Có một sự kiện quan trọng giữa lúc Đại dịch lan rộng mà báo chí Việt Nam hầu như không hoặc ít đề cập đến là việc Hungary đã không còn nền dân chủ. Nên chắc mọi người cũng ít biết. Vậy nay, mình viết bài này để mọi người hiểu tổng quát về sự kiện này nhé !

SỰ KIỆN Ở HUNGARY NÀY CÓ THỂ LÀ VÍ DỤ CỤ THỂ CHO XU HƯỚNG TƯƠNG LAI CỦA THẾ GIỚI. NƠI NỀN DÂN CHỦ BỊ SỤP ĐỔ, CÁC CHẾ ĐỘ ĐỘC TÀI ĐƯỢC PHÁT TRIỂN. GÂY NÊN BẤT BÌNH ĐẲNG XÃ HỘI VÀ VI PHẠM CÁC QUYỀN CỦA CON NGƯỜI.

Quốc hội Hungary vừa tiến hành bỏ phiếu dự luật khẩn cấp với 137 phiếu thuận, 53 phiếu chống và 9 phiếu trắng. Theo đó, chính phủ của Thủ tướng Orban được phép tự do ban hành bất kỳ sắc lệnh nào hoặc đình chỉ thi hành một số điều luật miễn là thấy phù hợp để chống đại dịch COVID-19 mà không cần sự chấp thuận từ Quốc hội.

Điều kiện chín muồi cho chủ nghĩa dân tộc

Hungari có một lịch sử thống trị độc đoán, thường là bởi những người bên ngoài - Mông Cổ, Ottoman, Nga, Hapsburg, Phát xít và, sau Thế chiến II, chế độ Cộng sản dưới thời Liên Xô.

Di sản tâm lý của sự cai trị từ bên ngoài đã cản trở sự phát triển của sự tham gia của công dân, một điều kiện tiên quyết cho nền dân chủ.

Sau khi Bức tường Berlin sụp đổ năm 1989 và chấm dứt sự thống trị của Liên Xô , người Hungary đã trải qua hai thập kỷ phát triển dân chủ , bao gồm hệ thống nghị viện, truyền thông tự do, tư pháp độc lập và sự tham gia ngày càng tăng của công dân.

Nhưng cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đã tác động mạnh hơn Hungary so với các nước trong khu vực, khiến nền kinh tế suy sụp và thất nghiệp tăng cao . Nó khiến nhiều người cảm thấy không khá hơn so với thời kỳ cộng sản. Chủ nghĩa dân tộc phát triển ở vùng nông thôn Hungary, nơi bài ngoại phát triển mạnh.

Đây là những điều kiện tiên quyết cho cuộc tấn công bền vững của Viktor Orban vào nền dân chủ yếu kém của Hungary sau khi lên nắm quyền năm 2010

Người biểu tình đi ngang qua các sĩ quan cảnh sát chống bạo động trong một cuộc tuần hành chống chính phủ ở trung tâm Budapest, Hungary, ngày 21 tháng 12 năm 2018

Dân chủ không có chủ ý

Sự xuống dốc của chế độ độc tài Hungary đến mức trong nhiều năm, nó có thể được mô tả như là một nền dân chủ không chủ ý.

Trước khi nhậm chức vào năm 2010, ông phát biểu một cách đáng quan ngại: “Chúng tôi chỉ cần đắc cử một lần, rồi sau đó đâu vào đấy”. Quả đúng như vậy. Sau khi được các cử tri Hungary trao cho một thế đa số đủ lớn, Orban đã khiến bộ máy nhà nước Hungary suy yếu, viết lại Hiến pháp theo ý mình, thanh trừng các Tòa án và bóp miệng truyền thông

Tổ chức Minh bạch Quốc tế, một tổ chức chống tham nhũng hàng đầu, xếp Hungary dưới thời Orbán là quốc gia tham nhũng thứ hai ở châu Âu sau Bulgaria. Hàng tỷ euro tài trợ của EU cho các con đường, cây cầu và các dự án cơ sở hạ tầng khác của Hungary đã được chuyển qua các hợp đồng được trao cho các đồng minh trung thành của chế độ Orban.

