ISRAEL, PALESTINE VÀ JERUSALEM
Câu chuyện hôm nay được viết lại từ sự kiện hôm nay, khi Israel – Palestine đối diện khả năng bùng nổ chiến tranh toàn diện. Bắt đầu...
Câu chuyện hôm nay được viết lại từ sự kiện hôm nay, khi Israel – Palestine đối diện khả năng bùng nổ chiến tranh toàn diện. Bắt đầu bằng việc chính quyền Israel đuổi 6 gia đình Palestine sinh sống tại khu vực Sheikh Jarrah thuộc Đông Jerusalem, thổi bùng lên ngọn lửa giận dữ của người Palestine. Cảnh sát được gọi đến và đụng độ đẫm máu xảy ra. Hamas, tổ chức vũ trang của người Palestine ở Dải Gaza tuyên bố đứng về phía người dân Palestine bị lấy đất. Cùng thời điểm đó, hàng chục ngàn người Palestine biểu tình bên ngoài đền thờ Al-Aqsa, địa điểm linh thiêng thứ ba của người Hồi giáo. Đền thờ nằm tại khu thành cổ Jerusalem và sát với Bức tường than khóc - địa điểm linh thiêng bậc nhất với người theo Do Thái giáo. Chưa hết, hàng ngàn người Do Thái cũng đổ về khu thành cổ để kỷ niệm ngày Israel chiếm được Đông Jerusalem.
Tính từ khuya ngày 10 tháng 05, đã có hơn 1.000 quả rốc két được bắn về phía Israel. Lá chắn bảo vệ Israel mang tên “vòm sắt” đã được kích hoạt với một hình ảnh đẹp kinh khủng trên bầu trời, nhưng là một hình ảnh đẹp đáng sợ của chiến tranh. Quân đội Israel cũng không để yên, đáp trả bằng hàng trăm cuộc không kích.
Câu hỏi:
-Tại sao lại có chuyện thù hận này?
-Tại sao từ ngày chúng ta biết đọc tin tức và đọc thời sự, đã luôn nghe về việc này?
-Và tại sao Jerusalem lại quan trọng đến thế?
-Tại sao họ lại cùng giành nhau một địa điểm linh thiêng?
“Hãy đi tìm lịch sử, bởi chỉ có lịch sử mới đi kể cho bạn về nguồn gốc của vấn đề”.
1. Tôn giáo – sự ra đời của mâu thuẫn
Thiên chúa giáo, Hồi giáo, vì sao mà sinh ra? Lý do vì sao xuất hiện các cuộc thập tự chinh? Lý do vì sao Israel lại là cái gai trong mắt của cộng đồng Ả Rập.
Đầu tiên là một sự thật gây bất ngờ cho tất cả: Do Thái giáo, Kito giáo (Thiên Chúa Giáo theo cách gọi của tiếng Việt) và Hồi giáo – 3 tôn giáo đang đánh nhau chí chóe ở khu vực Trung Đông ... đều có cùng chung một gốc. Đấy được gọi là các tôn giáo độc thần mà nguồn gốc chung của chúng đến từ một nhân vật sống vào đầu thiên niên kỷ 2 TCN (tức cách đây 4000 năm), gọi là Abraham.
Và địa điểm mà người cha ấy sinh ra các tôn giáo đó chính chỗ bom đạn đang nổ ầm ầm: Trung Đông và Jerusalem.
3000 năm về trước, tộc người Do Thái đến định cư ở phía tây bán đảo Ả Rập. Vị vua của người Do Thái tên là vua David (người đã đánh bại tên khổng lồ Goliath) mà nhiều người vẫn dùng thành ngữ. Thủ đô và trung tâm của người Do Thái bạn có biết là tên gì không? Nó tên là … Jerusalem. Và trên quê hương với những vùng đất được định hình này, Do Thái giáo đã được sinh ra từ gốc khởi nguồn của Abraham.
Đọc thêm:
1/ Do Thái giáo của người Israel đã xuất hiện từ rất lâu, và còn xuất hiện đầu tiên.
2/ Vùng đất mà họ đang sinh sống của hôm nay, là nơi mà tổ tiên họ đã ở đó từ 3000 năm trước.
Nắm kỹ được 2 điều đó, chúng ta mới hiểu để đi đến phần sau của câu chuyện.
Người Do Thái lập nước được một thời gian thì bị đô hộ bởi đế quốc Babylon (Iran, Iraq) ngày nay. Sau đó đến lượt đế chế La Mã thống trị họ. Đây là quốc gia mất nước hơn 1000 năm.
1000 năm sau khi bị mất nước, và dân tộc vẫn đang nằm dưới chế độ cai trị của người La Mã, thì có một người Do Thái được lịch sử giao cho vận mệnh đã xuất hiện. Người đàn ông này và sự vĩ đại của ông ta sẽ thay đổi lịch sử thế giới. Tên ông là … Jesus. Ông tiến vào thành Jerusalem trên lưng một con lừa.Vì KINH CỰU ƯỚC của người Do Thái ghi rõ “Vị vua của Israel ở tương lai sẽ tiến vào Jerusalem trên lưng một con lừa” nên người Do Thái đã vây lấy ông, nghe ông nói chuyện, đợi ngày ông giải phóng dân tộc khỏi đế chế La Mã. Nhưng không, chỉ một tuần sau, đế chế La Mã biết tin, và người đàn ông ấy đã bị đóng đinh câu rút. Một bộ phận người Do Thái tin rằng chúa Jesus đã chết. Nhưng một bộ phận khác thì không, họ tin rằng chúa sẽ phục sinh và đưa họ ra khỏi dòng khổ ải trầm luân. Bộ phận này tách thành một giáo lý riêng gọi là KINH TÂN ƯỚC, với lễ Giáng Sinh (Chúa ra đời), và Lễ phục sinh (Chúa sống lại), đấy chính là Đạo Thiên Chúa (Kito giáo) của phương Tây. Những người này vì muốn cho tất cả biết rằng Chúa đã phục sinh, nên đã đi khắp nơi để giảng đạo.
Lúc này, vì đế chế đang nằm trong quyền cai trị của La Mã, ngôn ngữ chữ viết La Tinh cũng thống nhất, nên vô tình giúp cho việc giảng đạo được dễ dàng hơn nhờ vào hành chính, giao thông thuận lợi. Câu nói “Đường nào cũng về La Mã” là có ý nói về sự ưu việt về đế chế này. Đến năm 312, một sự kiện lớn xảy ra để Kito giáo trở thành tôn giáo lớn nhất đế chế. Đấy là việc Hoàng đế Constantine nhận được điềm báo Thập tự giá. Cùng thời điểm đấy, ông giành được chiến thắng Maxentius ở trận Cầu Milvian và thâu tóm quyền lực Đông và Tây. Tin rằng được phù hộ (vì nhận điềm báo thập tự giá mà) nên đến năm 313, hoàng đế ra chỉ dụ Milano cho phép người Kitô giáo được tự do hành đạo. Đến năm 380, Theodosius I chính thức công nhận Kitô giáo là quốc giáo của đế chế La Mã. À, đến đây có lẽ bạn đã biết vì sao Roma, Vatican là kinh đô Kito giáo rồi.
