Lịch sử bóng đá luôn tìm thấy những nhân vật vĩ đại ở nhiều lĩnh vực. Một số chứng minh tầm ảnh hưởng thông qua những danh hiệu họ gặt hái được, người khác nổi tiếng bởi những bàn thắng hay kỹ năng đặc biệt, nhiều cầu thủ được biết đến bởi họ là hiện thân của phong cách mang xu hướng thời đại. Và trong những dịp hiếm hoi, cầu thủ sẽ chịu trách nhiệm thay đổi cách tiếp cận chiến thuật và kỹ thuật ở mỗi trận đấu họ góp mặt. Không thể tin được, đã có một Hendrik Johannes Cruijff đạt được sự tôn sùng qua mọi thế hệ bởi tất cả những yếu tố và đức tính vừa nêu. Tuy vậy, chừng đó vẫn là chưa trọn vẹn khi nói về ông, chân dung của dân tộc Hà Lan.
Sinh ra ở Betondorp, một thị trấn nhỏ tọa lạc ở phía đông thủ đô Amsterdam, Cruyff là con trai thứ hai của một gia đình thuộc tầng lớp trung lưu lao động. Gia nhập lò đào tạo của Ajax từ năm lên 10, Cruyff đã ngay lập tức trở thành một viên ngọc thô của đội bóng thủ đô Hà Lan.
Đọc thêm:
Không như những người đồng đội cùng trang lứa ở đội trẻ, De Meer Stadion – sân vận động đội trẻ hay nói đúng hơn là một Cung thể thao nhỏ của Ajax đã trở thành ngôi nhà thứ hai của Johan. Người mẹ của ông, Nel hy sinh tất cả, nguyện làm một nhân viên dọn vệ sinh tại CLB. Và cứ thế là ông đã có cớ để ở lại sân bóng suốt cả ngày, bất kể là rảnh rỗi hay phụ giúp mẹ. Thỉnh thoảng làm việc cùng mẹ, đôi chân Johan luôn dính lấy trái bóng, liên tục đá văng lung tung khắp nơi với sự kháu khỉnh đúng nghĩa ở một đứa trẻ con.
Năm Johan Cruyff 12 tuổi, cha ông - người truyền cảm hứng bóng đá cho thiên tài bóng đá sau này, đột ngột qua đời vì căn bệnh tim. Cuộc sống và tình yêu bóng đá của ông đã rẽ sang hướng khác. Bà Nel sau này tái hôn với chú Henk - một nhân vật làm trong bộ máy quản lý Ajax. Ông tiếp tục thúc đẩy niềm tin và mối lương duyên của Johan với CLB. Và Henk đã làm rất tốt nghĩa vụ như một người cha thứ hai, hết mực yêu thương cậu bé Cruyff vừa phải trải qua cảm giác vĩnh viễn mất đi người cha ruột.
Con trai của người phụ nữ lao công nghèo ngày càng trưởng thành, luôn cần cù luyện tập với niềm đam mê cháy bỏng dành cho bóng đá. Ông dần phát triển để được đặt chân lên đội I Ajax. Với khả năng không phải bàn cãi cùng sự tự tin vốn có, sau nhiều năm trau dồi, cuối cùng ông cũng đạt được mục tiêu vạch sẵn. Đó là tiền đề, là đòn bẩy cho sự thăng tiến vượt bậc trong sự nghiệp huy hoàng sau này. Năm 1964, ở tuổi 17, Johan Cruyff có trận đấu ra mắt Eredivisie và lập tức ghi bàn trong chiến thắng 3-1 của Ajax trước Groningen.
Đọc thêm:
Mùa giải tiếp theo của ông đánh dấu mối quan hệ sẽ thay đổi cả một mảng kiến tạo trong lịch sử hình thành và phát triển của bóng đá. Với Rinus Michels trên băng ghế huấn luyện, Cruyff được dịp thể hiện mọi khả năng, trí thông minh, và sự tương thích gần như siêu phàm đối với hệ tư tưởng Michels. Total Football (Bóng đá Tổng lực) chính thức được khai sinh. Ajax từ vị vua quốc nội dần xâm lấn và thống trị châu Âu. Họ bối rối, vui mừng, ngơ ngác, và rồi lóa mắt trong sự thành công nhanh chóng đến không tưởng. Chàng trai trẻ Johan Cruyff gầy nhom đã gói gọn tất cả hòa quyện thành một. Ông, Rinus Michels và Total Football trở nên được tôn kính trên khắp hành tinh.

Sau khi giành được mọi vinh quang cùng Ajax, đỉnh cao là 3 chức vô địch C1 châu Âu liên tiếp từ năm 71 đến 73, Michels và Cruyff lặp lại quá trình hồi sinh vẻ vang ấy cho Barcelona. Được bổ nhiệm vào năm 1971, Michels không quên ký hợp đồng với mảnh ghép quan trọng nhất với bộ óc của ông – Johan Cruyff chỉ 2 năm sau đó. Ngay lập tức, sự hiệu quả đã được chứng minh khi đội bóng xứ Catalunya lên ngôi VĐQG sau hơn một thập kỷ khô hạn.
