Ở đây có 10 giải thưởng văn học danh giá trên thế giới

Đối với nhà văn - những người làm nghề phu chữ, dường như việc đạt được giải thưởng văn học chính là sự công nhận vinh dự nhất. Bởi lẽ đối với những người nghiêm túc gắn bó cùng văn chương, hơn ai hết họ hiểu rõ quãng đường để có được sự công nhận, dù từ công chúng hay từ giới chuyên môn, đều khó khăn và đòi hỏi sự nỗ lực bền bỉ không ngừng.

Trong số hàng trăm giải thưởng vinh danh các tác giả, tác phẩm, có những giải thưởng văn học danh giá mà bất cứ nhà văn nào cũng mong muốn được nhận trong đời. Chỉ còn một vài ngày nữa thôi, một trong số những giải thưởng văn học được quan tâm nhất - giải Nobel Văn học sẽ được diễn ra với sự chú ý trên toàn địa cầu.  trong lĩnh vực Văn học trên thế giới.

Đầu tiên, không thể không nhắc tới tâm điểm của giới Văn học tháng 10 - Giải Nobel Văn học.

Nhắc đến Nobel, hẳn chúng ta đã quen thuộc với các giải Nobel Hòa bình hay Nobel Vật lý. Trên thực tế, Văn học cũng là một trong sáu nhóm giải thưởng của giải Nobel được thành lập vào năm 1901. Đến nay, giải Nobel Văn học vẫn được trao thường niên cho bất kỳ một tác giả đến từ quốc gia nào với tác phẩm xuất sắc nhất của họ. 

Giải Nobel Văn học được thực hiện theo nguyện vọng trong di chúc của nhà khoa học người Thụy Điển Alfred Nobel và do Viện Hàn lâm Thụy Điển xét duyệt. Mỗi đầu tháng 10 hàng năm, kết quả giải thưởng sẽ được công bố. Theo tìm hiểu, từ năm 2001, người được trao giải Nobel Văn học sẽ được tặng một huy chương vàng cùng với khoảng 1.4 triệu USD tiền thưởng.

Một số gương mặt tác giả tiêu biểu đã đoạt giải Nobel Văn học trong những năm gần đây phải kể đến “Bậc thầy truyện ngắn” Alice Munro vào năm 2013, “Nhà thám hiểm quá khứ của văn học Pháp” Patrick Modiano vào năm 2014 và nữ văn sĩ người Belarus Svetlana Alexievich vào năm 2015. Đặc biệt, vào năm 2016, giải thưởng Nobel Văn học được trao cho ca sĩ, nhạc sĩ người Mỹ Bob Dylan vì đã tạo nên những diễn đạt thơ văn mới trong truyền thống âm nhạc Hoa Kỳ. Kết quả này khiến cho những fan hâm mộ của nhà văn Haruki Murakami thêm hụt hẫng vì thần tượng của họ lại một lần nữa ra về tay trắng, điều này cũng diễn ra tương tự khi Murakami tiếp tục để trượt giải Nobel Văn học vào năm 2021.

Tổng cộng đã có 113 Giải Nobel Văn học được trao kể từ năm 1901. Bên cạnh đó giải thưởng đã không được trao trong bảy lần vào các năm 1914, 1918, 1935, 1940, 1941, 1942 và 1943 vì nhiều lý do như chiến tranh, xung đột ngoại giao,...

 Cho đến nay, người đạt giải Văn học trẻ tuổi nhất là Rudyard Kipling, người được biết đến nhiều nhất với tác phẩm The Jungle Book. Ông được trao Giải Nobel Văn học năm 1907 khi mới 42 tuổi. Ngoài ra, người đạt giải Nobel Văn học lớn tuổi nhất đến nay là bà Doris Lessing, bà đã 88 tuổi khi được trao giải vào năm 2007.