Tôi có dòng chảy như sau:
3000 năm trước, Do Thái giáo ra đời. 2000 năm trước, Thiên Chúa giáo ra đời. Vậy Hồi Giáo? 1400 năm trước, đến lượt Hồi Giáo xuất hiện.
Vẫn là trên bán đảo Ả Rập đầy huyền bí đó. Một chàng trai trẻ khác tên là Muhammad (Mô ha mét), đã đến và vẫn là lấy gốc từ chính Abraham để tạo nên Hồi Giáo. Các bạn chú ý, Hồi Giáo thừa nhận hết những con người như Jesus, như Moise, như Abraham. Tuy nhiên, có 1 điểm khác biệt cốt lõi, chính điểm này đã sinh ra mâu thuẫn, và gián tiếp sinh ra đau thương. Bao gồm 2 điểm chính:
1/ Muhammad chỉ tự nhận mình là “Nhà tiên tri”, là sứ giả của thượng đế, là người phát ngôn của Thượng đế xuống truyền đạt đúng y lời của thượng đế. Chứ chưa bao giờ ông nói mình là “Chúa”.
2/ Muhammad nói rằng KINH KORAN là quyển kinh gốc mà thượng đế ban cho, là quyển kinh “Nguyên sơ nhất”, “Trọn vẹn nhất”. Trong khi Kinh Cựu Ước của người Do Thái và Kinh Tân Ước của người Thiên Chúa đã bị bóp méo đi rồi.
Người theo Do Thái đương nhiên không tin, người theo Thiên Chúa cũng chẳng tin. Nhưng người Hồi Giáo thì tin. Vậy là mâu thuẫn xảy ra khi người Hồi Giáo với niềm tin sắt đá đã xem những kẻ kia là dị giáo. Còn những người kia thì gọi bên kia là “Cực đoan”.
Trong cuộc sống này, suy nghĩ “Ta là số 1, ta là đúng nhất, còn ngươi mới sai” có thể đơn giản chỉ là nghỉ chơi với nhau, thỉnh thoảng nói xấu nhau cho vui miệng (nói xấu quanh năm suốt tháng thì hơi bệnh). Nhưng với vấn đề tôn giáo, khi có sự va đụng về quyền lợi, về vùng đất, thì cái đem lại chính là máu đổ, là chiến tranh.
"Tôn giáo là tiếng thở dài của chúng sinh bị áp bức, là trái tim của thế giới không có trái tim, là tinh thần của những trật tự không có tinh thần. Tôn giáo là thuốc phiện của nhân dân." - Karl Marx
Đọc thêm:
Như đã nói ở trên, người Do Thái mới lập nước chưa được bao lâu thì bị tấn công và đô hộ (giống y như Việt Nam đấy). Các đế quốc hùng mạnh lần lượt tấn công họ và đặt họ vào trong thế vong quốc suốt 2000 năm lần lượt là đế chế Babylon, đế chế La Mã, và cuối cùng là đế chế Ottoman. Sang thế kỷ 20, đế chế Ottoman tan rã thì người Do Thái lại đối mặt với họa diệt chủng từ phía Phát Xít Đức. Nhưng 2000 năm đau thương và bơ vơ đó, người Do Thái chưa bao giờ ngừng phản kháng, chưa bao giờ chịu đầu hàng, và chưa bao giờ quên đi tổ tiên của mình.
Đế chế La Mã vì quá bực mình trước cái chuyện người Israel luôn phản kháng. Họ đã làm một việc mang tính đồng hóa, đấy là sau khi đập Israel một quả nổ đom đóm mắt. Người La Mã đã nhét tất cả 3 tôn giáo tôi kể trên kia vào một vùng đất, với mục đích triệt tiêu sự tồn tại của người Do Thái, một vùng Ả Rập rộng lớn được hình thành, và tên của vùng đất hỗn tạp đó là … Palestine !
2. Đế chế Ottoman.
Palestine nằm trong lòng đế chế Ottoman.
Đấy không đơn thuần là Thổ Nhĩ Kỳ, nước Thổ chỉ là cái gốc sơ khởi để Ottoman đi ra thế giới. Những vị vua giỏi nhất lên nắm quyền tại Thổ Nhĩ Kỳ và bắt đầu con đường chinh phục của họ, chẳng hạn vua Selim I, người đánh bại Ba Tư, tiêu diệt Ai Cập và đến đại đế Suleiman lấy luôn cả Trung Đông sát nhập vào Ottoman. Người Thổ Nhĩ Kỳ hôm nay vẫn nói về Ottoman như người Mông Cổ nói về thời đại Thành Cát Tư Hãn.
Và đế chế đó … theo HỒI GIÁO.
Đấy là một trong những đế quốc rộng lớn nhất lịch sử nhân loại, đã từng “phủ” lên cả ba châu lục Á, Âu, Phi, với đội quân khát máu nhất cùng một đế chế thịnh vượng. Có nghĩa, đã có giai đoạn mà Hồi giáo đè bẹp cả Châu Âu. Trong lòng đế quốc Ottoman thời kỳ thịnh trị nhất, đế chế này đã bao gồm cả Hy Lạp, Bulgaria, Romania, Nam Tư (rồi lại tan rã làm 5 nước độc lập khác chẳng hạn Croatia, Serbia…), Hungary, Albania, Syria, Liban, Jordan, Israel, Kuwait, Ai Cập, Sudan, Libya, Iraq, Yemen, Tunisia, Algérie, Síp, Armenia, Gruzia, Ukraina và một phần nước Nga. Tức là có tới 30 quốc gia hiện nay đã được thành lập từ lãnh thổ cũ của Đế quốc Ottoman. Bạn có thể nhận ra những cái tên quen thuộc của mùa xuân Ả Rập ở trong ấy: Tunisia, Algeria, Ai Cập, Yemen, Syria, Iraq, Libya.
Thiên Chúa Giáo ở Châu Âu lại bị đế chế Ottoman đe dọa. Nhưng trước khi Ottoman ra đời và làm nên kỳ công trên, thì giữa Hồi giáo và Thiên chúa giáo, giữa người Ả Rập và người Châu Âu đã tồn tại mâu thuẫn không thể hàn gắn. Tất cả liên quan đến một vùng đất thánh tên gọi là Jerusalem.
