Việt Đoàn là xã nằm trung tâm huyện Tiên Du và là một vùng đất sớm được hình thành đơn vị hành chính trong lịch sử các làng xã Việt Nam. Xã Việt Đoàn có diện tích 8,45 km², dân số năm 2023 là 13.000 người, mật độ dân số đạt 1.287 người/km².
Xã Việt Đoàn giáp ranh với các xã: Lạc Vệ, Tân Chi (phía Đông), Liên Bão (phía Tây), Phật Tích, Minh Đạo (phía Nam), Hiên Vân (phía Bắc) thuộc huyện Tiên Du. Đây là một xã trung tâm với truyền thống lâu đời, kinh tế chủ yếu là nông nghiệp công nghệ cao. Hiện nay nhờ vào cơ chế đổi mới của nhà nước nên đời sống của người dân có nhiều thay đổi đáng kể. Nơi đây có tuyến đường tỉnh lộ 276, Quốc lộ 38 và Quốc lộ 1A chạy qua, đó là điều kiện để xã Việt Đoàn giao lưu, trao đổi kinh tế với các vùng lân cận.
Xã Việt Đoàn là địa phương có vị trí quân sự quan trọng nằm trên quốc lộ 1A – nối liền hậu phương lớn với tiền tuyến lớn. Phía nam xã có khu công nghệ cao thôn Liên Ấp và không xa có sân bay quân sự. Phía bắc xã có thôn Đông Sơn nối đôi bờ sông Tiêu Tương trên quốc lộ 1A. Phía đông có kênh Trịnh Xá. Phong trào cách mạng diễn ra trên quê hương Long Khám có từ rất sớm nhưng phải đến năm 1941, khi tổ chức Đảng cử cán bộ trực tiếp về chỉ đạo thì hoạt động của phong trào cách mạng mới sôi nổi và phát triển. Đặc biệt là các ông Nguyễn Văn Trào (lý trưởng), ông Trần Văn Hiệp (quản xã), được giác ngộ đã hăng hái đi theo cách mạng và trở thành những cán bộ cốt cán ở địa phương. Gia đình các ông được xây dựng thành cơ sở cách mạng của Đảng. Đình thôn Long Khám là địa điểm liên lạc của Ban cán sự Đảng tỉnh Bắc Ninh và cán bộ Đảng xứ ủy Bắc Kỳ. Để bảo vệ dân, bảo vệ lực lượng cách mạng còn non trẻ, Long Khám đã thành lập đội Tự vệ đầu tiên của mình gồm 12 người, là những người luôn nhiệt tình, dũng cảm, như: ông Tạ Hữu Tuộng (đội trưởng), Trần Văn Hiệp (đội phó), Vũ Văn Thục, Tạ Hữu Nhi, Trần Thị Nhụ, Chu Đình Phách… và được bổ sung thêm số lượng hằng năm. Đội Tự vệ đã tỏ rõ là lực lượng chủ yếu của phong trào cách mạng nơi đây. Thực hiện nhiệm vụ bảo vệ dân, bảo vệ cơ sở cách mạng, bảo vệ cán bộ của Đảng về chỉ đạo phong trào, mọi cuộc họp của Xứ ủy Bắc Kỳ, của Ban cán sự Đảng tỉnh Bắc Ninh tổ chức đều được bảo vệ an toàn tuyệt đối. Những ngày đầu mùa thu năm 1945, cách mạng bùng nổ ở khắp nơi. Lực lượng vũ trang ta phát triển nhanh chóng. Quân Nhật bị thua trận. Thời cơ giành thắng lợi của Việt Nam đã đến. Tại các làng xã liên tiếp mở các hội nghị quán triệt tình hình nhiệm vụ, tổ chức lực lượng chuẩn bị cho khởi nghĩa giành chính quyền. Ngày 15-8-1945, Hội nghị triển khai tổng khởi nghĩa giành chính quyền tỉnh Bắc Ninh được tiến hành tại nhà ông Trần Văn Hiệp. Dự họp có Ban cán sự Đảng tỉnh Bắc Ninh, gồm ông Nguyễn Đình Nam (tức Cao Đàm), bà Vũ Thị Khôi, ông Lương Mạnh. Đình Long Khám được chọn làm địa điểm tập trung của các lực lượng khởi nghĩa huyện Tiên Du. 5 giờ sáng ngày 20-8, dưới mái đình Long Khám cổ kính, Ban Lãnh đạo khởi nghĩa và 8 đoàn quân khởi nghĩa tập trung tiến sang bãi Lim Ngang Kiều làm lễ tuyên thệ, sau đó tiến thẳng lên tỉnh lỵ Bắc Ninh giành chính quyền. Đi cùng 400 tự vệ còn