Bàn về chuyện đầu tư - Phần 1

Nếu bạn đang có hứng thú với đầu tư thì đây là một bài viết phù hợp với bạn, dù bạn là người mới bắt đầu hay đã có kiến thức thì điều đó cũng đều ổn.

Đây là bài viết mà mình thai nghén lâu nhất trong đời, không biết bao nhiêu lần cố gắng mở máy lên để viết với quyết tâm cao vút nhưng lại không thấy hài lòng, cứ viết rồi lại xoá, không biết phải viết như thế nào. Sau cùng thì mình nhận ra là mình đã quá tham lam và ngớ ngẩn khi muốn nhồi nhét quá nhiều thứ vào trong câu chữ. Mình cứ cố gắng mãi mà không biết giải quyết thế nào, sau cùng mình đã nghĩ ra một cách đó là thêm hai chữ - Phần 1 vào tiêu đề, có gì chưa sẽ đủ sẽ viết tiếp ở - Phần 2, đôi khi cách giải quyết một vấn đề lại đơn giản đến bất ngờ anh em ạ =))))).

Sau khi vấn đề được giải quyết xong, áp lực được giải toả thì mình viết vèo vèo một lượt xong luôn, công nhận phê lắm luôn. Thôi không nói nhiều nữa, chúng ta vào bài viết nhé. 

Mình có thời gian làm đa cấp bên mảng coin nên cũng được gặp và tiếp xúc với rất nhiều người, từ kinh nghiệm cá nhân mình nhận thấy nhiều người có hứng thú với đầu tư nhưng đang không biết bắt đầu từ đâu và trong số rất nhiều người mình gặp thì câu hỏi đầu tiên mà mọi người thường hỏi đó là: 

Hồi đó thì tất nhiên là do đi làm nghề nên mình sẽ nói theo bài chứ không phải là kiến thức, nhiều khi chém gió chứ sự thật hoàn toàn khác. Làm cái đấy cũng kiếm được nhưng sau nhận thấy nghề này thất đức quá nên sau đó mình nghỉ, không làm nữa dù tự tin nến theo tiếp thì khả năng giàu cũng khá cao. Từ bỏ thị trường đó một thời gian thì mình tập trung vào thị trường mình giỏi nhất đó là cổ phiếu và sau khoảng 2 năm, từ kinh nghiệm cá nhân mình xin đưa ra câu trả lời cho câu hỏi: Đầu tư dễ hay khó?

Bạn có thể dụi mắt, load lại web để nhìn rõ hơn, bạn không nhìn nhầm đâu và mình cũng không nói nhầm. Đầu tư để có lãi là điều không khó, thậm chí là rất dễ, nhưng tại sao lại có nhiều thua lỗ đến thế, lý do thì cũng vô cùng đơn giản thôi

Chúng ta chơi chứng khoán, chơi cổ phiếu, chơi Viettlot, chơi lô đề, chơi xổ số, chơi hụi, chơi tiền mã hoá, chơi forex, chơi đa cấp, chơi tài chính, chơi binary option.....và chơi đủ các thứ khác nữa. Đầu tư thì dễ chứ chơi thì khó quá, vấn đề là phần lớn mọi người đều đang chơi, rất ít người đang thật sự đầu tư, rất ít người hiểu đầu tư là gì, mọi người lao vào thị trường với tư duy đây là một cuộc chơi và cuộc chơi thì dĩ nhiên mang tính may rủi hơn thua, vậy nên việc chúng ta không có lãi rồi thua lỗ, mất trắng là điều chẳng có gì đáng ngạc nhiên. 

Cá nhân mình ghét cay ghét đắng cái từ chơi chứng khoán, thật lố bịch, ngu ngốc và không hiểu nó có nguồn gốc từ đâu. Ngay từ cách tiếp cận ban đầu, chúng ta đã thua, thua ngay từ vạch xuất phát rồi. 

Hồi mới đi làm, mình rất hay cãi, họ chưa nói xong mình đã cãi xong và thật may là có một anh nhắc nhở mình điều đó. Nghe xong mình quyết tâm thay đổi. Vì sao? Vì mình nhận thấy những thằng hay cãi là những thằng ngu, biết ít, cứng đầu. Chính vì biết ít nên mới hay cãi chứ nếu biết nhiều thì đã hạn chế cãi hơn.