Ở phần 1 của bài viết này. Các bạn đều biết sự ra đời của 3 tôn giáo đều ở vùng đất Ả Rập, và 3 người truyền bá. Trêu ngươi thay cả 3 đều xem Jerusalem là vùng đất thánh minh của mình. Vua David chọn Jerusalem là kinh đô, chúa Jesus xuất hiện ở Jerusalem, và nhà tiên tri Muhammad đã bay lên thiên đường từ …Thánh Đường Đá ở Jerusalem. Vậy là Jerusalem trở thành điểm hành hương, và cũng điểm tranh giành của 3 tôn giáo, đồng nghĩa là điểm tranh giành của cả thiên hạ. Bây giờ có lẽ bạn đã hiểu vì sao Trung Đông lại nóng đến như thế rồi? Vì sao sự kiện chính quyền Israel đuổi 6 gia đình Palestine sinh sống tại khu vực Sheikh Jarrah thuộc Đông Jerusalem cách đây một tuần lại có thể xảy ra chiến tranh.
Những giáo hoàng Châu Âu, nơi truyền bá Thiên Chúa Giáo, cũng có niềm tin về chúa Giêsu, và vì muốn bảo vệ cũng như tranh giành Jerusalem, họ đã phát động một cuộc chiến tranh kéo dài từ thế kỷ thứ 11 đến thế kỷ 13. Tên của cuộc chiến đó có lẽ các bạn đã đoán ra: THẬP TỰ CHINH. Đấy là một cuộc chiến tranh tôn giáo giữa Kitô giáo và Hồi Giáo trên ngọn cờ hiệu “Giải phóng vùng Đất Thánh và vùng đất thiêng Jerusalem khỏi người Hồi giáo, giải phóng những tín đồ Công giáo khỏi sự thống trị của Hồi giáo."
Đoàn quân “Thập tự chinh” đầu tiên đánh vào Jerusalem và tàn sát quân hồi giáo chính là…PHÁP. Và Pháp chính là quốc gia chủ đạo với những “hiệp sĩ dòng Đền” trong các cuộc tấn công vào Ả Rập 8 lần tiếp theo, trong các cuộc chinh chiến này thì Anh, Bồ đều tham gia, và cả gì bạn biết không: thập tự quân Bắc Âu.
Thế đây, cho nên màn báo thù mà các bạn thấy được hồi mấy năm trước mà facebook loạn lên dòng chữ “Pray for Paris” ở Paris hay ở Đan Mạch, Na Uy đều có ý nghĩa lịch sử cả. Những vụ khủng bố tại Pháp và Châu Âu hôm nay không phải là “trên trời rơi xuống”, cũng không phải vì IS hay những cuộc tấn công của Pháp tại Syria hay Lybia, đó là những mâu thuẫn có từ rất lâu rồi. Cuộc thập tư chinh, Châu Âu giành được những thắng lợi bước đầu trước khi bị quân Ottoman đánh bại. Cuộc thập tự chinh lần cuối kết thúc vào năm 1272. Đến năm 1517, đế quốc Ottoman thâu tóm cả Trung Đông, Ả Rập, 20 năm tiếp theo, họ lấy luôn Hy Lạp và Hungary. Cả Châu Âu bị Ottoman đe dọa. Ottoman chính là đế quốc đường đường chính chính nhất thế giới Hồi Giáo thách thức thế lực phương tây và thậm chí còn đe dọa nuốt luôn họ. Châu Âu luôn phải lập nên các liên minh thần thánh để bảo vệ thế giới Kitô giáo trước các cuộc xâm lăng nay.
Israel lúc này ở đâu? Đang bị đè bẹp trong cái vùng đất Palestine (giờ do Ottoman cai trị), và vẫn hành hương đi khắp nơi, không quên nhắc nhau về nguồn gốc và tôn giáo Do Thái của mình. Thế rồi, vào cuối thế kỉ 19, một phóng viên, nhà văn tên là Theodor Herzl đã quyết định vươn cao hơn tất cả. Bằng ngòi bút của mình, ông kích thích dân tộc, ông gợi lại lịch sử, ông nhắc nhở cho người Do Thái biết mình ở đâu, mình đến từ nơi nào. Ông gọi lại cái tên “Miền đất hứa”, để những người dân Do Thái trở về Palestine để phục hưng lại vương quốc. Theodor Herzl xuất bản cuốn sách “Nhà nước Do Thái” vào năm 1896 và lý luận rằng Vấn đề của người Do Thái chỉ có thể được giải quyết bằng cách thiết lập một nhà nước Do Thái ở Palestine. Những người Do Thái tha hương bắt đầu trở về Palestine, nơi có Jerusalem 3000 năm trước chính là thủ đô của nước Do Thái do vua David đứng đầu. Họ đợi đến ngày “thiên thời, địa lợi, nhân hòa” sẽ trả lại cho họ vùng đất của 3000 năm trước. Những ước vọng này đã được thổi bùng lên bắt đầu từ một nhà báo viết lịch sử dân tộc.
Lúc này, Ottoman theo thời gian đã suy yếu dần, các lãnh thổ dần dần bị mất, nhiều nơi vùng lên đòi quyền tự trị để thành quốc gia tách biệt với Ottoman. Điều gì đến cũng đã đến, năm 1914-1918 khi chiến tranh thế giới thứ nhất xảy ra. Đế chế Ottoman đã yếu còn chọn sai phe. Họ chọn Đức-Áo-Hung. Kết quả các cường quốc đồng minh Anh – Pháp - Nga đã giành thắng lợi. Khi thế chiến 1 kết thúc, Ottoman trong vai trò kẻ thua cuộc nên bị những người Châu Âu đập cho tan rã lãnh thổ to lớn của Ottoman – một đế chế đã đe dọa Châu Âu suốt 7 thế kỷ.
Trước đó (vào năm 1916), đế quốc này cũng bị xé lẻ ra ra bằng thỏa thuận Sykes-Picot với việc Pháp có vùng phía bắc của Ottoman ( bao gồm Syria, với sau này là Liban), Anh có vùng phía Nam của Ottoman (Jordan, Iraq và sau này, Palestine). Khi Thổ Nhĩ Kỳ cũng tuyên bố độc lập, Ottoman chính thức sụp đổ. Nhưng Phương Tây luôn mang một tiềm thức sợ hãi đế chế Ottoman, đế chế đe dọa sự tồn vong của phương Tây và từng bao vây Viên, xâm lược Hungary, lấy Hy Lạp, … sẽ một ngày trở lại. Và các cuộc thập tư chinh mâu thuẫn tôn giáo luôn là thứ im sẵn trong lòng của phương Tây. “Chúa của mình mới là ưu việt nhất, còn Hồi giáo là không”. Bởi vì “Tôn giáo là thuốc phiện của nhân dân.” Người Anh và Pháp quyết định phân chia lại biên giới của một loạt các quốc gia như Tunisia, Ai Cập, Yemen, Syria, Iraq, Libya …. Vâng, thưa các bạn, tất cả các quốc gia này (bao gồm cả Syria đang bắn phá ầm ầm), đã được sinh ra bằng một cuộc họp và một tấm bản đồ trải ra đó. Hồi Giáo đã thua cuộc chính ở đây.