có hàng trăm thanh niên, phụ nữ cứu quốc lập thành các đội vận tải, cứu thương và hàng nghìn quần chúng cách mạng, tạo thành lực lượng chính trị hùng hậu phối hợp với lực lượng tự vệ vũ trang khởi nghĩa. Thành Bắc Ninh có hào rộng, tường cao bao bọc. Địch kéo thêm nhiều lớp rào dây thép gai bao quanh. Bốn cổng vào thành luôn khép chặt, có lính Nhật canh gác nghiêm ngặt. Đây là nơi địch tập trung nhiều công sở, có trại lính bảo vệ. Vào những ngày đầu tháng 8-1945, quân địch ở nhiều nơi đã kéo về tăng cường giữ thành Bắc Ninh. Ban đầu Nhật-Pháp cố thủ trong thành, quân khởi nghĩa ném lựu đạn phá cổng thành, quân giặc cũng chỉ bắn chỉ thiên giữ tinh thần. Trước khí thế mạnh mẽ của quân khởi nghĩa, đến 14 giờ, Nhật-Pháp đầu hàng, mở cổng thành cho lực lượng cách mạng vào tiếp quản thành Bắc Ninh. Cờ đỏ sao vàng thiêng liêng của Tổ quốc được tự vệ kéo lên trên cổng thành Bắc Ninh. Chiều tối ngày 20-8, khởi nghĩa Bắc Ninh thành công, chính quyền đã về tay nhân dân lao động.Điểm lại các trang sử vàng của dân tộc, của tỉnh, của huyện, của xã, đều thấy bóng dáng của người dân Long Khám. Khi là người vệ quốc quân, là du kích, dân quân, người dân áo vải… hay người Lý trưởng, Quản bạ, Quản xã sau khi được giác ngộ cách mạng đều hết mình vì nước vì dân. Với những đóng góp xứng đáng, cán bộ và nhân dân Long Khám được Chính phủ nước Việt Nam dân chủ cộng hòa tặng Bằng có công với nước; 4 gia đình được tặng Bằng có công với nước, 7 Mẹ VNAH, 11 người được công nhận hoạt động trước cách mạng, 30 người trực tiếp tham gia giành chính quyền tỉnh Bắc Ninh ngày 20-8-1945 được Nhà nước công nhận và khen thưởng. Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, địa bàn xã Việt Đoàn luôn là nơi nuôi dưỡng và bảo vệ nhiều đơn vị bộ đội địa phương quân và bộ đội chủ lực đến đúng chân lâu dài cũng như trạm trú dăm bẩy ngày. Tại Quang Hiển và khu Tân Lạc có tiểu đoàn Thiên Đức, Đại đội Bắc Hỗ (chủ lực huyện), trung đoàn 16 (Tỉnh ủy Bắc Ninh). Các đồng chí Phạm Văn Đồng, Tố Hữu, Văn Tiến Dũng cũng đã nhiều lần đưa bội đội hành quân tạm trú tại đất thôn Long Khám.
Giai đoạn 1946-1948, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Huyện ủy, chính quyền cách mạng và Đảng bộ xã Việt Đoàn kết hợp cùng bộ đội địa phương huyện Tiên Du chuẩn bị tốt mọi mặt để chiến đấu bảo vệ quê hương. Tháng 4/1948, thực dân Pháp đưa quân vượt sông Đuống xâm nhập vào xã qua 2 con đường: qua xã Cảnh Hưng và xã Minh Đạo. Tổ du kích thôn Liên Ấp đã phục kích quân Pháp ngay tại sông Đuống (phía cầu Sộp). Tại thôn Long Khám đầu năm 1948, còn có một trạm giao thông hỏa tốc của huyện ủy đặt tại đây. Trạm đặt tại nhà cụ Trần Văn Hiệp. Đây là trạm trung chuyển của các loại thư, báo, công văn… Đặc biệt là chuyển gấp những công văn tuyệt mật lên Thị xã Bắc Ninh (lúc đó thành phố Bắc Ninh vẫn còn tên gọi là thị xã thuộc tỉnh Bắc Ninh). Tổ chức cán bộ đó hiện có ông Nguyễn Trọng Năm (người ấp Phật Sơn) định cư tại thôn Đông Sơn. Trận thắng đầu tiên có ý nghĩa về tinh thần nhân dân và du kích hăng hái luyện tập, chuẩn bọ tốt để chiến đấu uyết liệt, bảo vệ quê hương Việt Đoàn.
