Ba thập niên sau một vụ trộm ly kỳ xen lẫn bí ẩn, bạo lực và yếu tố ngoại giao, Thái tử Ả Rập Xê Út Mohammed Bin Salman đặt chân đến Bangkok. Chuyến thăm tưởng chừng chỉ là một hoạt động ngoại giao bình thường này, trên thực tế, lại đánh dấu hồi kết cho một trong những vụ án địa–chính trị nổi tiếng nhất châu Á – “Vụ án Kim Cương Xanh”.
Từ người làm vườn đến vụ trộm 20 triệu đô la
Năm 1989, Kriangkrai Techamong, một người làm vườn người Thái, làm việc trong cung điện của Hoàng tử Faisal bin Fahd Al Saud, con trai cả của Quốc vương Ả Rập Xê Út. Trong khi ông cùng các lao động châu Á khác làm việc quần quật dưới nắng sa mạc, thì giới quý tộc sống giữa xa hoa, xe sang và những bộ sưu tập trang sức rực rỡ. Người ta nói rằng họ có những viên ruby quý giá to bằng quả trứng gà.
Thế nhưng, viên kim cương xanh nặng 50 carat – một trong những viên đá quý đẹp nhất thế giới – mới là thứ khiến Kriangkrai không thể rời mắt. Khi các chủ nhân rời cung điện trong một chuyến công du dài, ông ta quyết định làm điều không tưởng.
Giữa đêm khuya, Kriangkrai trèo lên tầng hai, phá két sắt trong phòng ngủ và mang đi khoảng 90 kg đá quý và trang sức, trị giá 20 triệu USD. Không ai có thể ngờ rằng, vụ trộm này sẽ làm rạn nứt quan hệ giữa hai quốc gia trong suốt ba mươi năm sau đó.
Chiếc túi hút bụi và hành trình của những viên đá
Kriangkrai giấu toàn bộ số đá quý vào túi đựng bụi của máy hút bụi, rồi gửi về Thái Lan bằng dịch vụ chuyển phát nhanh. Để tránh bị kiểm tra, ông còn kèm theo một phong bì tiền và tờ giấy nhắn “vui lòng không mở hàng hóa riêng tư này”. Vài ngày sau, kiện hàng đến nơi an toàn tại tỉnh Lampang.
Sau khi bán lại một phần nhỏ số đá quý với giá rẻ mạt cho một thương nhân tên Santhi Sithanakan, ông nhanh chóng bị bắt. Phía Thái Lan giao trả phần lớn tang vật cho Ả Rập Xê Út, nhưng khi kiểm tra, người ta phát hiện viên kim cương xanh đã biến mất, và một nửa số đá quý được trả là đồ giả.
Không lâu sau, những hình ảnh gây tranh cãi lan truyền, cho thấy các quan chức cấp cao của Thái Lan, một số người có quan hệ với cảnh sát, đeo những viên đá quý lớn một cách đáng ngờ trên những chiếc vòng cổ lấp lánh. Phía Ả Rập Xê Út nghi ngờ có hành vi tráo đổi và cửa một phái đoàn sang Bangkok để điều tra. Đoàn bao gồm ba quan chức ngoại giao và một doanh nhân có nhiều mối quan hệ tên là Mohammad al-Ruwaili.
Máu đổ vì viên kim cương
Tuy nhiên chỉ ít lâu sau, ba nhà ngoại giao Ả Rập Xê Út bị ám sát tại Bangkok, và hơn một tuần sau, al-Rawaili cũng mất tích bí ẩn. Thi thể của ông không bao giờ được tìm thấy..
Dù có nhiều giả thuyết khác nhau, phần lớn nhà điều tra tin rằng các vụ tấn công này không liên quan trực tiếp đến cảnh sát Thái, mà có thể bắt nguồn từ một tranh chấp quốc tế phức tạp hơn.
Một số sĩ quan cảnh sát đã bị xét xử và kết án vì liên quan đến Vụ án Kim cương Xanh, bao gồm Trung tướng Chalor Kerdthes, người đã bị kết án tử hình vì tội ăn cắp đá quý trong quá trình điều tra, và vì đã ra lệnh b.ắ.t c.ó.c và g.i.ế.t hại một trong những người vợ và con trai của một trong những người buôn đá quý liên quan đến vụ án, người mà ông ta lo sợ có thể khai ra vụ việc. Cái chết của họ được chính thức coi là một " tai nạn giao thông ", mặc dù rõ ràng họ đã bị đ.á.n.h c.h.ế.t. (Viên cảnh sát, người đã ngồi tù hàng thập kỷ, đã không bị x.ử t.ử và được trả tự do vào năm 2013).
_______________________
Ba mươi năm băng giá và bước ngoặt mới
Phẫn nộ trước vụ việc, Hoàng gia Saud đã hạ cấp quan hệ ngoại giao với Thái Lan vào năm 1990 và ngừng cấp thị thực lao động cho công dân Thái Lan. Đây là một đòn giáng mạnh vào nền kinh tế Thái Lan, bởi khoảng 200.000 người Thái Lan đã làm việc tại Riyadh và gửi tiền về cho người thân. Hơn nữa, Thái Lan từng là điểm đến thường xuyên của giới thượng lưu Saudi Arabia, những người sẵn sàng vung tiền ở Bangkok và các bãi biển Thái Lan. Tất cả những điều đó đã đột ngột chấm dứt.