Có tổng cộng 16 nữ nhà văn đã được trao giải Nobel Văn học. Trong đó, tác giả Thụy Điển Selma Lagerlöf (1858-1940) là người phụ nữ đầu tiên được trao giải vào năm 1909. Selma Lagerlöf được trao giải năm năm trước khi bà được bầu vào Viện Hàn lâm Thụy Điển, cơ quan trao giải Nobel chịu trách nhiệm lựa chọn những người đoạt giải Nobel Văn học.

Nằm trong hàng ngũ giải thưởng văn học danh giá của thế giới, đứng sau giải Nobel có thể kể tới Giải thưởng Quốc Tế Neustadt Về Văn Học. Giải thưởng bắt nguồn từ Mỹ khi Ivar Ivask thành lập năm 1969 với tên gọi Giải thưởng Quốc tế Sách ở nước ngoài về Văn học.

Giải thưởng được đặt tên hiện tại vào năm 1976 dựa theo tên Walter và Doris Neustadt đến từ thành phố Ardmore ở Oklahoma, họ là hai nhà tài trợ chính của giải. Sau này, giải được tài trợ thêm bởi Đại học Oklahoma, và người chiến thắng sẽ nhận được giấy chứng nhận, một chiếc kỷ niệm chương hình lông vũ bằng bạc và 50.000 đô la. Giải thưởng công nhận tác phẩm tiêu biểu trong lĩnh vực kịch, thơ và tiểu thuyết.

Đây là giải thưởng văn học quốc tế đầu tiên có nguồn gốc ở Hoa Kỳ, và là một trong số ít giải thưởng quốc tế dành cho các nhà thơ, tiểu thuyết gia và các nhà viết kịch được cùng vinh danh bình đẳng. Bên cạnh đó còn có giải thưởng NSK Neustadt cho Văn học Thiếu nhi, được khởi xướng vào năm 2003, nhằm mục đích nâng cao lĩnh vực văn học thiếu nhi bằng cách thúc đẩy sáng tác góp phần vào chất lượng cuộc sống của các em. 

Về cơ chế giải thưởng, những người đoạt giải sẽ nhận được một tấm séc trị giá 35.000 đô la, một huy chương bạc, một chứng chỉ tại buổi lễ trao thưởng tại Đại học Oklahoma và được đăng trên tờ World Literature Today.

Có lẽ bạn đã từng chiêm ngưỡng những bức ảnh đoạt giải Pulitzer, nhưng lại không biết rằng đây cũng là một giải thưởng Văn học danh giá.

Giải Pulitzer là một giải thưởng của Mỹ, trao cho nhiều lĩnh vực, trong đó quan trọng hơn cả là về báo chí và văn học. Giải thưởng này được thành lập vào năm 1917 bởi nhà báo người Mỹ Joseph Pulitzer - chủ bút báo New York World. Giải được trao vào tháng 4 hàng năm bởi hiệu trưởng trường Đại học Columbia. Đối với người đoạt giải, họ sẽ nhận được 10.000 đô la kèm theo một chiếc huy chương vàng.

Hiện Hội đồng Giải thưởng Pulitzer đã tăng số lượng giải thưởng lên 21 giải, trong đó, thơ, nhạc và nhiếp ảnh là những chủ đề giải thưởng mới được giới thiệu. Sự thay đổi lớn nhất phải kể đến lĩnh vực âm nhạc. Một ví dụ tiêu biểu cho xu hướng đưa âm nhạc chính thống vào quá trình giải Pulitzer phải kể đến giải thưởng Pulitzer năm 1997, với chiến thắng thuộc về nhạc phẩm "Blood on the Fields" của Wynton Marsalis.

Để thêm hình dung cụ thể, một vài gương mặt tác giả tiêu biểu đã đoạt giải Pulitzer bao gồm: Harper Lee - tác giả cuốn “Giết con chim nhại”, Ernest Hemingway - người nổi danh cùng “Ông già và biển cả”, hay Margaret Mitchell - cây bút gắn liền với “Cuốn theo chiều gió”,... Tại lễ trao giải Pulitzer năm 2016, tác giả người Việt Nam - Nguyễn Thanh Việt cũng xuất sắc được trao giải ở hạng mục tiểu thuyết với tác phẩm The Sympathizer (Cảm tình viên).