Bây giờ tôi sẽ nói tiếp về sự ra đời Israel. Lý do vì sao họ bị căm ghét.
Bên cạnh sự phân chia đất đai cho những quốc gia hồi giáo, thì Israel chính thức được đền bù sau 3000 năm đau khổ. Câu chuyện diễn ra sau thế chiến II, khi những đau thương mà Israel phải chịu đựng dưới thời Đức Quốc Xã, khi những người Do Thái ưu tú nhất đã vận động hành lang, khi những người Do Thái giàu có nhất đang tích cực mua bất động sản ở Palestine. Tất cả đã khiến cho Anh,Pháp và Mỹ phải đền bù cho Israel. Thế là, một quốc gia đã trở lại sau 3000 năm. Với 33 phiếu thuận, 13 phiếu chống và 10 phiếu trắng, đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã chia phía Đông Palestine thành hai nhà nước: một phần đất là của người Palestine theo đạo Hồi, phần còn lại là người Palestine theo đạo Do Thái (tức nước Israel) còn Jerusalem thành đặc khu được LHQ bảo vệ. Đấy là câu chuyện về một mảnh đất 3000 năm trước thuộc về anh A, 300 năm trước thuộc về anh B, rồi giờ anh A trở lại và chia đất, chia biên giới lãnh thổ với anh B.
Tuy nhiên, khác với việc vẽ ra bản đồ cho những Jordan hay Ai Cập, Syria (đều cùng theo đạo Hồi). Palestine lúc này có 1 điểm khác: sự va chạm giữa 2 tôn giáo: Do Thái và Hồi Giáo. Bị ảnh hưởng bởi phong trào chủ nghĩa dân tộc, của tôn giáo mình thờ phụng, những người Ả Rập (tức anh B ) không để yên việc này, họ ngăn chặn việc thành lập quốc gia cho người Do Thái ở Palestine.
Đấy chính là khởi nguồn của Chiến tranh Ả Rập-Israel 1948. Liên quân Ả Rập bao gồm Ai Cập, Syria, Jordan, Liban, Iraq, Ả Rập Saudi, Yemen và Palestine đã sát cánh cùng nhau quyết tâm đập chết quốc gia Israel. Kết quả không ngờ được đã xảy ra, Israel mới thành lập nước đã đập tan tác cả 5, 6 quốc gia kia. Người Do Thái gọi cuộc chiến tranh này là “Giải phóng dân tộc”, còn người Palestine hồi giáo gọi đó là “Thảm họa.” Đây là cuộc xung đột từ tôn giáo đến lãnh thổ, từ lịch sử đến biên giới.
Đến năm 1967, có một cuộc chiến tranh gọi là “Chiến tranh 6 ngày”, Israel thêm một lần nữa chiến thắng. Nhưng lần này khủng khiếp hơn, họ chiếm luôn Jerusalem, khiến cho các nước Ả Rập phải cầu hòa. Hồi năm 2017 có một sự kiện khá thú vị, đấy là anh Donald Trump không sợ trời, không sợ đất đã tuyên bố chính thức công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và sẽ chuyển Đại sứ quán Mỹ về thành phố này một khi công tác chuẩn bị hoàn tất. Khiến cho các quốc gia hồi giáo phản ứng mãnh liệt.
Israel đã được đứng vững, và người phóng viên Theodor Herzl năm nào đã ngậm cười nơi chín suối. Để tôn vinh ông, người bằng ngòi bút đã thay đổi cả số phận dân tộc. Tuyên ngôn độc lập của Israel khi được đọc lên, thì cái tên Theodor Herzl đã được gọi là người cha tinh thần của đất nước. Người Israel đặt ra 1 ngày gọi là Ngày Herzl, là ngày lễ quốc gia hàng năm.
Israel, một quốc gia có lịch sử đau thương và đẫm máu (mất nước 3000 năm và đối mặt với họa diệt chủng), người dân nam cũng như nữ luôn sống trong tư thế của những con người cầm chắc tay súng để bảo vệ vùng đất của tổ tiên mà họ chỉ có lại được sau thế chiến II, và luôn ám ảnh cảnh bị mất nước và xóa tên trên bản đồ thế giới. 60 năm qua, đây là đất nước luôn bị những đất nước vây xung quanh đòi đầu. Và để chống lại điều này, Israel cũng không nhượng bộ, không thỏa hiệp, tiếng súng vì vậy không bao giờ ngưng ở Jerusalem. Không có quốc gia nào, mà cơ quan tình báo (Mossad), lại được xem như là văn hóa, là thần tượng của người dân, là cột chống bão giông, và là điểm tựa bảo vệ cuối cùng cho quốc gia mỗi ngày như Mossad của Israel.
Mâu thuẫn giữa Trung Đông Hồi Giáo, Israel Do Thái giáo và Phương Tây Thiên Chúa Giáo là một mâu thuẫn tính bằng thiên niên kỷ. Vì sao Trung Đông luôn là cái lò lửa, là lâu lâu xuất hiện trên báo chí và bản tin thời sự về những màn báo thù và tiếng súng nổ. Vì xung đột Palestine-Israel là xung đột tính bằng thiên niên kỷ và bao trùm mọi mặt của đời sống.
Trong cuộc chiến này vì vậy không có xấu có tốt, không có đúng có sai, tất cả những người trong cuộc đều giữ một niềm tin bất diệt về dân tộc của họ. Đúng hay sai phụ thuộc vào lăng kính bên này hay bên kia. Còn tôi, tôi chỉ là người kể lại lịch sử, để bạn biết về căn nguyên vấn đề vì sao có súng nổ, chứ không phải để phán xét.
(SG, 13.5.2021)
Bài viết được tổng hợp và thể hiện theo quan điểm cá nhân!

Quan điểm - Tranh luận
/quan-diem-tranh-luan
Bài viết nổi bật khác
- Hot nhất
- Mới nhất

Phan Thành Long
Trách nhiệm chính gây nên cuộc xung đột này là sáng kiến điên rồ của Liên Hiệp Quốc.
Họ phân tách 1 vùng lãnh thổ làm 2 quốc gia nhưng thay vì 1 đường biên giới theo kiểu ô vuông họ lại chia nó làm các tam giác nhỏ hơn, đường biên giới này được thiết kế để người Do Thái có các khu định cư/khu canh tác tương xứng với người Palestine. Tuy nhiên vấn đề lớn nhất là Jesuralem, thành phố thiêng của người Do Thái nằm sâu trong lãnh thổ của người Palestine.