Trong chiến dịch Đông - Xuân 1953-1954 và chiến dịch Điện Biên Phủ, nhân dân xã Việt Đoàn đi dân công phục vụ các chiến dịch. Nhân dân Quang Thịnh đã tập trung được hơn 30 chiếc xe đạp, tham gia vận tải lương thực, vũ khí. Mặc dù đường sá gập ghềnh, đi lại khó khăn nhưng các đoàn dân công của ta đều vượt qua, hoàn thành tốt nhiệm vụ, nhiều người đã được nhận danh hiệu “Chiến sỹ dân công Điện Biên Phủ”. Từ những thanh niên xung phong này đã tiếp tục chiến đấu và lập công ở các đoàn chủ lực 308, 304, 312, 316. Cụ thể tháng 12/1953, quân và dân xã Việt Đoàn đã bẻ gãy cuộc càn quét của quân Pháp tại xã Hoàn Sơn. bộ đội địa phương phối hợp cùng 3 tổ du lích thôn Long Khám, Chợ Sơn và ấp Đồng Bông, Văn Trinh tổ chức các trận địa đánh giặc. Trận đánh kéo dài cả ngày tại đồi Đại Tảo. Sau hơn 1 tháng chiến đấu đẩy lùi các cuộc càn quét của quân Pháp, tiêu diệt 50 lính Pháp và 12 lính tay sai, thu 2 khẩu súng. Phối hợp cùng với dân quân xã khác trong huyện, tổ du kích thôn Long Khám đã chặn đánh địch từ dốc đầu Voi, cầu Xi, Đống Ngẫy. Trên hướng Đồng Cỏ, ngay trong đêm tổ du kích Vũ Văn Đen, Vương Hữu Giao, Lê Đắc Thoái mưu trí rơm, củi quanh hàng rào bốt chợ Và rồi châm lửa đốt tiêu diệt địch.
Ngày 07/05/1954, sau 56 ngày đêm chiến đấu, quân và dân ta đã giành chiến thắng tại Điện Biên Phủ buộc Chính phủ Pháp phải ký vào văn bản Hiệp định Gieneve, công nhận độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ Việt Nam Dân chủ Cộng Hòa. Ngày 20/7, Hội nghị Trung Giã được ký kết, quân Pháp bắt đầu rút quân ở đồn bốt Bát Vạn, Vân Khám, xã Việt Đoàn được giải phóng hoàn toàn vào ngày 22/7/1954.
Sau 9 năm kháng chiến chống Pháp, quân và dân xã Việt Đoàn tiêu diệt 186 tên lính Pháp, bắt sống 10 tên, phá hủy 4 xe quân sự, thu 41 súng các loại và hàng trăm lựu đạn, nhiều trang thiết bị quân sự khác. Với thành tích đó, Đảng bộ xã Việt Đoàn vinh dự được Nhà nước khen tặng: 1 Huân chương chiến công hạng Hai, 1 Huân chương chiến công hạng Ba, 14 hộ gia đình tặng Bằng khen, 2 hộ gia đình tặng Huân chương kháng chiến.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đặc biệt là từ khi đế quốc Mỹ mở rộng chiến tranh ra miền Bắc. Từ năm 1965-1972, máy bay Mỹ đã đánh xuống xã Việt Đoàn hơn 30 trận lớn nhỏ, với hàng trăm tấn bom đạn các loại, gây cho ta nhiều thiệt hại. Trong đó, thôn Đông Sơn và thôn Đại Tảo bị đánh phá mang tính hủy diệt. Kênh Trịnh Xá bị phá sập hoàn toàn.