Giải thưởng Sách Quốc gia Mỹ được thành lập từ năm 1950, là giải thưởng văn học của Mỹ được quản lý bởi National Book Foundation, một tổ chức phi lợi nhuận. Một số nhà văn như “huyền thoại” William Faulkner, hay Marianne Moore, Ralph Ellison,... đều đã từng giành được Giải thưởng Sách Quốc gia Mỹ.

Giải thưởng này hiện vinh danh những nhà văn Mỹ xuất sắc ở các thể loại: tiểu thuyết, phi tiểu thuyết, thơ và sáng tác của tác giả trẻ. Mỗi tác giả chiến thắng sẽ nhận được một tượng đồng kỉ niệm, cùng tiền thưởng trị giá 10.000 đô la Mỹ. Không chỉ vậy, chỉ cần là mỗi thí sinh lọt vào Chung kết, thì họ cũng đã nhận được giải thưởng trị giá 1.000 đô la, huy chương và giấy khen của Ban giám khảo. Suốt 70 năm qua, National Book Foundation đã vinh danh gần 2.600 đầu sách. 

Lễ trao giải Giải thưởng Sách quốc gia Mỹ là một trong những sự kiện được các nhà văn, nhà xuất bản và độc giả mong chờ nhất trong năm. Mỗi năm, National Book Foundation sẽ tập hợp 25 nhà văn, dịch giả, nhà phê bình, thủ thư và nhà phân phối sách xuất sắc để đánh giá Giải thưởng Sách Quốc gia Mỹ.

Một điểm khác biệt của giải thưởng này là, đối với các hạng mục Giải thưởng Sách hư cấu, Phi hư cấu, Thơ và Văn học Nhân dân Trẻ, ban giám khảo chỉ xem xét những cuốn sách được viết bởi các tác giả là công dân Hoa Kỳ.

Đối với những fan cứng của sách, giải The Booker hẳn không còn xa lạ gì. Giải The Booker Prize, trước đây là The Man Booker và tên ban đầu là Booker McConnell Prize là giải thưởng văn học danh giá của Anh được trao hàng năm cho một cuốn tiểu thuyết đầy đủ bằng tiếng Anh. Ban đầu, chỉ những nhà văn từ Vương quốc Anh, Cộng hòa Ireland và các nước thuộc Khối thịnh vượng chung mới đủ điều kiện được đề cử. Tuy nhiên vào năm 1992, giải Booker Russian Novel Prize được thành lập để trao thưởng cho các tác giả Nga đương đại, nhằm khuyến khích mở rộng kiến thức về tiểu thuyết Nga hiện đại, cũng như dịch và xuất bản tiểu thuyết Nga bên ngoài nước Nga. 

Kế tiếp theo bắt đầu từ năm 2005, quỹ giải The Booker cũng đã thành lập Giải Booker Quốc tế dành cho các tác giả trên toàn thế giới có thêm một sân chơi văn học uy tín để thử sức. Một trong những chiến thắng ấn tượng của giải The Booker Quốc tế những năm vừa qua phải kể tới tiểu thuyết “The Vegetarian” (Người ăn chay) của nữ nhà văn Hàn Quốc Han Kang vào năm 2016. 

Ngoài ra, giải The Booker cũng có khá nhiều sự thật thú vị. Chẳng hạn, người chiến thắng giải The Booker trẻ tuổi nhất là Eleanor Catton, cô 28 tuổi khi đoạt giải vào năm 2013. Đến nay, người lớn tuổi nhất thắng giải là William Golding 69 tuổi vào năm 1980, với tác phẩm “Rites of Passage” (Faber & Faber). Nói về dung lượng, tác giả Eleanor Catton kể trên cũng là tác giả có cuốn sách dài nhất đoạt giải - “The Luminaries” (Granta) dài 832 trang; còn cuốn sách ngắn nhất giành được giải thưởng là “Offshore” (Di sản thứ tư) của Penelope Fitzgerald, dày 144 trang, đạt giải năm 1979.