Không nói đến 2 chủng tộc này, trên thực tế ở vùng lãnh thổ đó có đến mấy chủng tộc cùng sinh sống, dân Palestine chỉ là 1 trong số những nhóm đó, ngoài ra còn dân Druze, dân công giáo, dân Beduin, dân Arab( nhưng không phải người Palestine), dân Samartians... Trừ dân Palestine ra các chủng tộc khác đều chung sống tương đối hòa bình.
Trên thực tế người Palestine cũng không sống chủ yếu ở trong nước, thu nhập bình quân đầu người của họ lên đến 11-12k usd ( của Do Thái là 44k).
Nguyên nhân chính dẫn đến cuộc xung đột hiện nay thực tế là do sự lo ngại của Do Thái trước việc Iran tăng nguồn tài trợ cho các nhóm cực đoan Hezbollah, Hamas và Fatah. Ít nhất 4000 người trong các nhóm này đang được Iran thuê để đánh nhau tại Syria, 1 nhóm khác khoảng vài trăm người đang được không quân Pakistan huấn luyện trên những chiếc JF 17. Các nhóm cực đoan này còn đang được Nga sử dụng để chiến đấu trên khắp các khu vực từ Lybia đến Syria.
Bất chấp sự ủng hộ ngày 1 mạnh của chính phủ Mỹ, từ Trump đến Biden đều là phần tử 100% ủng hộ Do Thái, việc quân đội Mỹ đẩy nhanh rút lui khỏi Afghanishtan, Iraq khiến khoảng trống quyền lực lớn tại khu vực, dẫn đến vai trò hiện diện ngày 1 mạnh mẽ của Iran, đặc biệt chính phủ hiện nay của Iraq thân Iran hơn thân Mỹ. Chưa nói đến sức ảnh hưởng từ Pakistan, quốc gia Hồi giáo cực đoan nhất thế giới vẫn luôn được Mỹ bảo vệ dưới vòng tay Đồng minh, đang huấn luyện hàng ngàn lính Palestine.
Nói chung xu thế tất yếu là sẽ xảy ra xung đột trực diện, nhiều khả năng là 1 liên minh Hồi giáo mới từ Pakistan đến tận Lebanon sẽ xuất hiện với vai trò trung gian của Iran. Vì vậy mà người Do Thái phải hành động nhanh. Câu chuyện giống với chiến tranh tại Armenia vậy, lính Hồi giáo được tài trợ từ các nước khác với trang bị hiện đại vượt trội xuất hiện dưới cờ 1 quốc gia hồi giáo, họ chỉ cần thời gian rất ngắn để đánh bại quốc gia đối địch có ít chuẩn bị hơn. Người Palestine thực tế đang đi con đường vòng cứu quốc bằng cách xây dựng các lực lượng ở nước ngoài, khi chín muồi họ sẽ tiến hành tổng phản công trực diện vào Israel với lực lượng rất mạnh.
Nói thật chứ người Do Thái sợ viễn cảnh bị đánh hội đồng, vì vậy họ thà làm kẻ ác còn hơn. Chứ để vài năm nữa người Palestine có trong tay vài sư đoàn thiện chiến, được chính phủ Assad, Iran và Pakistan trang bị tận răng, lại được mấy ông Thổ bơm cho ít vũ khí nữa thì người Do Thái đánh đc shit...
- Báo cáo
Kiên Nguyễn
cảm ơn bạn
- Báo cáo

Thanh Tùng
Mình hoàn toàn đồng ý với ý kiến của bác
- Báo cáo

Tiểu Long Nhân
Vấn đề rộng, phức tạp thì người viết cần đào sâu nghiên cứu, không thì dẫn sách luôn. Chứ viết thì viết cho đúng đã.
- Báo cáo
funny.whale
Trích một góc nhìn phản biện:
--- Cuối tuần, Ad chia sẻ với cộng đồng một bài viết phản biện “cây viết” Dũng Phan - bài viết dưới của tác giả đã chịu sự đàn áp tại một số cụm nhóm trên không gian mạng ---
GIẢI ĐỘC DŨNG PHAN - BÀI THỨ N - “ISRAEL, PALESTINE VÀ JERUSALEM”
Trước giờ đã có nhiều người cố gắng giải độc Dũng Phan, nhưng dường như độc tố mạnh quá, mọi thuốc giải đều không ăn thua. Tôi tuy ngu dốt, nhưng mới rồi đọc được bài “ISRAEL, PALESTINE VÀ JERUSALEM” của anh, thấy rằng những lập luận anh đưa ra đã lan truyền tới mức nguy hiểm. Nên tôi mạo muội xin soạn một bài, để bàn về những “kiến thức lịch sử” – những thứ mà anh tự coi là chuyên môn của anh. Còn vấn đề Israel – Palestine Ả Rập ai đúng ai sai, tôi xin phép không được bàn tới.
• Dũng Phan chép: “3000 năm về trước, tộc người Do Thái đến định cư ở phía tây bán đảo Ả Rập. Thủ đô và trung tâm của người Do Thái bạn có biết là tên gì không? Nó tên là … Jerusalem. Và trên quê hương với những vùng đất được định hình này, Do Thái giáo đã được sinh ra từ gốc khởi nguồn của Abraham.”
**THỰC TẾ LÀ**: Ngay từ phần mào đầu, Dũng Phan đã thể hiện rõ cho chúng ta thấy là anh ta hoàn toàn vô tri về địa lý. Khi nhắc đến phía Tây của bán đảo Ả Rập, thường chúng ta sẽ nghĩ đến 2 thành phố cực kỳ quan trọng của người Hồi Giáo, đó là Medina và Mecca. Còn rất tiếc, Palestine và thành Jerusalem lại nằm ngoài bán đảo này, chúng nằm ở một vùng địa lý mà người ta vẫn gọi là Canaan, Bilad al-Sham hoặc thông dụng hơn cả theo cách gọi của phương Tây đó là vùng Levant [1]. Nói một cách hài hước, Jerusalem chỉ có thể ở phía Tây bán đảo Ả Rập trong 2 trường hợp: Một là khi ai đó bị mất trí, hoặc khi người ta đổi tên một thành phố khác thành Jerusalem.
Và Do Thái giáo cũng không được sinh ra từ gốc khởi nguồn của Abraham. Abraham đẻ ra Isaac và Ishmael với 2 người vợ/nàng hầu khác nhau, và 2 người này lần lượt được coi là tổ phụ của 2 dân tộc Do Thái và Ả-rập. Issac sinh ra Jacob, người sẽ là tổ phụ của 12 chi tộc Israel. Thêm vào đó, Jerusalem không phải là kinh đô đầu tiên của Israel, nó được lựa chọn bởi David sau khi xâm lược Canaan. Thủ đô trước đó của Israel là Hebron (cũng vào thời David) [2].
