Võ thuật chuyên sâu: Điểm mạnh - yếu của võ thuật thời kì hiện đại (P1).

Nội dung bài viết lần này mình sẽ chủ yếu đi qua những võ thuật thời kì hiện đại - tức là bao gồm cả võ thuật hiện đại và truyền thống nhưng đã và đang được thực hành, tập luyện... ở thời điểm hiện tại. Ngoài nêu ra những điểm mạnh-yếu, những yếu tố cũ như đòn thế hiểm độc... mà bất kể môn võ nào từng có của chúng chắc chắn sẽ ĐƯỢC bỏ qua. Vậy điểm mạnh - yếu của võ thuật xét trên yếu tố gì? Dĩ nhiên là bản chất của võ thuật rồi.

Bởi như đã nói ở trên, chủ đề sẽ tập trung vào những môn võ tiêu biểu nhất của thời kì hiện đại:

Boxing là một trong những môn võ lâu đời, được thể thao hóa theo hình thức đối kháng sớm nhất và cũng sớm bị cải biên nhiều nhất khỏi hình thức cũ. Kĩ thuật của Boxing hiện đại chỉ có đấm và đấm! Thật vậy, Boxing có lẽ vẫn là một trong những phong cách chiến đấu tốt nhất cần biết, vì nó hoàn thiện các kỹ năng đánh tay kết hợp với động tác chân và đầu. Rất ít phong cách chiến đấu tập trung vào việc hoàn thiện một khía cạnh cụ thể.

Tuy nhiên, kĩ thuật đấm Boxing hiện đại lại chỉ hợp để đấm bằng găng boxing, đấm bằng tay trần sẽ có nguy cơ bị chấn thương tay, nhất là tung lực đấm mạnh vào phần xương sọ. Boxing tuy có thể phòng thủ trước những đòn đánh vào đầu và thân nhưng lại khó có thể chống lại những đòn đánh thấp vào thân dưới và chân. Bởi Boxing vốn chỉ cần 1 bộ footwork linh hoạt hỗ trợ cho những đòn đấm của nó.Chỉ cần bị lôi xuống địa chiến, mọi kĩ thuật đấm sẽ trở nên vô dụng. Hơn hết, phần chân và thân dưới của boxer dễ dàng bị khắc chế bởi kĩ thuật bắt chân hơn.

Kickboxing có lẽ được sinh ra để hoàn thiện phần còn thiếu của Boxing - đòn đá. Kickboxing không có 1 hình thức cụ thể do có nhiều phong cách khác nhau như Savate (phong cách Kickboxing riêng của Pháp - Boxe Francaise) là môn võ đầu tiên kết hợp nhuần nhuyễn đòn đá chuyên dùng giày nặng của Savate với đấm của Boxing; Kickboxing Hà Lan áp dụng rất tốt kĩ thuật đá thấp của Muay Thai nhưng lại kết hợp nhuần nhuyễn với kĩ thuật đấm Boxing; kiểu Mĩ chuyên những đòn đấm từ Boxing kết hợp với kĩ thuật đá từ Karate hoặc Taekwondo... Ngoài ra từ Kickboxing đôi khi ám chỉ, mô tả môn võ có phong cách đấm-đá như Pardel Serey từ Campuchia, Lethwei từ Miến Điện, Yaw-yan từ Philippines, Sanda từ Trung Quốc,... 

Việc thành thạo Boxing nhưng chỉ áp dụng những cú đá 1 cách bổ trợ không thay đổi lối footwork của Boxing khiến bản thân Kickboxing mang cả những điểm yếu của Boxing. Tuy những kĩ thuật sau này khắc phục lối footwork đó, thì giờ đây chúng lại dần trở nên giống Muay Thai hơn bao giờ hết (ngoại trừ đấm-đá nhiều hơn, hạn chế đòn cùi chỏ và đầu gối). Do vậy, Kickboxing mang điểm yếu của Muay - yếu trước đòn bắt vật.