Sự lạnh nhạt này kéo dài suốt ba mươi năm, cho đến khi chuyến bay đầu tiên của hãng Saudia Airlines hạ cánh tại Bangkok vào tháng 3 năm nay, mở lại đường bay trực tiếp kể từ sau vụ án.
Giờ đây, hai quốc gia đang hợp tác trong lĩnh vực xe điện, năng lượng tái tạo, và thành lập Hội đồng Doanh nghiệp Thái–Ả Rập Xê Út, với kỳ vọng 10 tỷ USD đầu tư mới.
Đặc biệt, Thái tử Mohammed Bin Salman là quan chức nước ngoài đầu tiên được yết kiến Quốc vương mới của Thái Lan, Maha Vajiralongkorn – một dấu hiệu cho thấy chương mới trong quan hệ hai nước đã bắt đầu.
Khi viên đá quý trở thành biểu tượng địa–chính trị
Vụ “Kim Cương Xanh” không chỉ là câu chuyện về tội phạm và quyền lực. Nó phản chiếu sự đan xen giữa kinh tế, danh dự và địa–chính trị toàn cầu.
Thái Lan – một đồng minh lâu đời của Hoa Kỳ – đang tìm cách đa dạng hóa quan hệ ngoại giao trong bối cảnh thế giới biến động, còn Ả Rập Xê Út – dù nhiều tranh cãi – vẫn là một trụ cột năng lượng và quyền lực ở Trung Đông.
Giờ đây, khi hai quốc gia từng đối đầu vì một viên đá quý nay lại bắt tay vì lợi ích kinh tế và chiến lược, “Vụ Kim Cương Xanh” trở thành minh chứng sống động cho thấy:
Trong thế giới chính trị quốc tế, đôi khi một viên ngọc nhỏ cũng có thể làm rung chuyển cả một trật tự ngoại giao.
Hồi kết của kẻ đánh cắp vận mệnh
Nhưng chuỗi sự kiện kỳ lạ này rồi cũng đi đến hồi kết.
Người đàn ông từng đánh cắp số đá quý trị giá hàng chục triệu đô la – và vô tình châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng ngoại giao kéo dài ba thập niên giữa Ả Rập Xê Út và Thái Lan – đã rũ bỏ áo tù và trở về đời thường vào năm 2019.
Số 20 triệu USD trang sức từng khiến thế giới chấn động rốt cuộc chẳng mang lại hạnh phúc cho ông. Ngày nay, Kriangkrai Techamong sống lặng lẽ trong một căn chòi nhỏ ở tỉnh Lampang, nơi tất cả bắt đầu.
“Ngã rẽ định mệnh” – Câu chuyện được kể lại
Bài viết này nằm trong chuyên mục The Garden of Forking Paths (tạm dịch: Ngã rẽ định mệnh) do Brian Klaas, Phó Giáo sư Chính trị Toàn cầu tại University College London, sáng lập. Ông là cộng tác viên của The Atlantic, người sáng tạo podcast Power Corrupts từng đoạt giải thưởng, và là tác giả của bốn cuốn sách, trong đó có Corruptible: Who Gets Power and How It Changes Us (Kẻ tha hóa: Ai nắm quyền lực và điều đó khiến họ thay đổi ra sao).
Nếu bạn hứng thú với câu chuyện này, Klaas từng sản xuất một tập podcast riêng về Vụ Kim Cương Xanh vào năm 2019.
Bí mật chính trị Thái Lan và những góc nhìn khác
Với những ai quan tâm đến chính trị Thái Lan – một thế giới phức tạp và đầy mâu thuẫn – Klaas gợi ý đọc Secret Siam, chuyên mục Substack của Andrew MacGregor Marshall, cựu phóng viên và chuyên gia hàng đầu về Thái Lan hiện đại.
Marshall có quan điểm khá khác biệt: ông nghi ngờ sự tồn tại thực tế của viên Kim Cương Xanh, cho rằng toàn bộ câu chuyện có thể là sản phẩm do phía Ả Rập Xê Út dựng nên. Ông cũng cho rằng các nhà ngoại giao Ả Rập Xê Út không hề được cử sang điều tra vụ việc, mà vốn đã có mặt ở Thái Lan từ trước.
Dẫu vậy, nhiều nhà báo khác – theo các nguồn tư liệu và phỏng vấn được công bố – khẳng định rằng họ thực sự được cử sang Bangkok để điều tra vụ trộm.
________________________________________
Một viên đá, hai thế giới quan
Giờ đây, Vụ Kim Cương Xanh không chỉ là lời nhắc về một vụ trộm táo bạo, mà còn là ẩn dụ về quyền lực, sự thật và nhận thức chính trị.
Một viên đá quý – dù thật hay chỉ tồn tại trong huyền thoại – đã phơi bày cách những bí ẩn nhỏ bé có thể khuấy động quan hệ quốc tế, định hình chính trị, và để lại dấu ấn dài lâu trong lịch sử khu vực.
Nguồn tham khảo: “A Blue Diamond Affair: The Geopolitics of a Heist” – Brian Klaas, The Garden of Forking Paths (Substack), 2022; cùng các bài viết và podcast liên quan.
Lược dịch Kira Trần
Địa chính trị