Đằng sau giá trị của một chai Sâm-panh

Rượu sâm-panh từ lâu đã luôn là biểu tượng của sang trọng và thịnh vượng, gắn liền với một tầng lớp giai cấp trong xã hội. Sâm-panh thực chất không hề giống với rượu vang nổ (hay vang sủi tăm/ sparkling wine) khi mà giá tiền của một chai sâm-panh luôn cao hơn gấp 2 lần. Một chai sâm-panh đạt chuẩn có thể đốt ví tiền dao động từ $50 đến $300 (từ 1,1 triệu đến 6,8 triệu VND). Đặc biệt những chai vang được cất giữ lâu đời có thể có giá hàng chục triệu đồng. Vậy điều gì khiến cho những chai sâm-panh thật sự đắt đến vậy?

Chúng ta vẫn thường dùng từ “sâm-panh” để gọi chung cho cả những loại rượu vang sủi tăm hay vang nổ khác. Thực tế là, một chai sâm-panh được xem là sâm-panh đúng nghĩa khi và chỉ khi nó được làm ra tại Sâm Panh. Tác giả không giỡn đâu, Sâm Panh (“Champagne”) là địa danh có thật xuất hiện trên bản đồ, đây là một khu vực cách Paris 150km về phía Đông Bắc. Ngôi làng này được bảo vệ cực kỳ nghiêm ngặt bởi bởi chính quyền sở tại, với hai thương hiệu sâm-panh signature là Moët & Chandon và Perrier-Jouët. Tất cả các chai rượu không được sản xuất tại làng Champagne, kể cả những vùng lân cận trong nước Pháp tất thảy đều không được phép đóng mác sâm-panh mà phải là vang nổ (gọi là vang nổ bởi các bong bóng khí trong rượu và khi khui nút chai có tiếng *poop* đặc trưng nha mấy má). Tại ngôi làng có diện tích 35.000 ha, xấp xỉ 300 triệu chai sâm banh được sản xuất mỗi năm, đem lại doanh thu ở ngưỡng 5 tỷ đô la. Doanh số của sâm banh tăng trưởng đồng đều từ những năm 50 của thế kỷ trước, tuy nhiên tương lai của ngành công nghiệp này phụ thuộc rất nhiều vào nỗ lực bảo vệ khí hậu của chính quyền & người dân địa phương. Bởi lẽ, ngôi làng tọa lạc tại phía bắc nước Pháp này có một khí hậu cực kỳ đặc biệt, khi nhiệt độ trung bình năm ở ngưỡng 50 độ F, mát mẻ hơn bất kỳ khu vực sản xuất rượu vang nào tại Pháp. Điều này cho phép các cây nho được trồng tại làng Champagne đạt ngưỡng acid tuyệt vời để trải qua quá trình champenoise (quá trình lên men nghen) trước khi biến thành những chai rượu hảo hạng. Tuy nhiên, khí hậu lục địa ở vùng Bắc Pháp này đồng thời khiến quá trình chế biến rượu khó khăn hơn so với các vùng nông nghiệp phụ thuộc vào thiên nhiên khác. 

Mỗi mùa thu hoạch đến là lúc 120 ngàn nông dân Pháp cùng nhau lựa những trái nho trên cánh đồng rộng tới 84 nghìn mẫu Anh. Những người nông dân này hoàn toàn hái thủ công bởi việc sử dụng các thiết bị máy móc hoàn toàn bị cấm theo luật pháp địa phương. Điều này cho phép chất lượng các trái nho luôn được giữ ở mức tốt nhất và không xuất hiện sự chênh lệch nào trong chất lượng giữa các mẻ khác nhau. Các ngọn đồi trồng nho cũng là một yếu tố tiên quyết cho chất lượng tuyệt hảo, bởi khi ở trên cao, các tia nắng luôn chạm đến từng cây nho từ mọi ngõ ngách, và lúc những giọt mưa rơi xuống, dưỡng chất luôn thẩm thấu sâu vào tận lòng đất. Dòng chảy của lịch sử đã ươm những yếu tố khí hậu này vào trong lòng đất, biến loại đất ở ngôi làng này có cấu trúc đất sét và đá vôi, một đặc ân tuyệt vời cho sự sinh dưỡng của nho. Các quả nho mọng nước sau đó trải qua quá trình lên men gồm hai công đoạn. Sau khi ở trong các thùng rượu làm từ thép không gỉ, chất lỏng một lần nữa được lên men ở trong các chai rượu. Phương pháp này được kiểm soát và quản lý nghiêm ngặt bởi liên minh châu Âu. Vậy nên các chai vang không được gọi là sâm-panh khi không đến từ làng Sâm-panh. Thực tế thì, các chai vang nổ khác trên toàn thế giới được sản xuất công đoạn hoàn toàn tương đương.