Trận đấu trên là những ví dụ cực kì điển hình, nổi tiếng là trận thay đổi cái nhìn về sức mạnh đòn đá thấp Muay Thai và buộc Kickboxing sau đó phải thay đổi kĩ thuật footwork. Ban đầu khi Kickboxing kiểu Mĩ vẫn còn sử dụng footwork đầy sơ hở của Boxing đã bị Muay Thai chỉ dùng kĩ thuật low kick đánh bại (võ sĩ Kickboxing trên bị chấn thương chân nặng sau trận đó).

Muay Thai hay còn được gọi là Thai Boxing, là môn võ đánh đứng rất thực dụng, có tư thế thẳng đứng vuông vắn để chống lại những đòn chân. Khác với Boxing là môn võ "dùng toàn bộ cơ thể để đấm" thì kĩ thuật của Muay Thai lại "dùng toàn bộ 'vũ khí' trên người để chiến đấu"! Thật vậy, Muay Thai là môn võ "Bát Chi" bởi nó dùng 8 đòn đánh xuất phát từ 4 cặp nắm đấm, cùi chỏ, đầu gối và chân. Ngoài ra, Leithwei - 1 loại Muay của Myanmar có thêm đòn thứ 9 là đòn húc đầu. 

Muay Thai cũng đánh tay khá tốt, nhưng sức mạnh thực sự nằm ở: những cú đá uy lực; sử dụng đầu gối, cùi chỏ dứt khoát và động tác nắm tay thực sự bao gồm một số cú hạ gục rất hiệu quả! 

Mình có thể công nhận Muay Thai là môn võ đánh đứng toàn diện nhất! Nhưng cũng "chỉ" có vậy! Ngoài những đòn bắt chân và quét hay ôm clinching thì không có kĩ thuật bắt vật, thế đứng thẳng vuông vắn của Muay Thai cũng dễ sơ hở trước đòn bắt vật. Cũng như Boxing, những đòn tay hay chân Muay Thai sẽ vô dụng khi bị lôi xuống địa chiến.

Dĩ nhiên, kĩ thuật bắt vật đòi hỏi phải áp sát bắt chân và ghìm xuống đất thì bắt vật mới có thể hiệu quả trước những đòn đánh của Muay Thai. Sanda hay Sanshou - Tán Thủ của Trung Quốc chính là 1 môn võ tổng hợp sinh ra vốn để khắc chế Muay (sau khi Kungfu Trung Hoa bị Muay Thai cho ăn ngập hành quá nhiều, buộc Trung Quốc chế ra môn võ khắc chế được Muay Thai), bởi ngoài kĩ thuật đấm-đá như Kickboxing, Tán Thủ còn có cả bắt vật. 

Karate có nhiều hình thức, phong cách, phái võ khác nhau nhưng chung quy nó có nhiều những đòn tay như đấm, chặt... hay chân đá, đầu gối... Karate rất giàu các kĩ thuật từ điểm đánh giao tranh hay tiếp xúc nhẹ. Ngoài ra, nhiều phong cách Karate không có găng tay hoặc miếng đệm ống chân, cộng với bài tập chặt gạch, đập gỗ tăng cường sự vôi hóa xương, điều này thực sự giúp cơ thể và bàn tay karateka trở nên dẻo dai hơn! Hơn hết, kĩ thuật Karate rất giỏi trong việc "bẻ gãy" thân và chân đối thủ cũng như đá vào đầu dù đứng rất gần đối thủ. Một số phái Karate nổi tiếng về khả năng thực chiến như Kyokushin Karate, Shotokan Karate...

Sự phức tạp, sự phổ biến theo chiều hướng tập trung nhiều vào các bài kata lại ít sparring khiến nhiều nơi dạy Karate trở nên rập khuôn. Nhiều kĩ thuật, luật và phái võ không phép đấm vào mặt, một phần vì thế thủ của Karate quá tĩnh, tay lại để thấp nên dễ dàng dính đòn đấm, Karate lại tập trung nhiều hơn vào các cú đá cao.

Hơn nữa, Karate hiện đại không có vật lộn (ngoại trừ Kudo).

Lí giải cho việc Karate có thể thua Boxing bởi khả năng thủ của Karate trước đòn đấm khá kém mà bản thân đòn đấm Karate yếu hơn nhiều so với Boxing, đòn đá cao thì thiếu hợp lí do phòng thủ trước đòn đánh cao và tầm trung là lợi thế của Boxing...