Đọc thêm:
Nếu những hiểu biết của Cruyff về Ajax được tích góp và nuôi dưỡng qua nhiều năm, thì tại Barcelona, ông phát huy những kinh nghiệm có được của mình mà không mất quá nhiều thời gian. Đoạt được La Liga ngay ở mùa giải đầu tiên của mình, Cruyff được ngưỡng mộ và tôn sùng như một đứa con yêu dấu của vùng đất Catalunya. Điều ấy càng đặc biệt hơn khi Johan đặt tên cho đứa con trai đầu lòng của ông là Jordi – tên vị Thánh bảo hộ của vùng đất này. Cũng như trong màu áo Ajax, khi cảm xúc và tình yêu kết nối hợp rơ với khả năng kỹ thuật, tư duy chiến thuật và sự tự tin không ngừng, thì danh hiệu cứ thế được thu về như một lẽ tất yếu.
Như trong hầu hết các dạng thiên tài, sâu bên trong con người Johan Cruyff còn chứa đựng sự điên rồ và sợi dây thần kinh có phần bất ổn. Không nhiều người đánh rơi phong độ một cách tệ hại trong sự nghiệp của mình, nhưng  trận thua ở Chung kết World Cup 1974 trước tuyển Đức của Franz Beckenbauer là một đòn giáng mạnh vào tâm lý Johan, khiến ông trở nên ám ảnh và căng thẳng tột độ. Với ngôi sao sáng nhất Johan Cruyff, đội tuyển Hà Lan những năm 1970 là một trong những đội bóng xuất sắc nhất Thế giới, nhưng chỉ tiếc là họ không thể chạm đến vinh quang cuối cùng.
Nếu Johan hoàn toàn không đổ lỗi cho thất bại ở World Cup 1974, hoặc bỏ lỡ World Cup 1978 vì lo ngại gia đình sẽ bị ám sát, thì ông cũng sẽ không biện minh việc mình chia tay màu áo cam Hà Lan ở tuổi 30. Đầu tư và kinh doanh không thành công trong chăn nuôi lợn đã khiến Cruyff gần như phá sản, nhưng điều đó cũng giúp ông trở lại với bóng đá. Những chuyến phiêu lưu ở Los Angeles và Washington mang đến nhiều góc nhìn khác cho Cruyff, đó là một thứ bóng đá trẻ trung và đầy thư giãn. Liên đoàn bóng đá Bắc Mỹ đối xử rất tốt với Johan. Họ giúp ông tạo được những bước đầu cho sự chuyển biến trong sự nghiệp bóng đá của mình: từ một cầu thủ trở thành một huấn luyện viên. Sau một năm phiêu bạt ở Tây Ban Nha trong màu áo Levante, đội hạng hai Leicester City, Johan Cruyff đã trở lại Ajax với nhiệm vụ kết hợp giữa vai trò cầu thủ và cố vấn kỹ thuật.
Cú đúp quốc nội mùa giải 1982/83 tưởng chừng đã kết thúc một câu chuyện cổ tích đẹp, nhưng Cruyff luôn phải chịu đựng nhiều điều hơn là sự kỳ vọng của NHM. Ajax từ chối ký với ông một bản hợp đồng mới, Cruyff tự trọng rời đi, và lập tức chuyển đến đại kình địch của họ, Feyenoord Rotterdam. Để rồi ngay ở mùa giải sau, ông cùng đội bóng mới tước lại cú đúp Eredivisie và Cúp Quốc gia Hà Lan từ chính tay Ajax.
Với vai trò HLV, Cruyff thậm chí còn nhân rộng và vượt qua thành tích của ông khi còn là cầu thủ. Giống như thời còn xỏ giày ra sân, hành trình khi đã lớn tuổi của ông cũng bắt đầu từ Ajax, rồi Barcelona và quay trở về Ajax với những vai trò riêng biệt. Ông liên tục cách mạng hóa và biến đổi bóng đá ở mọi nơi từng đặt chân đến. Rất khôn ngoan trong việc phát hiện tài năng, ma mãnh trong lối vận hành chiến thuật, điều phối một thứ bóng đá lôi cuốn, tôn chỉ của Johan Cruyff là tấn công và bạn sẽ thành công. Ông là đại diện của một trường phái bóng đá thông minh siêu việt, là người truyền được cảm hứng bất tận cho những người đam mê bóng đá, kể cả khi về cuối đời với căn bệnh ung thư phổi quái ác. Ông, là “Thánh” Johan Cruyff!
_____________
Người dịch: Kinh Luân.
Dịch và biên soạn từ bài viết trên These Football Times, ra ngày 24/08/2017 với title: “JOHAN CRUYFF: TALENT SPOTTER, MANAGER, ORCHESTRATOR AND GENIUS.”