Khi còn nhỏ, cứ nghĩ học nhiều sẽ thông minh hơn nhưng khi lớn lên rồi mới hiểu càng học thì sẽ lại càng thấy mình ngu dốt hơn, thấy mình biết ít, nông cạn quá và khi tự biết mình ngu hơn có lẽ cũng là lúc chúng ta trở thành người hiểu biết hơn.

Kiến thức thường tỷ lệ nghịch với kỳ vọng. những nhà đầu tư lần đầu tham gia thị trường với kiến thức ít ỏi thường luôn mong muốn kiếm được rất nhiều tiền trong một thời gian vô cùng ngắn.

Trong cuốn Tư duy rành mạch cũng có một ví dụ đó là những học sinh có học lực yếu thường kỳ vọng điểm số rất cao còn những học sinh khá giỏi luôn ước lượng rất sát mức điểm mà họ có thể nhận được. Học giúp chúng ta hiểu mình hơn. Thiếu đi kiến thức quả thật là điều vô cùng nguy hiểm, trong tất cả mọi chuyện.

Mình đã phân vân về bố cục của bài viết này, muốn truyền tải được những điều quan trọng nhất với số lượng câu chữ ngắn gọn nhất, vậy nên cũng đập đi viết lại khá nhiều lần, sau cùng thì mình chỉ gói gọn lại một vài ý chính như thế này:

Trong hai cuốn sách Phân tích chứng khoán và Nhà đầu tư thông minh của Benjamin Graham thì khái niệm đầu tư được định nghĩa như thế này:

Theo cá nhân mình thì thấy nó chưa đủ, nên có bổ sung thêm theo ý cá nhân để có được một định nghĩa hoàn chỉnh như thế này:

Mình chỉ thêm ba chữ đó là TRONG DÀI HẠN, tóm tắt ý chính thì sẽ như thế này:

Có lẽ mọi người thấy nó đơn giản quá đúng không? Cá nhân mình ban đầu cũng nghĩ vậy nhưng sau một thời gian trải nghiệm thực tế thì hiểu được những điều này rất khó để thực hiện, chúng ta hãy cùng xem xét kỹ lưỡng hơn từng yếu tố một để hiểu là tại sao.

- Đầu tiên là Phân tích kỹ lưỡng: Muốn phân tích kỹ lưỡng một vấn đề nào đó bạn cần phải có kiến thức, rất nhiều kiến thức và dĩ nhiên những công cụ hỗ trợ đắc lực. Tuy nhiên phần lớn những nhà đầu tư cá nhân khi tham gia thị trường đều không đủ kiến thức tệ hơn cả là họ hiểu sai, kiến thức của họ bị lệch lạc rất nhiều. Có bốn đặc điểm rất nổi bật của những nhà đầu tư F0 mà mình nhận thấy đó là:

Bạn có đang đầu tư không và hãy thử nhìn lại xem, bạn có mắc phải những sai lầm trên hay không. Nếu có thì hãy thay đổi ngay nhé vì thị trường vẫn luôn ở đó, bao năm qua vẫn luôn như vậy, bạn muốn thắng thì nên học cách chơi cho tốt thay vì đổ lỗi.

- Thứ hai là Đảm an toàn vốn hay gọi theo cách khác là quản trị rủi ro. Tất nhiên đầu tư thì kỳ vọng là có lãi nhưng đó chỉ là kỳ vọng của chúng ta mà thôi còn thực tế khi tham gia vào bất cứ thương vụ thì luôn có ba khả năng xảy ra đó là thua lỗ, hoà vốn và có lãi. Bạn phải lường trước được hết các kịch bản để đảm bảo rằng số tiền bạn bỏ ra phải mang về cho bạn một khoản lợi nhuận và trước khi có được lợi nhuận thì bạn phải không thua lỗ đã. Chúng ta sẽ bàn về vấn đề này kỹ hơn ở phần 2, vì thật sự mối tương quan giữa lợi nhuận và rủi ro là cực kỳ thú vị.