Taekwondo có những cú đá rất hào nhoáng và lạ mắt. Những cú đá của nó có thể gây bất ngờ cho ngay cả những võ sĩ được huấn luyện tốt đang đào tạo theo các phong cách chiến đấu khác mặc dù chúng cũng có thể bao gồm cả những đòn đá. Nói về một võ sĩ chưa được huấn luyện! Điều này mang lại cho Taekwondo một lợi thế. Những cú đá Taekwondo từ 180, 360, 540, 720 độ đều rất mạnh và đẹp mắt.

Mình biết! Taekwondo dạy bao gồm các cú đấm, nhưng gần như chúng không có mặt trong các trận đấu Taekwondo thực sự. Ngoài ra, mặc quá nhiều đồ bảo hộ cũng vốn chỉ hợp để sparring và đánh điểm. Những đòn đá thì khá mạnh nhưng lại quá nhiều, thiếu thiết thực, có nhiều đòn không hợp lí cho đối kháng. 

Việc đòn đấm thường nhanh, linh hoạt lại dễ dàng giữ cân bằng hơn đòn đá, không khó hiểu khi chỉ với đòn đấm của Boxing lại có nhiều lợi thế hơn đòn đá của Taekwondo. Bạn nghĩ video kiểm chứng sức mạnh đòn đá giữa các môn võ (Karate, Muay Thai, Capoeira và Taekwondo) của NatGeo Channel cũ với cú đá nghìn tấn ấy là mạnh hả? Shogun Rua với đòn đá soccer cơ bản của Muay Thai đã có thể đạt tới 1200kg đó. Và như mọi môn võ đánh đứng, đòn bắt vật có thể khắc chế Taekwondo.

Phong cách bắt vật tiêu biểu, là môn võ có niên đại lâu đời nhất và cũng là môn võ phổ biến mà hầu như mọi quốc gia đều có riêng cho mình. Tuy nhiên thì phong cách bắt vật Wrestling/Freestyles từ phương Tây là tiêu biểu và nổi tiếng nhất. Thế mạnh của Wrestling là khả năng bắt chân, quăng vật và ghìm đối thủ mạnh mẽ. Sự thô bạo của nó cũng ít hơn so với các môn võ đánh đứng (những chấn thương từ những đòn trọng cương quyền cước thường khá máu me). Wrestling cũng đem lại khả năng khống chế tuyệt vời lại hiệu quả hơn với những môn võ đánh đứng, như đã đề cập từ trên đấm hay đá sẽ vô dụng khi bị lôi xuống đất. Do vậy, những võ sĩ thi đấu ở sàn võ tổng hợp có xuất thân từ đô vật nhà nghề thường có tỉ lệ thắng, lợi thế và danh tiếng hơn võ sĩ chuyên kĩ thuật đánh đứng.

Tuy là vậy nhưng Wrestling chỉ có thể khống chế 1 đối thủ duy nhất, nếu như không thể áp sát chính xác thì dễ ăn những đòn đánh và bị hạ trước khi tiếp cận được mục tiêu. Việc những wrestler nhà nghề bị suy kiệt thể lực không ít bởi Wrestling là môn võ vật dựa trên sức mạnh thể lực. Wrestling cũng bị hạn chế, như phong cách Greco-Roman lại không cho phép bắt từ thân dưới và gạt chân. Sau tất cả, ngoài kĩ thuật ghìm, khoá đầu đối thủ dưới đất, Wrestling gần như không có kĩ thuật khóa siết địa chiến đúng nghĩa.

Và không! Chúng ta đang không nói đến WWE!

Dù có đề cập với việc Muay Thai có thể thua trước Wrestling, nhưng không có nghĩa là có thể thắng dễ dàng nếu như không thể áp sát.