• Dũng Phan chép: “Người Do Thái lập nước được một thời gian thì bị đô hộ bởi đế quốc Babylon (Iran, Iraq) ngày nay. Sau đó đến lượt đế chế La Mã thống trị họ. Đây là quốc gia mất nước hơn 1000 năm.”
** THỰC TẾ THÌ **: Đoạn văn ngắn chỉ có 3 dòng này thôi nhưng đã có thể thành một sự báng bổ, một cú tát vào mặt giới sử học bởi vì nó sai đến mức không thể sai thêm được nữa. Những ai có tìm hiểu qua kinh thánh Hebrew thì đều biết rằng nước Israel thống nhất tồn tại qua 3 đời vua là Saul, David và Solomon.
Sau khi Solomon chết, thì nước Israel thống nhất tách ra thành vương quốc Bắc Israel và vương quốc Judah phía nam [3]. Vương quốc Bắc Israel tồn tại tới năm 720 TCN thì bị chiếm bởi Đế chế Tân Assyria [4], còn vương quốc Judah thì tồn tại tới năm 587-586 TCN thì mới bị chiếm bởi Đế chế TÂN Babylon (mà khác hẳn với đế chế Babylon trước đó) [5]. Đế chế Tân Babylon khi chiếm vương quốc Judah thì đã bao gồm cả vùng đất của Tân Assyria và Bắc Israel trước kia. Nhưng TUYỆT NHIÊN nó không có phần đất nào của Iran – vốn là khu vực của người Ba Tư (xem bản đồ cho rõ hơn). Tôi không hiểu anh Dũng học sử kiểu gì mà nói Babylon gồm cả Iran- Iraq?
Vùng Palestine nằm dưới sự cai trị của Tân Babylon khoảng 60 năm thì quốc gia này bị Cyrus Đại Đế của Đế chế Achaemenid (Đế Quốc Ba Tư thứ nhất) xâm chiếm. Và tự tới lượt mình, Ba Tư bị Alexander Đại Đế của Macedonia tiêu diệt, rồi sau khi Alexander mất đi, vùng Palestine còn trải qua sự thống trị của vương quốc Ptolemaic (Ai Cập Hy Lạp hóa) và Đế chế Seleucid.
Và sau đó, có một sự kiện mà Dũng phan không hề biết. Đó là vùng Palestine (lúc đó còn gọi la Judea) đã dành được độc lập, độc lập thật sự từ Đế chế Seleucid dưới thời vua John Hyrcanus I (134/34-104 TCN) thuộc nhà Hasmonean [6]. Vương quốc độc lập này tồn tại không được lâu, và vị vua cuối cùng của họ bị giết bởi người La Mã năm 37 TCN [7].
Tóm lại, dù có tính từ thời điểm nhà nước Israel độc lập đầu tiên ra đời, cho tới sự cai trị của La Mã, hay là tính tới năm 1947, thì con số hơn 1000 năm mất nước của Dũng Phan viết ra đều là con số SAI.
• Dũng Phan chép: “Lúc này, vì đế chế đang nằm trong quyền cai trị của La Mã, ngôn ngữ chữ viết La Tinh cũng thống nhất, nên vô tình giúp cho việc giảng đạo được dễ dàng hơn nhờ vào hành chính, giao thông thuận lợi. Câu nói “Đường nào cũng về La Mã” là có ý nói về sự ưu việt về đế chế này.”
** THỰC TẾ LÀ **: Đây lại là một cú đấm thép khác của Dũng Phan vào mặt các nhà sử học. Trên thực tế, La Mã chưa bao giờ “thống nhất” được ngôn ngữ và chữ viết của toàn Đế Chế vào cùng một loại là Latin. Mặc dù tiếng/chữ Latin được dùng trong hành chính và dùng ở những nơi Latin hóa cao độ. Nhưng đại để là dân chúng mỗi vùng khác nhau lại ưa dùng một thứ ngôn ngữ khác nhau và vấn đề ngôn ngữ chẳng liên quan tới việc giảng đạo dễ dàng hay khó khăn hơn. Một ví dụ cụ thể, đó là tiếng Latin dùng trong quân đội của Đông La Mã (vùng ưa tiếng Hy Lạp hơn) tới tận năm 630 SCN, nhưng vào năm 450 SCN, chỉ có 2 giám mục ở Đông La Mã có thể sử dụng tiếng Latin thành thạo [8]. Xem thêm bản đồ để biết được vùng ảnh hưởng của tiếng Latin ở La Mã.
• Dũng Phan chép: “Các đế quốc hùng mạnh lần lượt tấn công họ và đặt họ vào trong thế vong quốc suốt 2000 năm lần lượt là đế chế Babylon, đế chế La Mã, và cuối cùng là đế chế Ottoman.”… ‘’Đế chế La Mã vì quá bực mình trước cái chuyện người Israel luôn phản kháng. Họ đã làm một việc mang tính đồng hóa, đấy là sau khi đập Israel một quả nổ đom đóm mắt. Người La Mã đã nhét tất cả 3 tôn giáo tôi kể trên kia vào một vùng đất, với mục đích triệt tiêu sự tồn tại của người Do Thái, một vùng Ả Rập rộng lớn được hình thành, và tên của vùng đất hỗn tạp đó là … Palestine !”.
** THỰC TẾ THÌ **: Nếu như đoạn trên đây không thể làm cho bạn bật cười, thì tôi không hiểu thứ gì sẽ có thể. Sau La Mã (và Đông La Mã), trước Ottoman, đã có rất nhiều những đế chế Hồi Giáo khác cai trị Palestine và người Do Thái, nhưng tôi không hiểu sao anh ta dám khẳng định chắc nịch rằng chỉ có 3 đế chế theo thứ tự 1,2,3 như vậy. Rút ngắn cũng là một chuyện, nhưng chẳng phải chỉ cần thêm một câu “và bị cai trị bởi nhiều đế chế khác” là mọi chuyện sẽ xong ư? Cách viết như trên, với một vấn đề lớn lao như vậy, thật vô cùng đáng xấu hổ.
Nhưng vấn đề nghiêm trọng hơn là ở đoạn sau, khi “Đế chế La Mã quá bực mình”. Tôi không thể hiểu nổi họ bực mình tới mức nào mà có thể vượt thời gian, đi tới tương lại, hoặc lạc vào Isekai (dị thế giới) để có thể “đồng hóa”, nhét cả 3 tôn giáo (3 tôn giáo thì phải bao gồm cả Hồi giáo – chứ còn “giáo” gì nữa?) vào một vùng?
