa thể thay thế. Trên thực tế, mức lương trung bình có thể sẽ tăng lên trước khi giảm, bởi vì quá trình tự động hóa (SẼ) tạo ra một lượng của cải khổng lồ, và các công việc còn lại trở thành "nút thắt cổ chai" đối với tăng trưởng tiếp theo. Ví dụ, máy ATM thực ra đã tăng nhu cầu tuyển dụng nhân viên ngân hàng - cho đến khi ngân hàng trực tuyến xuất hiện và tự động hóa công việc đó ở cấp độ cao hơn nhiều.

Chiến lược tốt nhất của bạn là học những kỹ năng mà AI sẽ khiến trở nên có giá trị hơn, tận dụng làn sóng tự động hóa thay vì bị nhấn chìm bởi nó.

Vậy những kỹ năng đó là gì? Dưới đây là một cái nhìn sơ lược:

Những kỹ năng này sẽ đặc biệt giá trị khi được kết hợp với kiến thức trong các lĩnh vực cần thiết cho AI, bao gồm: học máy (machine learning), an ninh mạng và bảo mật thông tin, xây dựng trung tâm dữ liệu và nhà máy điện, phát triển và bảo trì robot, cùng các lĩnh vực có thể mở rộng nhanh chóng nếu nền kinh tế phát triển.

Ngược lại, tương lai của những kỹ năng sau đây dường như bấp bênh hơn nhiều:

Khó có thể nói chính xác tác động của những thay đổi này đến thị trường lao động sẽ như thế nào, hoặc sẽ diễn ra nhanh ra sao. Nếu phải suy đoán, tôi nghĩ rằng trong các công việc trí óc như tài chính, công nghệ, pháp lý, chính phủ, y tế và các dịch vụ chuyên môn, vị trí entry-level (mới vào nghề) sẽ gặp nhiều khó khăn, trong khi lớp quản lý giám sát các AI agent sẽ được mở rộng

Các cá nhân và nhóm nhỏ sẽ có thể làm được nhiều hơn bao giờ hết. Những công việc đòi hỏi hiện diện vật lý (ví dụ: cảnh sát, công nhân xây dựng, giáo viên, bác sĩ phẫu thuật) sẽ ít bị ảnh hưởng hơn - thu nhập sẽ tăng tương đối theo GDP - ít nhất là cho đến khi robot đuổi kịp.

Nếu chỉ được đưa ra một lời khuyên thực tế, thì đó là "Hãy học cách dùng AI để giải quyết các vấn đề thực tế". Đây không phải một lời khuyên mới, nhưng là lời khuyên thực tế nhất.

Sau cùng, công việc có lẽ luôn là về giải quyết vấn đề. Sự xuất hiện của A.I được coi là giải pháp cho bài toán năng xuất (cho lĩnh vực, chẳng hạn, content), trong khi các vấn đề vẫn còn đó.

Bạn có thể làm điều này ngay trong công việc hiện tại của mình. Tuy nhiên, nếu xét về “career capital” (giá trị nghề nghiệp dài hạn), bạn nên xem xét làm việc cho một startup/ tech company trong mảng ứng dụng AI. Điều này không chỉ giúp bạn học được về AI, mà còn giúp bạn phát triển các kỹ năng năng suất tổng thể và kỹ năng lãnh đạo một cách nhanh chóng.

Cần công bằng rằng, việc làm việc hoặc chuyển hướng sang Tech và Startup là phi thực tế với nhiều lao động. Họ không có chuyên môn liên quan, đồng thời đã thiết lập bộ kỹ năng và tư duy hoàn chỉnh trong thời gian dài.

Tôi từng làm việc trong môi trường văn phòng truyền thống lẫn công ty công nghệ, và sự khác biệt là vô cùng lớn. Các nhân lực trong văn phòng truyền thống (ngay lúc này, 2025) có rất ít khái niệm về tự động hóa, chứ đừng nói là ứng dụng. Để so sánh, hãy hình dung những người vận chuyển hàng hóa trước và sau khi bánh xe được phát minh.

Các phần tiếp theo trong series này, tôi sẽ:

1. Giải thích vì sao tự động hóa có thể làm tăng lương cho những kỹ năng không bị thay thế.

2. Xác định loại kỹ năng có khả năng tăng giá trị nhờ AI. Tóm gọn lại, đó là những kỹ năng: (i) khó để AI thực hiện, (ii) mang tính bổ trợ cho việc triển khai AI, (iii) tạo ra đầu ra mà xã hội cần nhiều hơn nữa, và (iv) khó để người khác học nhanh

3. Dựa trên những tiêu chí đó để xác định các kỹ năng nghề nghiệp cụ thể có khả năng tăng giá trị cao, và hướng dẫn cách bắt đầu học chúng.

4. Định hướng chiến lược, bao gồm (i) tránh những nghề cần đào tạo quá dài hoặc công việc trí óc lặp lại; (ii) ưu tiên làm việc ở tổ chức nhỏ hoặc đang tăng trưởng; (iii) làm các dự án phụ; (iv) học cách ứng dụng AI vào công việc bạn đang làm; (v) và tăng khả năng chống chịu bằng cách tiết kiệm nhiều hơn, đầu tư vào sức khỏe tinh thần.