Giller là giải thưởng Văn học với chiếc cúp hình biểu trưng cho chồng sách bằng pha lê ấn tượng. Một điểm đặc biệt và cảm động khác của giải đó là giải thưởng Giller được nhà từ thiện người Canada Jack Rabinovitch lập ra vào năm 1994 để vinh danh người vợ quá cố của ông, nhà báo, nhà văn Doris Giller, người đã qua đời vì bệnh ung thư một năm trước đó. 

Giải thưởng Giller có sứ mệnh công nhận sự xuất sắc trong thể loại tiểu thuyết của Canada. Đây là giải có số tiền thưởng lớn nhất cho lĩnh vực văn học nội địa Canada, với số tiền trao hàng năm trị giá 25.000 USD. Thời điểm giải thưởng The Giller ra mắt cũng đồng thời là thời gian mà sự công nhận cho các tác giả và văn học Canada ở cả trong và ngoài nước ngày càng tăng cao.

Nhìn chung, giải Giller được đánh giá là sự góp phần không hề nhỏ cho sự phát triển không ngừng của các tài năng văn học Canada. Giải thưởng cho đến nay đã trao hơn 3.4 triệu đô la cho các nhà văn Canada trên khắp toàn quốc. Năm 2005, giải Giller đã hợp tác với Scotiabank để tạo ra giải Scotiabank Giller. Đây là lần đầu tiên có sự đồng tài trợ cho giải thưởng văn học Canada, cụ thể là dành cho tiểu thuyết. Tiền thưởng đã tăng từ 25.000 USD lên 50.000 USD và tiếp tục tăng vào năm 2008 lên 70.000 USD, rồi lên đến 140.000 USD vào năm 2014.

Năm 2016, với tác phẩm “Đừng có nói là chúng ta không có gì” (Do Not Say We Have Nothing), nhà văn gốc Việt Madeleine Thien đã đạt giải thưởng cao quý này. Một số tác phẩm đoạt giải Giller đã được dịch và xuất bản ở Việt Nam bao gồm “Trốn chạy” (Runaway - Alice Munro “Bậc thầy truyện ngắn”), “Ở lưng chừng thời gian” (The time in between - David Bergen).

Bàn về giải thưởng văn học tại châu Úc, không thể không bàn về giải Miles Franklin.

Giải thưởng Miles Franklin là giải thưởng Văn học thường niên uy tín nhất ở Australia nhằm vinh danh những tiểu thuyết và tác phẩm kịch viết về đời sống xuất sắc. Đây là giải thưởng được thành lập bởi Miles Franklin, một nữ nhà văn người Úc. Bà được sinh ra ở New South Wales và cũng là một nhà nữ quyền. Các tác phẩm của bà cũng được chú ý và được biết đến rộng rãi với chủ nghĩa nữ quyền. Cuốn sách được biết đến nhiều nhất của bà là cuốn tiểu thuyết "My Brilliant Career" (Sự nghiệp rực rỡ của tôi), mà bà đã viết khi vẫn còn là một thiếu niên. Theo di chúc của mình, bà đã để lại di sản của mình cho việc trao giải thưởng 50.000 USD hàng năm cho những nhà văn tài năng nhất.

Giải thưởng Văn học Miles Franklin được thành lập năm 1957. Di chúc của cố nhà văn quy định rằng giải thưởng "sẽ được trao cho Tiểu thuyết trong năm có giá trị văn học cao nhất, và phải thể hiện Cuộc sống Úc trong bất kỳ giai đoạn nào". Người chiến thắng Giải thưởng Văn học Miles Franklin năm 2021 nhận được 60.000 USD tiền thưởng. 