Năm 2017, 250.000 người ở Hungary đã phản đối nỗ lực của chính phủ tổ chức Thế vận hội 2024 vì bằng chứng ngày càng tăng về tham nhũng của chế độ và khả năng các hợp đồng Olympic béo bở sẽ có lợi cho đầu sỏ của họ. Chính phủ cuối cùng đã bỏ thầu.

Orbán trên danh nghĩa cai trị với sự đồng ý của Quốc hội, mặc dù ông đã thao túng hệ thống bầu cử để giúp Đảng của ông giành được hai phần ba số ghế với ít hơn một nửa số phiếu.Orbán đã không hoàn toàn quốc hữu hóa báo chí, nhưng các cơ quan truyền thông quan trọng đã bị quấy rối, truy tố và mua chuộc bởi các đồng minh của Orbán. Khoảng 90% các phương tiện truyền thông Hungary hiện về phe ông. Quyền của phóng viên vào Quốc hội đã bị hạn chế. Tự do yêu cầu thông tin thường xuyên bị bỏ qua.

Tự do lập hội và tự do ý kiến, thông tin và báo chí đã giảm nghiêm trọng ở Hungary kể từ năm 2010. Ngoài ra, chiến dịch của chính phủ chống lại các nhóm nhân quyền và các tổ chức phi chính phủ, kể từ năm 2013 đã dẫn đến cảnh sát điều tra vào các nhóm xã hội dân sự như vậy trong những năm tiếp theo. Điều này khiến nhiều tổ chức như vậy rời khỏi Hungary.Với sự giảm sút về tự do thông tin và báo chí, Hungary đã có mức độ tự do báo chí tồi tệ nhất trong số các quốc gia EU.

Vào năm 2014, Orban đã thể hiện sự nhiệt tình của mình đối với chủ nghĩa phi chính thống, tuyên bố rằng tư cách thành viên Liên minh châu Âu của Hungary không ngăn cản ông xây dựng một nhà nước mới có chủ ý dựa trên nền tảng Quốc gia, đặc trưng cho Trung Quốc, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ như là các quốc gia được tôn vinh hoặc thậm chí là thi đua.Và cùng với đó là tuyên bố cách mà Hungary đứng đầu về chính trị, tránh xa nền dân chủ tự do, như Liên minh châu Âu mong đợi, và hướng tới một nhà nước hoặc chế độ độc tài chuyên chế.

Luật “nô lệ hóa”

Đảng cực hữu Fidesz của Thủ tướng Viktor Orban đã trình Quốc hội Hungary một đạo luật mới cho phép giới chủ được quyền yêu cầu người lao động làm thêm từ 250-400 giờ trong một năm và tiền lương làm thêm giờ của người lao động có thể thanh toán tối đa trong vòng 3 năm.

Đạo luật này được Quốc hội nước này chiếm đa số bởi thành viên của Đảng Fidesz thông qua và gây ra một cuộc xung đột lớn từ các Đảng đối lập cũng như người dân Hungary. Kết quả của cuộc trưng cầu dân ý cho thấy hơn 80% người dân Hungary không đồng tình với đạo luật mới này và họ cho rằng đạo luật này sẽ cho phép giới chủ sử dụng người lao động như là nô lệ.

Chính phủ của Thủ tướng Viktor Orban cho biết những sửa đổi trong luật lao động mới này nhằm đảm bảo lợi ích của người lao động, cho phép họ có cơ hội được làm việc nhiều hơn và gia tăng thu nhập. Tuy nhiên, sự chậm trễ trong việc chi trả lương làm thêm giờ gây ra nhiều tranh cãi và phản đối ở trong nước. Hơn thế nữa, Chính phủ nói rằng luật làm thêm giờ này vẫn là tự nguyện do sự thiếu hụt nguồn lao động trong nước.

Quốc hội nước này cũng vừa có một động thái không nhận được nhiều sự ủng hộ từ đa số các cử tri đó là thông qua một đạo luật thành lập Tòa án mới được giám sát bởi Bộ trưởng Tư pháp nước này, người được cho là có mối liên hệ mật thiết với Thủ tướng Viktor Orban, hệ thống Tòa án mới sẽ chịu trách nhiệm về các trường hợp liên quan đến hoạt động của Chính phủ như thuế và bầu cử. Động thái này của Chính phủ Hungary đứng đầu là Thủ tướng Viktor Orban được cho là nhằm gia tăng quyền lực của Thủ tướng Orban và đưa Hungary đến gần hơn với chế độ độc tài.