Và ngày nay, chúng ta vẫn bắt gặp rất nhiều chai vang không thuộc về châu Âu cố gắng lách luật, khi các nhà sản xuất đóng mác Sâm-panh cho những chai vang của mình dù họ không đến từ pháp, hay thậm chí từ châu Âu (tiêu biểu chính là đạo luật mới của Nga ở đầu đề, thứ mà Putin cho rằng là bảo vệ ngành công ngiệp rượu của đất nước). Tuy nhiên Ủy ban Sâm-panh với hơn 80 luật sư trên toàn thế giới vẫn luôn không ngừng nỗ lực đấu tranh để bảo vệ sự độc quyền cho thương hiệu Sâm-panh “authentic”. Và vượt lên trên những sự tương đồng từ trong quy trình sản xuất hay có thể kể cả hương vị, những chai sâm banh real luôn khác biệt với hàng đạo nhái "tem mác" khác ở trong chính câu chuyện lịch sử hay danh tiếng của chúng. 

Thuở sơ khai của những chai sâm-panh bắt nguồn từ thế kỷ thứ 3 khi những người La Mã bắt đầu trồng nho ở Đông Bắc Pháp. Cho đến giữa thế kỷ 17 với sự nâng cấp trong quá trình lên men, sâm-panh trở thành thức uống thiêng liêng khi được phục vụ cho vua Louis Mười Bốn trong suốt quãng thời gian Ngài trị vì. Tuy nhiên, khí ga Co2 ở trong các chai rượu thường khiến chúng nổ tung trong các hầm chứa. Các nhà sản xuất đã nỗ lực trong việc loại bỏ khí gas và các bong bóng khí. Và phải cho đến thế kỷ 19, các chai vang nổ này đã chiếm lĩnh thị trường, đặc biệt trong phân khúc thượng lưu hay những gia đình quý tộc. Các doanh nghiệp sản xuất đã tối ưu hóa quy trình khi biến vỏ chai sâm banh hay nút chai dày hơn rất nhiều lần. Điều đặc biệt nhất là, dẫu khu vực Sâm-panh từng là chiến trận trong cả hai cuộc thế chiến, các chai sâm panh vẫn không ngừng được sản xuất. Cho đến cuối Đại chiến, có đến 40% trong tổng số vườn nho đã bị hủy hoại. Cũng chính bởi lý do này, các sâm-panh được sản xuất giữa thời loạn lạc được bán với giá ngất ngưỡng.

Sâm-panh, luôn gắn liền với sự xa xỉ, những ngôi sao nổi tiếng, là biểu trưng cho giá trị vật chất. Đâu đơn thuần chỉ gắn liền với Vua chúa hay những sự kiện trọng đại như khánh thành con tàu vĩ đại, sâm-panh còn được rapper Jay-Z sử dụng trong MV ca nhạc như một phương thức mà trong rap game, người dùng thuật ngữ "flexing' khi các rapper cố ckhoe ra số sản kếch xù của mình. Vào năm 2014, Jay-Z trở thành đồng chủ sở hữu thương hiệu sâm-panh Arman de Brignac, được điều hành bởi gia đình Cattier. Đến tháng 9 2019, Jay-Z và thương hiệu đã cho ra một mẻ rượu cực kỳ hiếm và đắt đỏ, gồm ba chai được sản xuất từ 2009, 2010 và 2012 (chỉ có 3535 chai được sản xuất với giá xấp xỉ 1000$ mỗi chai).

Làng Champagne là khu vực sản xuất rượu đầu tiên trên thế giới nghiên cứu lượng khí thải các-bon và đưa ra kế hoạch kiểm soát lượng khí này, như một hệ quả tất yếu của các số liệu thống kê đáng quan ngại. Nóng lên toàn cầu đã khiến khu vực này tăng 1,2 độ C trong 30 năm vừa qua, khiến cho ngày thu hoạch đến trước hai tuần. Với sự thay đổi bất lợi này đối với yếu tố khí hậu tuyệt vời của khu vực, cùng với sự thất bại trong nỗ lực kiểm soát khí hậu của Paris, ngành công nghiệp sản xuất rượu tại làng Sâm-panh đang bị đặt trước những thách thức vô cùng to lớn.

Biologique: Sản xuất hữu cơ

Blanc de Blancs: Một thuật ngữ cho rượu vang sủi để biểu thị một loại rượu vang được làm bằng nho trắng 100%. (100% Chardonnay trong Champagne)

Brut: một thuật ngữ cho mức độ ngọt trong rượu vang sủi bọt.

Cépage: Nho được sử dụng trong rượu vang (Encép Management là tỷ lệ của hỗn hợp).

Château: Một nhà máy rượu

Clos: Một vườn nho có tường hoặc vườn nho trên nền tảng của một vườn nho có tường bao quanh. Thường được sử dụng trong Burgundy.

Côtes: Rượu vang từ một sườn dốc hoặc sườn đồi (tiếp giáp nhau) dọc theo một con sông (ví dụ sườn dốc Côtes du Rhône của sông Rhône)

Coteaux: Rượu vang từ một nhóm các sườn dốc hoặc sườn đồi (không tiếp giáp) (ví dụ: Coteaux du Layon dốc dọc theo sông Layon sông)

Cuvée: được dùng để biểu thị một hỗn hợp rượu hoặc mẻ cụ thể

Demi-Sec: khô (ngọt nhẹ)

Domaine: Một nhà máy rượu với những vườn nho

Doux: Ngọt ngào

Élevé en fûts de chêne: Được ủ trong gỗ sồi