Costa Book là giải thưởng nhằm tôn vinh những cuốn sách hay nhất trong năm được viết bởi các nhà văn sống ở Anh và Ireland. Trước đây, giải Costa Book có tên gọi là giải thưởng văn học Whitebread do khi được thành lập vào năm 1971, giải thưởng ban đầu được tài trợ bởi tập đoàn Whitebread PLC của Anh. Năm 2006, Costa Coffee, một chuỗi cửa hàng cà phê của Anh và là công ty con của Whitebread, đã nhận quyền sở hữu giải thưởng.

Giải thưởng Costa Book có tổng cộng 5 hạng mục: Thơ ca, Tự truyện, Văn học thiếu nhi, Tiểu thuyết đầu tay, Tiểu thuyết hay nhất. Các giải thưởng không chỉ được trao cho cả những tác phẩm văn học có giá trị cao, mà còn dành cho những tác phẩm có văn phong thú vị, truyền tải sự thích thú khi đọc đến nhiều đối tượng nhất có thể. Mỗi giải thưởng mang giá trị 5.000 bảng. Ngoài ra, tác giả không cần phải là người Anh hoặc người Ireland, nhưng họ phải cư trú tại Vương quốc Anh hoặc Ireland ít nhất sáu tháng trong ba năm trước đó.

Trong số 5 tác phẩm đoạt giải Costa Book, ban tổ chức sẽ chọn ra một cuốn xuất sắc hơn cả để trao giải Cuốn sách của năm trị giá 25.000 USD. Trong số các tác giả vinh dự nhận được giải thưởng Cuốn sách của năm, có tác giả Ted Hughes với "Tales from Ovid" năm 1997, "Birthday Letters" năm 1998; và tác giả Seamus Heaney cho tác phẩm "The Spirit Level" năm 1996 và bản dịch "Beowulf" năm 1999.

Là một trong những giải thưởng văn học danh giá nhất của Vương quốc Anh, giải Women Prize cho truyện hư cấu được trao hàng năm cho một tiểu thuyết viết bằng tiếng Anh của một tác giả nữ không phân biệt quốc tịch. Giải thưởng được quản lý bởi Booktrust - một tổ chức ủng hộ văn học Anh và tài trợ bởi công ty viễn thông Orange Group. Nhà văn thắng giải sẽ được nhận 30.000 bảng Anh và một tượng đồng điêu khắc.

Thông thường, danh sách đề cử cho giải Women Prize sẽ được công bố vào khoảng tháng 3 hàng năm. Danh sách rút gọn sẽ được công bố vào tháng 6, trước khi diễn ra lễ trao giải chỉ vài ngày. Hội đồng giám khảo gồm 5 người và tất cả đều là nữ. Kể từ năm 2018, giải thưởng sẽ được tài trợ bởi một nhóm các doanh nghiệp khác nhau thay vì một nhà tài trợ duy nhất. 

Giải thưởng cuối cùng trong danh sách này, cũng là giải thưởng có cúp kỷ niệm thú vị nhất chính là giải thưởng Hugo.

Giải Hugo được bầu chọn bởi các thành viên của Công ước Khoa học viễn tưởng thế giới. Đây là giải thưởng văn học cao quý được thành lập ra để công nhận những tác phẩm khoa học viễn tưởng hoặc giả tưởng hàng đầu. Giải được đặt theo tên Hugo Gernsback - người sáng lập ra tạp chí khoa học viễn tưởng Amazing Stories. 

Giải thưởng Hugo sẽ được trao tại Hội nghị Khoa học viễn tưởng thế giới hàng năm. Người chiến thắng sẽ được nhận một chiếc cúp đặc biệt. Nhiều nhà văn giả tưởng bậc thầy đã được trao giải thưởng này, trong đó có Isaac Asimov, Arthur Clark, Robert A Heinlein Gaiman...