Các bạn nên nhớ rằng Đế Quốc Tây La Mã đã sụp đổ vào năm 480 SCN, hơn 100 năm trước khi Hồi Giáo xuất hiện. Còn đế chế Đông La Mã, người chủ cai trị thực sự của vùng Levant (mà anh dũng vẫn luôn mồm gọi là “Ả-rập” rồi anh lại còn nghĩ là tên Palestine là do người La Mã đặt, haizzz), thì đã để cho Hồi Giáo trở thành một mối nguy cơ đánh quỵ mình ngay từ khi mới xuất hiện: Nhà tiên tri vĩ đại của người Hồi Giáo mất năm 632 thì tới năm 636, Đông La Mã đánh thua quân Hồi Giáo một trận để đời [9], một trận đánh làm thay đổi lịch sử thế giới tại Yarmuk (bạn nào muốn coi rõ hơn về trận đánh, có thể xem link này: https://www.youtube.com/watch?v=vL33R5F2Pkg).
Quân Hồi Giáo, dưới sự chỉ huy tài tình của Khalid ibn al-Walid, đã khiến cho Đông La Mã KHÔNG BAO GIỜ đòi lại được vùng Levant từ các thế lực khác.
Như vậy cho tôi hỏi anh Dũng Phan: Đế chế La Mã bực mình quá thì họ làm được gì người Hồi? Đồng hóa ư? Nope, bởi ngay cả quyền tài phán với vùng đất mà anh gọi là “Ả-rập rộng lớn”, họ cũng đã không còn nữa.
• Dũng Phan tuyên bố: “Cuộc thập tư chinh, Châu Âu giành được những thắng lợi bước đầu trước khi bị quân Ottoman đánh bại. Cuộc thập tự chinh lần cuối kết thúc vào năm 1272. Đến năm 1517, đế quốc Ottoman thâu tóm cả Trung Đông, Ả Rập, 20 năm tiếp theo, họ lấy luôn Hy Lạp và Hungary”.
** THỰC TẾ LÀ **: Không thể hiểu nổi được đoạn này. Nếu như thập tự chinh kết thúc vào năm 1272, thì Ottoman đánh bại quân Thập Tự Chinh vào lúc nào?? Bởi vì vào năm 1272, thì Ottoman còn chưa lập nước, kiến quốc [10]. Theo tôi hiểu, thì chắc anh Dũng Phan muốn nói tới trận Varna hoặc trận Nicopolis, khi mà các quốc gia châu Âu muốn chặn đà bành trướng của Ottoman. Nhưng nếu theo thuyết này, thì sao anh dám tuyên bố thập tự chinh kết thúc vào thế kỉ 13? Vì 2 trận chiến này đều diễn ra vào thế kỉ 14 và thế kỷ 15. Hay là do các articles Wikipedia mà anh đọc nó không được thống nhất với nhau?
Thêm vào đó, KHÔNG CÓ nước Hy Lạp nào bị thâu tóm vào năm 1537 như anh Dũng nói.
• Dũng Phan chép: “Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã chia phía Đông Palestine thành hai nhà nước: một phần đất là của người Palestine theo đạo Hồi, phần còn lại là người Palestine theo đạo Do Thái (tức nước Israel)”.
** THỰC TẾ LÀ **: Không phải giải pháp “hai nhà nước” mà LHQ dự tính thực hiện chỉ dành cho người Palestine, “của người Palestine” dù họ theo đạo Do Thái hay Hồi Giáo. Điều 1 Chương 3 Nghị quyết 181 (II) tháng 11 năm 1947 về tương lai của Palestine quy định về quốc tịch, quyền công dân như sau:
“Công dân Palestine cư trú ở bên ngoài Thành phố Jerusalem, cũng như người Ả Rập và người Do Thái, những người không có quốc tịch Palestine, cư trú ở Palestine bên ngoài Thành phố Jerusalem, sẽ trở thành công dân của Quốc gia mà họ đang cư trú và được hưởng đầy đủ các quyền dân sự và chính trị. Những người trên mười tám tuổi có thể chọn, trong vòng một năm kể từ ngày Quốc gia nơi họ cư trú được công nhận quyền độc lập, để trở thành công dân của Quốc gia kia…”[11]
Như vậy, không phải người nào đang sinh sống ở vùng đất Palestine vào thời điểm đó, cũng là người Palestine. Và những con người bị cuốn vào vòng xoáy của 2 quốc gia, trên thực tế đều có liên quan đến vấn đề tôn giáo nhiều hơn là quốc tịch. Tên của nhà nước được ghi nhận trong văn bản của LHQ là “nhà nước Do Thái – Jewish State” hoàn toàn không ghi nhận nguồn gốc Palestine của nhà nước này. Và trong khoảng 3 năm đầu tiên kể từ ngày Israel ra đời, nó đã đón 688,000 người di cư từ các quốc gia khác trên thế giới – trong khi cùng thời điểm, chỉ có 655,000 người Do Thái sống tại phần đất Israel được chia [12].
Cảm nhận cá nhân:
Với tư cách là một người đọc sách, tôi thấy rất vui khi có người muốn thông tin, truyền tải các kiến thức lịch sử tới mắt người đọc bằng một giọng văn đơn giản, cuốn hút. Tuy nhiên – vui thôi đừng vui quá – cách viết và những thông tin mà anh Dũng Phan truyền tải đã sai lạc tới mức nghiêm trọng, nguy hiểm. Và tôi nghĩ rằng, với những học sinh, những phụ huynh, những cô giáo đã tin tưởng mà đọc, share bài của anh, mua sách của anh. Thì anh đã phụ lòng tin của họ, nếu như không muốn nói là “lừa dối”.
Thân ái gửi tới anh và bạn đọc.
P/s: Thiết nghĩ, đã làm một trí giả, đủ "5 phẩm chất": Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín thì không nên chơi trò block, xóa comment của nhau!
Thân ái 2!
Nguồn: Đỗ Huy Hoàng
Bibliography – Tham khảo
[1] Joffe, Alexander H. "The Rise of Secondary States in the Iron Age Levant." Journal of the Economic and Social History of the Orient 45, no. 4 (2002): 428.
[2] 2 Samuel 5:1-10 và lấy từ trang web của Bộ Ngoại Giao Israel, search title: JERUSALEM 3000- When did King David conquer Jerusalem.
[3] 1 Kings 12: 1-24.
[4] Kelle, Brad E. "What's in a Name? Neo-Assyrian Designations for the Northern Kingdom and Their Implications for Israelite History and Biblical Interpretation." Journal of Biblical Literature 121, no. 4 (2002): 664-666.
[5] 2 Kings 25:1-21 và MALAMAT, A. "The Last Kings of Judah and the Fall of Jerusalem: An Historical—Chronological Study." Israel Exploration Journal 18, no. 3 (1968): 150-156.
[6] Schäfer, Peter. “The History of the Jews in the Greco-Roman World: [the Jews of Palestine From Alexander the Great to the Arab Conquest].” London [u.a.]: Routledge (2006): 68.