Giống như việc ông ta lén lút tiếp quản báo chí, Orbán đã không chính thức xóa bỏ sự độc lập của Ngân hàng trung ương, nền công vụ và tư pháp. Thay vào đó, ông ta đưa những người bạn thân của mình phụ trách, người trong nhiều năm đã làm rỗng những tổ chức đó từ bên trong.

Rủi ro mà mô hình Orban sẽ lan rộng đến mức nào?

Các cuộc bầu cử của các nhà lãnh đạo có chủ ý ở Ý , Ba Lan và các nơi khác ở Đông Âu là những dấu hiệu nguy hiểm rõ ràng. Bàn tay của Viktor Orban đã được củng cố ở Hungary bởi ảnh hưởng suy yếu của Angela Merkel ở Đức và cuộc bầu cử Donald Trump ở Mỹ

Liên minh châu Âu có thể có lập trường chống lại sự cai trị độc đoán ở một quốc gia thành viên, nhưng cho đến nay đã thất bại trong việc kỷ luật chế độ ở Hungary đang phá hủy các giá trị dân chủ mà EU đã xây dựng.

Cuối cùng, sự đối lập nội bộ có lẽ là cách duy nhất để thách thức một nhà cai trị tuyên bố rằng một cuộc bầu cử dân chủ là một nhiệm vụ để phá bỏ các thể chế dân chủ.

Trong đại dịch covid-19, Hungary đã mất nền dân chủ như thế nào ?

Sự cai trị của Fidesz đồng nghĩa với việc tiêu diệt kẻ thù chính trị của Orbán, tấn công vào điều kiện và khả năng tổ chức của công nhân, và tăng cường tuyên truyền phân biệt chủng tộc và các hành động bạo lực, đạt đến đỉnh điểm trong cuộc khủng hoảng di cư 2015-16. Các lực lượng tiến bộ đã bị thiệt thòi trong khi các tổ chức chính trị cực hữu như Jobbik, hiện là đảng lớn thứ hai trong quốc hội Hungary, đã được hưởng lợi.

Vào cuối tháng 3, xu hướng độc đoán leo thang với việc thông qua Đạo luật coronavirus, một đạo luật không có ngày hết hạn và cho phép Orbán cai trị theo nghị định. Bất cứ ai bắt gặp xuất bản thông tin sai lệch về tin coronavirus về coronavirus - bao gồm cả chỉ trích các biện pháp của Chính phủ trong việc xử lý đại dịch - có thể bị bỏ tù tới năm năm.

Nhiều nhà bình luận đã so sánh luật mới với Đạo luật kích hoạt năm 1933 của Hitler, đã bãi bỏ nền dân chủ nghị viện.Hành động kích hoạt của Orbán là ví dụ rõ ràng nhất về các Chính phủ trên toàn Thế giới sử dụng đại dịch để thông qua các biện pháp có lợi cho các tầng lớp thống trị và làm sâu sắc hơn sự bất bình đẳng xã hội.

Các luật mới của Orbán là một đỉnh cao của các chính sách độc đoán và phi chính trị mà chế độ theo đuổi trong thập kỷ qua. Việc thông qua đạo luật có nghĩa là sự kết thúc thực tế của nền dân chủ nghị viện ở Hungary. Trong khi về mặt lý thuyết có thể bị đảo ngược bởi Quốc hội, đại đa số của Fidesz làm cho nó không thể xảy ra.

Tấn công tự do báo chí có thể là phần nổi của tảng băng chìm. Đây là một tình huống rất đáng buồn. Chế độ Orbán muốn đạt được tất cả các mục tiêu chính trị của mình - hành động chống lại người chuyển giới, tư nhân hóa các trường đại học, tổ chức hệ thống chăm sóc sức khỏe, khiến các đảng đối lập và thành phố đối lập không thể thách thức ông. Những mục tiêu này sẽ mất một khoảng thời gian đáng kể để đạt được trong trạng thái 'bình thường'.