- Tiếp theo: Lợi nhuận thỏa đáng. Thật khó để đáp ứng được hai chữ thỏa đáng, vì lòng tham là vô đáy vậy nên chúng ta hoàn toàn không có một con số lợi nhuận cụ thể nào cho việc này. Tuy nhiên trong nhiều cuốn sách về đầu tư thì nhiều tác giả thường hay dùng cụm từ CHIẾN THẮNG THỊ TRƯỜNG điều đó có ý nghĩa gì? Rất đơn giản là người đó có lợi nhuận cao hơn so với các chỉ số chung như SP500, US30, NASDAQ-100. Tuy nhiên theo mình thì bạn quản trị rủi ro thật tốt trước khi nghĩ đến lợi nhuận vì khi tỷ lệ thua lỗ giảm đi thì tỷ lệ có lợi nhuận sẽ tăng lên. Thêm nữa hãy nghĩ về dài hạn thay vì mong muốn có được một khoản lợi nhuận ngắn mà mạo hiểm số tiền bạn đang có, vì đơn giản là thật khó để đáp ứng được hai chữ thoả đáng của con người.

- Cuối cùng và cũng là khó nhất đó là DÀI HẠN: Để nói về phần này thì mình sẽ kể câu chuyện rất thật về chuyện tham gia mua cổ phiếu của chị gái mình.

Năm 2019, mình bắt đầu giới thiệu cho chị về việc đầu tư, mình mở tài khoản ở công ty VFM để chị mua quỹ mở vì mình hướng tới sự dài hạn, mình có nói với chị là mua để đấy đến năm cháu mình đi học đại học thì rút ra, kiểu như lập một cái quỹ vậy. Ban đầu chị có mua theo nhưng có được một thời gian thấy chẳng tăng mấy thậm chí còn giảm nên chị chán bảo không mua nữa. Ban đầu mình cũng kệ chị nhưng tháng 3 vừa rồi do covid nên giá cổ phiếu rớt thê thảm, với mình thì đây là cơ hội nhiều năm có một nên mình bảo chị rút hết tiền ở quỹ mở ra để tự mua. Mình lập tài khoản cho chị ở công ty Chứng khoán VNDIRECT, mình mở tài khoản ở cty này thấy ổn nên mở cho chị luôn. Mình lựa cho chị mấy mã xịn xò mà mình dày công phân tích được, ban đầu thì chị cũng mua mấy mã đó nhưng sau một thời gian thấy nó chẳng tăng mấy, chị cũng lại chán. Chị được nhân viên tư vấn thêm vào một nhóm zalo, rồi mấy chị ở công ty chị có mua mấy mã và lãi được nhiều nên chị sốt ruột, quyết định tự chơi và không giữ mấy mã kia nữa.

Mình vẫn hỏi chị thường xuyên, và chị bảo là chị có lãi. Mình tin không phải vì chị mình giỏi mà chị mình may mắn mua đúng vào thời điểm giá cổ phiếu đang rất rẻ do covid 19, nếu vào một thời điểm khác thì mình không chắc mọi chuyện sẽ như thế nào. Thêm nữa là dù có mua mã khác thì chị vẫn giữ một tỷ lệ nhất định ở những cổ phiếu mà mình đã chọn nên có đôi lúc bị lỗ nhưng không nhiều, mấy cổ phiếu đấy hầu như giảm rất ít mà tăng đều đều. 

Lần gần nhất mình hỏi chị, chị bảo tao bây giờ có kinh nghiệm rồi, lỗ 5-10% là tao bán luôn, nghe xong mà mình chẳng biết nói gì vì nó hoàn toàn trái ngược với phong cách của mình. Chiều nay chị lại nhắn hỏi mình về mã LTG (CTCP Tập đoàn Lộc Trời) đang ngồi code lại lọ mọ vào Vietstock xem, thấy sàn Upcom mình tắt luôn. Cá nhân mình chỉ mua những cổ phiếu được niêm yết ở sàn hOSE và chỉ mua trong rổ VN30, những cổ phiếu khác mình không quan tâm. Vì kết quả cuối cùng của việc đầu tư là lợi nhuận, chứ không phải là số lượng cổ phiếu bạn mua là bao nhiêu. Phải không?