[7] Herod the Great, được Viện Nguyên Lão La Mã phong làm Vua của Judaea năm 40 TCN, như một quân bài chính trị. Herod đánh bại Antigonus và hành quyết ông này. Iblid, 88.
[8] Millar, Fergus. "A Greek Roman Empire: Power and Belief Under Theodosius II (408 - 450)." Sather Classical Lectures (2006): 97-100.
[9] Schäfer, 198.
[10] Cái này không biết phải cite từ nguồn nào nữa 😊)) vì tôi nghĩ Ottoman thành lập năm 1299 là kiến thức thường thức rồi.
[11] United Nations General Assembly, Resolution 181 (II). Future government of Palestine, Article I Chapter 3, 29 November 1947.
[12] Sicron, “The Mass Aliyah Its Dimensions, Characteristics and Influences on the Structure of the Israeli Population,” in Mordechai Naor, ed., Olim and Ma’abarot 1948 1952 (Jerusalem: 1986): 34
Ảnh 1: Vương quốc tân Babylon
Ảnh 2: Vùng ảnh hưởng của ngôn ngữ La Mã
- Báo cáo
bestlifescout
Sai sót bạn chỉ ra thì mình thấy cũng không làm sai lệch lắm ý của bài , những tiểu tiết bạn chỉ ra mình cũng thấy được nhưng người đọc bình thương· cũng chẳng thể nhớ nó và nó cũng không làm lệch đi ý chính của bài . Người đọc bth chỉ đọc xong chỉ nhớ là , à , israel có từ 3-4k năm , bị la mã hay abc đập xong rồi tới 19xx dc LHQ + di dân về lập nước lại và mâu thuẫn với Hồi giáo vì thành phố Giesusalem . Xong
- Báo cáo
funny.whale
Bài này mình trích lại thôi bạn ạ. Với người tìm hiểu lịch sử thì nó là những sai sót rất sơ đẳng, đáng trách nhất là lối viết bậy và hành động của DP khi nhận được phản biện của người khác.
- Báo cáo
Sci-fanatic
Mâu thuẫn không chỉ dừng lại ở tôn giáo, mà còn là quyền con người, chủ nghĩa quốc gia (Nationalism), quyền lãnh thổ.
Nhiều người Palestine không theo hồi giáo, hoặc theo hồi giáo thì cũng ghét hồi giáo cực đoan.
Israel có nhà nước, có chủ nghĩa quốc gia, có quân sự, kinh tế và khoa học phát triển và thân Mỹ. Nếu là một người Israel sẽ thấy họ có quyền bảo vệ lãnh thổ, tự hào dân tộc, quền được sống trong yên ổn hòa bình. Nhưng lại ghét người Palestine vì hay bạo động, đe dọa cuộc sống của họ. Và cũng ghét Palestin vì người palestin nghĩ Isarel chiếm đất của họ.
Palestine không có tổ chức nhà nước, người dân không có lực lượng vũ trang bảo vệ, dải gaza thì tít tân đẩu đâu, những người Palestine sống ở bờ tây đều hướng về một nhà nước tương lai được thành lập nhưng lại không làm được do chính phủ Israel một mặt tôn trọng lãnh thổ phân chia một mặt lại hỗ trợ người dân di cư sang khu bờ tây sinh sống, xây dựng đường xá, căn cứ quân sự. Người Palestine đang sống yên ổn có thể bị mất đất do Isarel bành chướng mà không có lực lượng chống trả đành phải tự bạo động. Người Palestine ghét người Isarel vì họ nghĩ người Isarel chiếm đất của họ, Isarel có quân đội bảo vệ nên mấy cuộc bạo động do người Palestine đứng nên đều bị đàn áp và nhiều người Palestine bị thiệt mạng trong các cuộc bạo động. Người Palestine ghét Isarel vì họ không thể bảo vệ đất của mình cũng không thể bảo vệ người thân của mình. Không được người Isarel tôn trọng, đường xá do Isarel xây nên đi lại đều bị kiểm soát, chủ yếu là kiểm tra an ninh.
Tình hình rất phức tạp do mấy ông chính trị nói nước đôi rất nhiều lần, từ hồi thuộc địa của Anh tan rã. Còn cuộc sống thì vẫn cứ diễn ra. Quyền của Isarel được đảm bảo hơn vì họ tự bảo vệ được mình, có chính sách khôn khéo, phát triển tiềm lực quân sự, kinh tế và khoa học, có Mỹ hậu thuẫn. Quyền của người Palestine thì được United Nation đấu tranh trên giấy tờ, thỏa thuận và hứa hẹn. Mà Mỹ thì lại to tổ bố trong UN.
Tóm lại khổ nhất người dân, đặc biệt là dân Palestine muốn sống hòa bình yên ổn mà cũng không xong. Để yên thì Isarel bành chướng dần. Giờ gồng lên thì chắc bị Isarel dập. Mà lúc Isarel chiếm được khu bờ tây cũng dở, mặc mẹ nó UN, tuyên bố xừ chủ quyền trao quyền công dân và tự do tôn giáo cho người Palestine có phải giờ ngon r không. Giờ mâu thuẫn sâu sắc quá các bác ạ.
- Báo cáo

ChuongPham
bác nói như Palestine vô tội còn Isarel có tội vậy
- Báo cáo

rachmaninoff
Bọn ăn xin tự bịa ra lịch sử 4000 năm thì có thánh mới tin được, kiểu như bảo truyền thuyết con rồng cháu tiên có thật vậy.
- Báo cáo
Phuongvq
ỉa :))
- Báo cáo
Phuongvq
từ đây mới thấy chủ nghĩa cộng sản nó mang lại giá trị của hòa bình to lớn như nào. CS là vô thần vô đạo vô tôn giáo, con người chung sống trong 1 thế giới mà không có ma tà quỷ thần thánh... chỉ có giá trị đạo đức mới là cốt lõi
- Báo cáo
Hà spider
há há
- Báo cáo
Tiếnnnnn
CS giờ vẫn làm tốt nv của họ, tôi sống ở SG 20 năm rồi toàn bị tiêm nhiễm những điều xấu xa từ CS làm từ ông bà, cha chú, cô bác đều ghét CS. Nhưng chuyện đã xảy ra rồi chúng ta đều phải chấp nhận tính tất yếu của lịch sử, chiến tranh đã xảy ra cũng chỉ để giành độc lập cho dân tộc. Từ khi COVID lại càng khâm phục Đảng CS Việt Nam, CS ngày nay đã khác xưa <3
- Báo cáo
Drason
SG lại giãn cách, khổ thân bác :((
- Báo cáo
Nguyễn Luân
Mình nghĩ tương lai sẽ có bức tường Jerusalem như bước tường Berlin năm xưa
- Báo cáo

the easy day was yesterday
Ngày xưa Ô Hợp Quốc chia như này có phải đỡ khổ không.
- Báo cáo