Một ngày sau khi Đạo luật coronavirus được thông qua, phó của Orbán - từ một đảng Cơ đốc giáo cực đoan - đã đưa ra một dự luật Omnibus có 57 thay đổi luật, bao gồm loại bỏ quyền lực độc lập và tài trợ cho các thành phố, và cấm chuyển giới và buộc người chuyển giới để có giới tính họ được chỉ định khi sinh.

Rõ ràng, tấn công quyền chuyển đổi, đàn áp phe đối lập chính trị và sụt giảm tự do báo chí không liên quan gì đến việc chống lại sự lây lan của COVID-19. Kể từ cuộc bầu cử năm 2010, đây là những trận chiến đang diễn ra đối với chế độ Orbán

Chiến lược Đại dịch của Orbán là một nghiên cứu điển hình trong cam kết của Chính phủ đối với việc đàn áp và chủ nghĩa mới.

Nhiều người Hungary tự hỏi liệu Đại dịch chỉ là một cái cớ để thoát khỏi những bệnh nhân mắc bệnh nan y mà việc điều trị rất tốn kém cho các bệnh viện công cộng

Việc quân sự hóa ngày càng tăng ở xã hội Hungary. Những người lính mặc áo ngụy trang hiện đang tuần tra trên đường phố Budapest,trong cuộc khủng hoảng này, họ cũng đã đến thăm các bệnh viện và các công ty lớn. Trong một ví dụ, một nhóm binh lính đã kiểm tra tại một công ty dược phẩm, hỏi họ có thể giúp vận chuyển vật tư như thế nào. Các binh sĩ tin vào sức mạnh mới của quân đội, bao gồm khả năng đưa bệnh nhân ra khỏi bệnh viện và ghi đè các quyết định của nhân viên bệnh viện.Liệu quân đội có tự mình nắm quyền quản lý doanh nghiệp hay không và liệu nó có vượt ra ngoài chiến đấu với đại dịch hay không ?

Sinh viên, công nhân và người nghèo đã chống lại quy tắc của Orbán ở mọi bước. Cuộc đấu tranh đã bao gồm các chiến dịch của sinh viên chống lại sự ô nhiễm của giáo dục đại học, một phong trào mạnh mẽ của triệu người vì quyền tự do báo chí và gần đây nhất là các cuộc biểu tình chống lại những thay đổi đối với Luật Lao động của đất nước, buộc người lao động phải làm thêm tới 400 giờ mỗi năm. Tuy nhiên, những phong trào này cuối cùng đã bị thất bại.

Một lý do cho điều này là sự đối lập dân chủ và tự do xã hội chính thức đã bị mất uy tín khi họ thực hiện chủ nghĩa mới trong thời kỳ chuyển từ chủ nghĩa tư bản do nhà nước kiểm soát sang chủ nghĩa tư bản thị trường tự do từ năm 1989 trở đi.

Liên minh châu Âu coi đó là một thành phần chống lại cái gọi là chủ nghĩa dân túy của Orbán.EU đã cung cấp cho chính phủ Hungary 5,6 tỷ euro tiền tài trợ thêm. Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen bày tỏ mối quan tâm với sức mạnh mới của Orbán. Nhưng mối quan tâm đó cho đến nay đã lên đến một tuyên bố lên án rất mơ hồ đến nỗi họ thậm chí không đề cập đến Hungary hay Orbán bằng tên - nó chỉ nói rằng các giá trị của Châu Âu nên được giữ nguyên.

Bên ngoài sự phản đối chính thức, một số tổ chức cơ sở đang diễn ra ở cấp độ tương trợ. Ví dụ, Szolidaritás a válságban đã làm việc với công đoàn Vasas để cung cấp mặt nạ rất cần thiết cho các công nhân thiết yếu, cũng như nhà cho sinh viên bị đuổi khỏi ký túc xá đại học khi các tổ chức đó bị khóa.

Tình trạng khẩn cấp của Orbán không nên được coi như là một phản ứng với đại dịch. Đại dịch đã giải phóng một trong những cuộc khủng hoảng lớn nhất của chủ nghĩa tư bản toàn cầu kể từ Đại suy thoái. Đạo luật coronavirus của Orbán là về việc chuẩn bị cho quản lý của người Hồi giáo về cuộc khủng hoảng sắp xảy ra, điều này sẽ dẫn đến việc chính phủ phá vỡ sự kháng cự xã hội - đó là lý do tại sao ông ta đã mở rộng chính quyền.

Cách Viktor Orban qua mặt EU xây dựng nền chuyên chế Hungary

Trước sự thất vọng của những người cố gắng ngăn chặn ông ta thông qua các biện pháp pháp lý hàng chục năm qua, Orban thông minh hơn họ nghĩ. Những “cải cách” của ông ta có xu hướng đạt đến gần mức độ “chấp nhận được về mặt pháp lý”, nhưng chỉ vậy thôi. Nếu Orban gặp phải một trở ngại nào đó, ông ta sẽ chấp nhận từ bỏ một số lợi ích, trong khi vẫn giữ phần lớn những lợi ích còn lại.Orbán thậm chí còn có một tên gọi cho chiến lược pháp lý này: điệu nhảy con công

Các nhân vật đối lập, giám sát viên dân quyền và các nhà bình luận trên toàn cầu đã tố cáo động thái gần đây nhất như một bước tiến lớn hướng tới chế độ độc tài. Tuy nhiên, cho đến nay, Ủy ban châu Âu mới chỉ cam kết sẽ kiểm tra chuyện đó. Câu trả lời có vẻ khó hiểu này xuất phát từ thực tế là các luật sư của EU nhận thấy đạo luật của Orban rất kín kẽ về mặt pháp lý. Trên giấy tờ, Quốc hội Hungary có thể chấm dứt tình trạng khẩn cấp nếu Chính phủ quá đà. Nhưng trong thực tế, điều này có lẽ sẽ không xảy ra. Đảng Fidesz của Orban, nơi ông có quyền kiểm soát gần như tuyệt đối trong gần ba thập niên qua, chiếm hai phần ba số ghế trong Quốc hội. Chính nhờ khoảng cách giữa lý thuyết pháp lý và thực tế chính trị này mà Orban đã “thăng hoa”.

May mắn cũng đóng vai trò trong sự thành công của Orban. Hungary là một quốc gia nhỏ. Đối với các quan chức EU, sự xói mòn của nhà nước pháp quyền ở Ba Lan, với 40 triệu dân, quan trọng hơn trên thực tế cũng như về mặt nguyên tắc. Do đó, Orban đã được tự do tấn công các thể chế EU vốn tài trợ cho Hungary có khi lên tới 6% GDP trong một số năm mà không tạo ra phản ứng dữ dội từ phía Brussels. Hungary đã tranh thủ ra chiêu khi các nhà lãnh đạo EU đang bận rộn với những thứ khác, chẳng hạn như đại dịch.

Orban cũng đã gặp may nhờ các đối thủ của mình. Năm 2006, trong khi Orban vẫn còn thuộc phe đối lập, Thủ tướng Hungary lúc đó đã được ghi âm chỉ trích chính phủ của mình rằng “Rõ ràng là chúng ta đã nói dối trong một năm rưỡi, hai năm qua”. Một chiến thắng vang dội với thế đa số lớn đã đến với Orban sau đó. Còn giờ các đảng đối lập Hungary chưa thể hợp lực với nhau. Nếu họ bắt tay được với nhau, họ sẽ thành công. Ví dụ, các đảng đối lập đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử địa phương tại Budapest năm ngoái.

Nếu Orban gặp may với các kẻ thù của mình, ông thậm chí còn may mắn hơn với các đồng minh. Fidesz vẫn là một Đảng thành viên của Đảng Nhân dân châu Âu (EPP) hùng mạnh, một nhóm các Đảng trung hữu trên khắp châu Âu, giờ chiếm các vị trí hàng đầu trong EU. Chủ tịch EU, Ursula von der Leyen, cũng thuộc nhóm này, tương tự là Angela Merkel. Dưới chiếc ô của EPP, Orban được coi như một thiếu niên ngang bướng trong việc sắp xếp lại nhà nước Hungary, chứ không phải một thứ ung nhọt phải loại bỏ trong cơ thể chính trị Châu Âu. Tại một hội nghị thượng đỉnh, chủ tịch EU lúc đó là Jean-Claude Juncker đã gọi đùa Orban là “nhà độc tài”