Nếu bạn là người không có đủ kiên nhẫn và muốn trở nên giàu có một cách nhanh chóng bạn có thể đầu cơ. Tất nhiên đầu cơ không xấu, trong rất nhiều trường hợp chúng ta buộc phải đầu cơ chứ không thể đầu tư nhưng nó rất khó và tỷ lệ rủi ro cũng rất cao, cá nhân mình hoàn toàn không đủ khả năng để trở thành một nhà đầu tư vì một vài lý do sau:

Đó là một vài lý do mà mình không hứng thú với việc đầu cơ cho lắm, tất nhiên còn một vài lý do nhỏ khác nữa nhưng do nó nhỏ nên bỏ qua đi, sau này có dịp mình sẽ chia sẻ sau.

Dựa trên câu nói: Biết địch biết ta trăm trận trăm thắng. Chúng ta tìm hiểu và biết rõ và thị trường, chúng ta hào hứng lao vào nó với mong muốn kiếm được lợi nhuận nhưng chúng ta quên mất một điều: Liệu rằng thị trường có chọn chúng ta? 

Khi mới học về đầu tư có một điều mà mình vẫn hay thắc mắc đó là mỗi năm các trường đại học hàng đầu về kinh tế - tài chính trên thế giới đào tạo ra rất nhiều những con người tài năng xuất chúng ấy thế mà tại sao số lượng những nhà đầu tư thành công lại hiếm hoi đến vậy? Nếu trí thông minh không phải là yếu tố tiên quyết tạo nên một nhà đầu tư thành công thì đó là gì? Bí quyết của việc trở thành một nhà đầu tư thành công nằm ở đâu?

Nếu bạn tình cờ đọc được một bài viết hay cuốn sách nói về một nhà đầu tư vĩ đại nào đó thì bạn sẽ nhận thấy yếu tố quan trọng nhất đó là dài hạn. Việc có được lợi nhuận trong một hay hai năm không nói lên nhiều điều vì trong rất nhiều trường hợp chúng ta có được lợi nhuận là do may mắn chứ không phải là sự phân tích đúng đắn. Kiểu như một đội bóng nhỏ có thể thắng đội bóng lớn trong một trận đấu nhưng toàn mùa giải thì đội bóng mạnh nhất luôn là đội vô địch. Những ai mua cổ phiếu vào thời điểm khủng hoảng kinh tế năm 200-2009 hoặc vào tháng 3-2020 thì đến thời điểm hiện tại đều có lãi, thậm chí là lãi lớn. Vậy có phải thời điểm mua/bán chính là bí quyết? Nếu vậy thì sự phù hợp đâu còn ý nghĩa gì nữa?  

Thời điểm chỉ là cách gọi khác, chính xác hơn phải dùng từ thời cơ, hay cơ hội. Trong suốt cuộc đời con người, chúng ta có nhiều cơ hội để thay đổi cuộc đời của mình nhưng chúng ta bỏ lỡ.

Chắc hẳn ai cũng một lần tiếc nuối kiểu như biết thế ngày xưa, biết thế ngày ấy mình làm khác đi....

Đầu tư là một ví dụ điển hình, dạo gần đây Bitcoin đang tăng một cách chóng mặt, nhiều người than thở ôi giá như mình mua lúc nó 6k thì giờ lãi to rồi. Nhưng nếu lúc đó hỏi vặn lại: 

Nhiều người sẽ lưỡng lự, vì lo sợ nó cao quá rồi, sợ nó sẽ giảm. Đây là một loại lệch lạc điển hình: Dựa đoán trên sự thật đã diễn ra. Mọi người có thể đọc trong cuốn Tư duy như những nhà đầu tư vĩ đại để hiểu rõ hơn về lệch lạc này.

Ai cũng có những thời điểm cho riêng mình, ngay lúc này cũng vậy, có hàng trăm, thậm chí là hàng ngàn loại tài sản trên thị trường sẽ tăng giá vô cùng khủng khiếp trong tương lai, nhưng vấn đề là làm thế nào để tìm ra được? Dịch chuyển đến tương lai ư? Tiếc là chúng ta không có khả năng đấy, vậy nên cách duy nhất là hãy tích luỹ và học hỏi để có đủ tầm nhìn, đủ quyết đoán để đưa ra những quyết định quan trọng trong cuộc đời. 

Tổng hoà lại, rõ ràng sự thành công của một nhà đầu tư không chỉ dựa vào kiến thức đơn thuần mà còn  hội tụ rất nhiều yếu tố khác nữa và đó là lý do mà tại sao có rất ít nhà đầu tư thành công. Tất nhiên là không có một công thức chung cho tất cả mọi người, chỉ có kẻ thức thời mới là trang tuấn kiệt mà thôi.

Khi chúng ta mua một tài sản bất kỳ, để có lợi nhuận thì tài sản đó phải tăng giá. Vậy tại sao tài sản đó lại tăng giá? Một câu hỏi cơ bản nhưng lạ ở chỗ hầu hết mọi người đều không quan tâm đến điều này. Họ mua tài sản và đơn giản là kỳ vọng nó tăng giá chứ không thật sự chịu tìm hiểu nguyên nhân là vì sao nó lại tăng giá.

Không cần phải là giáo sư hay tiến sĩ cũng có thể trả lời được vì đây là một câu hỏi cực kỳ dễ trả lời: 

Có hai vấn đề mà chúng ta cần tìm hiểu đó là tại sao nhu cầu lại tăng lên và tại sao nguồn cung lại không thể đáp ứng được nhu cầu đó?

Có nhiều tài sản tốt, nhưng giá thấp vô cùng. Có nhiều tài sản chỉ là những thứ phù phiếm nhưng giá lại rất cao. Kiểu như những người làm ăn chân chính thì nghèo rớt mùng tơi, còn diễn viên đóng phim cấp ba thì được gọi là ngôi sao phim khiêu dâm, hay những kẻ làm youtube bị coi là nhảm thì vẫn kiếm khối tiền. 

Xã hội vốn dĩ không vận hành theo cách chúng ta mong muốn, thích nghi thôi.

Bitcoin có tốt không? Thật khó để trả lời, nhưng khi có nhiều người muốn mua thì nó tăng giá một cách chóng mặt.

Cổ phiếu Tesla được định giá theo cách nào mà cao vãi cả...ra thế nhỉ. Nó được định giá bằng niềm tin, tương lai hay thứ gì?

Vậy nên bỏ qua vấn đề tài sản đi, hãy quan tâm đến việc nhiều người nghĩ về nó như thế nào, hãy nghĩ về ngắn hạn, dài hạn nó có được sự đồng thuận của đám đông hay không, hãy nghĩ về nhu cầu và ham muốn, hành vi của con người thay vì tài sản, nhớ như vậy nhé.

Không hẳn là chén thánh nhưng tìm được những lý do cốt lõi đó sẽ giúp chúng ta phần nào hiểu được cách mà tài sản tăng giá, và nó tăng giá thì mình có lãi, oh yeah, đơn giản phải không nào. Vậy thì đầu tư thôi còn chờ gì nữa, người ta đang xếp hàng để mở tài khoản kia kìa. (^_^!)

Có nhiều cuốn sách hay về đầu tư nhưng có một cuốn sách mà mình rất muốn giới thiệu với tất cả mọi người đó là cuốn Tư duy như những nhà đầu tư vĩ đại.

Wow, đó chính là từ mà mình phải thốt lên sau khi đọc xong cuốn sách này. Chúng ta có quá nhiều lệch lạc trong nhận thức về mặt tài chính do không biết và không nhận ra nên chúng ta mắc lỗi mỗi ngày, lặp đi lặp lại ngày này qua ngày khác khiến chúng ta không thể nào trở nên giàu có được. Nếu có thể bạn hãy mua và đọc cuốn này nhé, và thêm một cuốn nữa đó là cuốn Nhà đầu tư thông minh, hai cuốn đó là đủ, ít nhất với mình thì là như vậy.

Không dễ để tìm được con đường đúng đắn, nhưng nếu bạn không tự bước đi, không tự tạo con đường cho riêng mình thì chẳng có ai làm điều đó thay cho bạn. Mỗi người có một khả năng khác nhau, nguồn lực khác nhau, hoàn cảnh khác nhau và hứng thú với thị trường khác nhau vậy nên thật khó để đưa ra được lời khuyên đúng với tất cả. Dù sao thì hãy kiên trì và hãy vững tin vào con đường mà mình đã chọn, đừng bỏ cuộc dễ dàng nhưng nếu cảm thấy bản thân không phù hợp hãy biết dừng lại đúng lúc, đó cũng là một dạng của thành công rồi. Chúc may mắn!