Điển hình như trận đánh ngày 9/9/1965, đế quốc Mỹ cho nhiều tốp máy bay đánh phá miền Bắc trên địa bàn rộng lớn: Hà Bắc, Lạng Sơn, Quảng Ninh… Ở Tiên Sơn, húng đánh phá ác liệt vùng Tam Dơn, Nội Duệ, Việt Đoàn. Với lòng căm thù giặc, lại được chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu, dân quân xã Việt Đoàn đã phối hợp nổ súng cùng bộ đội cao xạ, lập nên chiến công đầu tiên của huyện Tiên Sơn.
Trong 12 ngày đêm cuối tháng 12 năm 1972, đêm 24/12/1972, máy bay B52 đánh nhiều nơi trên địa bàn xã. Những tốp máy bay của chúng đánh vào khu vực thôn Long Khám làm hư hại một số diện tích rau màu và diện tích mạ mới gieo. Quân dân xã Việt Đoàn luôn nêu cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, giúp dân san lấp hố bom trên đường quốc lộ, giúp dân thu dọn tài sản.
Trong hoàn cảnh chiến tranh, ngoài việc vừa sản xuất, vừa chiến đấu, Đảng bộ và nhân dân xã Việt Đoàn luôn hoàn thành các nghĩa vụ với Nhà nước. Riêng tuyển quân đạt 80% dân số đứng đầu huyện. Địa phương bỏ ra hơn 3.000 ngày công giúp bộ đội làm lán trại; mang vác hàng tấn vũ khí, đạn dược; làm cầu phao, đường ngầm qua sông Thương; đi sửa gấp sân bay; ủng hộ bộ đội hơn 1.000 chiếc bánh chưng, hàng tấn lương thực và thực phẩm, 2.500 cây tre gỗ, vá hàng trăm bộ quần áo rách của bộ đội…
Qua các giai đoạn cách mạng, Đảng bộ và Nhân dân xã Việt Đoàn luôn phát huy vai trò lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp và toàn diện, cùng với nhân dân trong xã lập nhiều thành tích xuất sắc và đã được Đảng, Nhà nước khen thưởng 1 Huân chương Lao động hạng ba, 1 Huân chương Kháng chiến hạng ba, 821 Huân, huy chương các loại cho cá nhân, cùng hàng trăm bằng khen, giấy khen, cờ thưởng khác. Trong các cuộc kháng chiến và ngày nay bảo vệ Tổ quốc, xã Việt Đoàn đã có hơn 1.200 thanh niên vào quân đội, hơn 200 người vào thanh niên xung phong, đi dân công phục vụ hỏa tuyến. Nhiều người được tặng danh hiệu chiến sỹ thi đua, dũng sỹ trên các mặt trận. 117 người được công nhận là liệt sỹ và 67 người là thương binh, 37 người là bệnh binh. Hai bà mẹ được truy tặng danh hiệu “Bà mẹ Việt nam anh hùng”. Nhiều cá nhân được thưởng Huân, Huy hương kháng chiến các loại và 142 gia đình được khen thưởng vì đã có thành tích giúp đỡ kháng chiến trong thời kỳ chống Mỹ, cứu nước, giai đoạn 1965-1972.
Trong tiến trình thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện của Đảng, thực hiện đồng thời hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay, việc ghi nhận và phổ biến những giá trị truyền thống yêu nước, cách mạng làm một nhiệm vụ chính trị vô cùng quan trọng. Những bài học truyền thống quý báu sẽ góp phần bồi đắp thêm tình yêu quê hương, đất nước, củng cố niềm tin cho cán bộ, đảng viên và toàn thể nhân dân. Từ đó kế thừa và phát huy những thành tích vẻ vang của thế hệ cha anh, thế hệ trẻ ngày nay không ngừng vươn lên đóng góp trí tuệ sáng tạo, tài năng, công sức xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước, vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Ngày 08/01/2000, nhân dân và lực lượng vũ trang nhân dân xã Việt Đoàn ( huyện Tiên Du) được Chủ tịch nước ký Quyết định số Quyết định số 38/QĐ-TTG của Thủ tướng Chính phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân vì đã có thành tích đặc biệt xuất sắc trong cuộc kháng chiến chống Pháp, cứu nước.
Lịch sử Việt Nam