Đảng Fidesz đã bị đình chỉ tư cách thành viên vào năm 2019 khi sự xem thường nền pháp quyền của Orban đã trở nên quá trắng trợn, nhưng các lãnh đạo của EPP vẫn chưa khai trừ ông. Sự sụp đổ của các đảng trung hữu ở Ý và Pháp có nghĩa là nhóm nghị sĩ Châu Âu của Đảng Fidesz trở thành nhóm lớn thứ ba của EPP. Những cơn gió chính trị đang thổi theo hướng có lợi cho Orban. Nói trắng ra, Orban đã không bị khai trừ vì phần lớn trong EPP muốn giữ ông ta lại. Chỉ những người tự do đang ngày càng suy yếu trong EPP là giận dữ với các hành động của Orban. Bây giờ họ bị áp đảo bởi nhóm theo chủ nghĩa dân tộc, những người nhìn chung đồng ý với Orban về những chính sách như đóng cửa đối với người tị nạn. Giờ trong EPP, nhà lãnh đạo người Hungary ít ngoại lệ hơn so với những gì người ta tưởng trước kia.

Hồi năm 2018, Nghị viện châu Âu trong động thái chưa có tiền lệ đã kích hoạt thủ tục trừng phạt Hungary theo Điều 7 Hiệp ước thành lập EU với lý do nước này tạo ra “mối đe dọa có hệ thống” đối với các giá trị cốt lõi của khối. Mặc dù Budapest đang đối mặt các thủ tục tố tụng, nhưng vẫn chưa thay đổi cách tiếp cận. Và trong bối cảnh hiện nay, các nhà phân tích cho rằng Brussels có thể buộc phải "mắt nhắm mắt mở" khi mỗi nước thành viên vẫn đang căng mình xử lý cuộc khủng hoảng y tế giữa lúc đại dịch COVID-19 lan nhanh tại lục địa già.

KẾT

Chế độ độc tài là quyền lực không có đối trọng, không giới hạn và không bị kiểm soát. Đó là một chế độ không có tự do cá nhân, có thể bị tống giam mà không qua xét xử

Chính quyền bất chấp Nhà nước pháp quyền và các quyền tự do căn bản của cá nhân. Riêng Trung Quốc của Tập Cận Bình – hoàng đế đỏ còn quyền lực hơn cả Mao với việc sửa đổi Hiến pháp để cai trị trọn đời - là mô hình dùng tự do kinh tế thay cho tự do cá nhân, cộng với các công cụ mạng xã hội để tuyên truyền và công nghệ mới để kiểm soát người dân.

Tất cả các điều kiện đều hội đủ để thế kỷ 21 lại là thế kỷ của các nhà độc tài. Thứ nhất : các chế độ tự do dân chủ bị yếu đi, thứ hai : các phương tiện kiểm soát bằng kỹ thuật số, thứ ba là biến đổi khí hậu ngày càng trầm trọng. Các nhà độc tài đều có cùng những khuyết điểm như hoang tưởng và vô cảm

-Bài viết này có lẽ hơi phiến diện vì mình nghĩ không nên tin vào phương tiện truyền thông Châu Âu cho lắm vì bài này nguồn chủ yếu từ nó mà.

-Mà cũng không hiểu sao báo chí Việt Nam ít đề cập nữa

-Mong rằng qua bài này các bạn có thể hiểu phần nào tổng thể về nền dân chủ ở Hungary hiện tại

NGƯỜI VIẾT: Trần Mạnh Chung

TÀI LIỆU THAM KHẢO:
[1] https://www.dw.com/en/hungary-is-no-longer-a-democracy-says-hungarian-legal-scholar/a-53442394
[2] https://redflag.org.au/node/7161
[3] https://atlanticsentinel.com/2020/04/orban-abolishes-democracy-in-hungary/
[4] https://www.theatlantic.com/international/archive/2020/04/europe-hungary-viktor-orban-coronavirus-covid19-democracy/609313/
[5] “How Hungary’s leader, Viktor Orban, gets away with it”, The Economist, 02/04/2020
[6] http://djilp.org/hungarys-road-to-authoritarianism-through-the-demise-of-a-liberal-democracy-and-free-judiciary/
How Viktor Orban degraded Hungary's weak democracy
nulltheconversation.com

THANK YOU FOR READING !!!!