Trong lịch sử đầy biến động của Giáo hội Công giáo thời Trung cổ, có một sự kiện kỳ dị đến mức khiến người ta khó tin rằng nó từng xảy ra thật – đó chính là Cadaver Synod (còn gọi là Thượng hội đồng về tử thi hay Công đồng xác chết), diễn ra vào tháng 1 năm 897 tại Rôma. Trong phiên tòa này, thi hài của Giáo hoàng Formosus, người đã qua đời gần một năm trước đó, bị khai quật khỏi mộ, mặc lại phẩm phục giáo hoàng và đưa ra xét xử trước một tòa án Giáo hội. Đây là một trong những sự kiện kỳ quái nhất từng được ghi lại trong lịch sử phương Tây, phản ánh rõ nét sự rối loạn chính trị – tôn giáo thời bấy giờ.

Thế kỷ IX là giai đoạn hỗn loạn đối với Giáo hội Công giáo và cả Đế quốc La Mã Thần thánh. Giáo hoàng không chỉ là người đứng đầu tôn giáo mà còn là một nhân vật chính trị quan trọng. Do đó, việc bổ nhiệm và phế truất các giáo hoàng thường chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các gia tộc quý tộc Rôma và các hoàng đế Đức. Trong vòng vài thập kỷ, nhiều giáo hoàng kế nhiệm nhau trong thời gian cực ngắn, bị lật đổ hoặc ám sát.

Giáo hoàng Formosus (trị vì 891–896) là một nhân vật gây tranh cãi. Trước khi trở thành giáo hoàng, ông từng là Giám mục Porto và bị kết án vì đã mưu đồ chiếm ngôi Giáo hoàng trong thời của John VIII. Sau này, ông được phục chức và cuối cùng được bầu làm giáo hoàng. Trong thời gian tại vị, ông phong Moravia và Bulgaria làm tổng giáo phận độc lập, đồng thời cũng gây bất mãn với nhiều thế lực ở Rôma và đặc biệt là với nhà Spoleto, một trong những gia tộc quyền lực nhất.

Sau khi Formosus qua đời năm 896, Giáo hoàng kế nhiệm là Boniface VI chỉ tại vị vài tuần rồi cũng chết. Người tiếp theo là Giáo hoàng Stephen VI, vốn có quan hệ gần gũi với nhà Spoleto – những kẻ thù chính trị của Formosus. Dưới áp lực và thù hận, Stephen VI quyết định tổ chức một phiên tòa để “trừng phạt” người tiền nhiệm đã chết.

Cadaver Synod diễn ra tại Vương cung Thánh đường Lateran – một trong những nhà thờ quan trọng nhất ở Rôma. Theo ghi chép, thi hài của Giáo hoàng Formosus được khai quật khỏi hầm mộ, mặc lại áo lễ giáo hoàng, và đặt ngồi lên ghế như một bị cáo trong tòa án.

Một phó tế được chỉ định làm “người đại diện” cho xác chết, để trả lời thay cho vị giáo hoàng quá cố. Các cáo buộc chính gồm:

-Vi phạm giáo luật khi dịch chuyển từ Giám mục Porto sang Giáo hoàng (vi phạm lệnh cấm một giám mục chuyển tòa giám mục).

-Tham vọng chính trị.

-Bội tín với triều đình nhà Spoleto.

Kết quả của phiên tòa: Formosus bị tuyên bố là không xứng đáng với chức vị giáo hoàng, toàn bộ các sắc phong và tấn phong ông từng thực hiện bị vô hiệu hóa.

Nhưng đó chưa phải là hết – để làm nhục triệt để, ba ngón tay phải của thi hài (dùng để ban phép lành) bị chặt bỏ. Thi thể sau đó bị kéo lê qua đường phố Rôma và ném xuống sông Tiber.

Hành động này đã gây chấn động cả Rôma và châu Âu. Dư luận phẫn nộ, và chưa đầy một năm sau, Giáo hoàng Stephen VI bị lật đổ, bắt giam và chết trong tù, có khả năng là bị ám sát.

Sau đó, các giáo hoàng kế nhiệm, bao gồm Theodore II và John IX, đã phục hồi danh dự cho Formosus, hủy bỏ phán quyết của Cadaver Synod, và cấm tổ chức các phiên tòa xét xử người đã chết.

Cadaver Synod là một biểu tượng cho sự khủng hoảng của Giáo hội Công giáo thời Trung cổ, nơi tôn giáo, quyền lực, và trả thù cá nhân hòa lẫn nhau một cách méo mó. Nó cho thấy mức độ cực đoan mà con người có thể đi đến khi bị thúc đẩy bởi thù hận và tham vọng chính trị.

Ngày nay, Cadaver Synod được các sử gia nhắc đến như một biểu hiện rối loạn sâu sắc của thể chế giáo hoàng trước thời kỳ cải cách. Và dù khó tin đến mấy, phiên tòa kỳ dị này đã thực sự diễn ra, như một trong những chương đen tối và phi lý nhất trong lịch sử giáo hội Thiên Chúa giáo.

Bài viết cùng tác giả: