Once and for all, Hoàng tử bé không phải truyện thiếu nhi

Nếu Le Petit Prince (cách dịch phổ biến nhất cho nhan đề này ở Việt Nam là Hoàng tử bé) là một truyện thiếu nhi, thì đó là một truyện thiếu nhi thảm họa.

Một truyện thiếu nhi, với kỳ vọng mang lại sự giáo huấn con trẻ, ngay từ chương đầu sẽ không chứa những câu đầy tính phản nghịch như:

“Người lớn chẳng bao giờ tự họ hiểu được cái gì cả, và thật là mệt cho trẻ con lúc nào cũng phải giải thích cho họ.”

hoặc:

Con người trẻ thơ phải “hạ mình xuống ngang tầm” với người lớn khi nói chuyện.

Nếu Le Petit Prince là một truyện dành cho thiếu nhi, trẻ con sẽ không tìm thấy sự hứng thú ở những nhân vật như gã nát rượu suốt ngày uống rượu để quên đi cái mặc cảm mình là người nát rượu.

Nếu Le Petit Prince là một truyện dành cho thiếu nhi, phụ huynh sẽ vã mồ hôi lạnh khi đọc những lời bày tỏ tình cảm giữa hoàng tử bé và cây hoa hồng.

Và chỉ cần đẩy suy nghĩ đi xa một chút, trẻ con sẽ thấy toàn bộ câu chuyện là một tấn bi kịch: Một cậu bé sống cô đơn trên một hành tinh nhỏ, đi khắp nơi tìm bạn nhưng chỉ gặp toàn kẻ trời ơi đất hỡi, để rồi cuối cùng gặp được bạn thì phải chia tay, chết khát và bị rắn độc cắn.

Không dành cho thiếu nhi, vậy Le Petit Prince dành cho ai?

Antoine de Saint-Exupery đã nói một cách không thể hiển ngôn hơn ngay từ đầu tác phẩm: "Dành tặng cho một người lớn khi anh ta còn là một đứa trẻ".

Hay nói cách khác, người lớn đọc Le Petit Prince sẽ tìm thấy nhiều thứ hơn một đứa trẻ. 

Thứ trước hết mà người lớn tìm thấy ở Le Petit Prince là những mẫu hình của cuộc sống được biểu trưng bằng nhiều nhân vật.

Ông vua không thần dân là ảo tưởng về quyền lực. Gã khoác lác là sự tẻ nhạt của khao khát được tán dương. Doanh nhân là ham mê tiền bạc mù quáng. Người thắp đèn là sự quy phục đầy mệt mỏi nghĩa vụ đời thường. Nhà địa lý là sự theo đuổi những thứ xa vời mà lãng quên đi cái đẹp gần gũi.

Để nhìn ra được những mẫu hình này, Saint-Exupery đã “nâng mình lên" ngang tầm với một đứa trẻ bên trong bản thân, để nói chuyện với nó.

Đó là một sự tương thông màu nhiệm tạo ra bởi hình thức biểu đạt trong trẻo, tinh tươm, những câu văn chân phương, gãy gọn và bởi việc chấp nhận những tưởng tượng thoát ly khỏi trói buộc của luận lý thông thường.

Sự tương thông này là một nhịp rung cảm. Nắm bắt được nó cần đến trái tim chứ không bằng đôi mắt. Bắt nhịp được rồi thì sẽ mở ra một cuộc hội ngộ với tuổi thơ. 

Và chính đây là một giá trị khác mà người lớn tìm thấy khi đọc Le Petit Prince.

Những điều cốt yếu về cuộc sống được chuyển tải qua một văn chương giản dị, làm thành truyện thiếu nhi cho người lớn.

Đó là thứ tuy đơn giản nhưng khiến Le Petit Prince được yêu mến trên toàn thế giới suốt gần 80 năm qua.