Đến với Judo - môn võ bắt vật có phong cách "mềm" hơn! Judo khác với nhiều kĩ thuật vật khác ở điểm kĩ thuật của Judo rất đẹp mắt. Trong khi hầu hết các loại Wrestling thường có thế vật thấp co mình, dùng nhiều sức hơn thì ngược lại, Judo có kĩ thuật vật thế thẳng đứng chủ yếu với áo Gi (võ phục), lại dựa vào kĩ thuật đòn bẩy để có thể giảm bớt sức lực hơn (bởi thế mà Judo mới có nghĩa là Nhu Đạo). Cũng như Wrestling, Judo có thể sử dụng những kĩ thuật khống chế những môn võ đánh đứng. Ở nhiều quốc gia, Judo đã trở thành sự lựa chọn của Cảnh sát khi dạy kiểm soát hành vi gây hấn. 

Cũng như Wrestling, Judo không có gì hơn những đòn bắt vật. Có thể trước đây Judo có những đòn đánh đứng nhưng đó là chuyện cũ quá khứ, bởi giờ đây những nơi dạy Judo chỉ còn dạy bắt vật. Phần khó chịu nhất là chiến đấu trên mặt đất (được gọi là Newaza) về cơ bản không tồn tại sau khi họ thay đổi các quy tắc nên có thể Judo ngày trước cũng không có kĩ thuật địa chiến, khóa siết. Ngoài ra, nắm lấy chân/dưới thắt lưng cũng bị cấm! Rất có thể để hợp với hình thức thể thao, Judo đã áp dụng luật của Greco-Roman Wrestling.

Ngoài 1 vài trận như Masahiko Kimura vs. Hélio Gracie mà Judo thắng BJJ của nhà Gracie thì hầu hết các trận địa chiến, BJJ chiếm lợi thế hơn.

BJJ là môn võ đặc biệt, mang danh VUA của võ thuật địa chiến! Ngoài ra, BJJ dạy cả kỹ thuật vật lộn Gi và không Gi. BJJ lại là môn võ tương đối an toàn so với hầu hết môn võ kể trên, nó cho phép bạn thực hiện 100% trong trận đấu mọi lúc với nguy cơ bị thương hoặc làm đối thủ bị thương thấp nhất so với hầu hết các phong cách khác. Nếu bạn ko ưa những đòn bạo lực gây thương tổn tới mức gãy mũi, những vết cắt sâu hay nặng hơn suy giảm trí nhớ sau khi ăn quá nhiều đòn vào đầu... thì hãy học BJJ, bạn sẽ được học cách kết thúc trận đấu một cách hiệu quả bằng cách khuất phục đối thủ. Tuy nhiên, có những kĩ thuật gây bóp nghẹt, trật khớp rất nguy hiểm hoặc trở nên vô dụng nếu làm sai kĩ thuật nổi tiếng như đòn "chết" rear naked choke (khóa nghẹt cổ).

Cũng như Wrestling và Judo, BJJ chỉ tập trung vào kĩ thuật bắt vật và riêng nó  thì có khóa siết. Việc tạo thói quen cho các BJJ grappler bắt đầu trận đấu bằng cách ngồi xuống để họ không bị hạ gục và mất điểm là 1 điểm trừ. Dù vậy, nó từng 1 thời thống trị UFC, là môn võ bất bại của gia đình Gracie cũng là gia đình sáng tạo ra BJJ (tên ban đầu của BJJ còn có tên Gracie Jiu Jutsu). Một mặt khác, một mặt không thực sự liên quan lắm! Đó là việc "ôm ấp" nhau dưới đất cũng không được "đẹp mắt" cho lắm.

Tượng đài nào rồi cũng có lúc suy, BJJ cũng dần trở nên khuôn khổ, bão hoà hơn nhưng nó vẫn sẽ là môn võ quan trọng nhất cho 1 hình thức hoàn hảo hơn ra đời.

Thể thức MMA - phong cách có tất cả mọi thứ (gần đúng). Tuy vẫn chưa đủ yếu tố để trở thành 1 môn võ thuật chính thống nhưng phong cách chiến đấu này thực sự là lấy những gì thực sự hiệu quả trong cuộc chiến thực sự và để lại phần còn lại trên sàn mà không liên quan đến truyền thống hay những thứ tương tự. Bạn có thể tự do thực hành các kết hợp phong cách phù hợp mà thực dụng với mình nhất. Không có “giáo trình” cố định về các bước di chuyển trong MMA, chỉ có một số động tác bạn không được phép thực hiện như:  cắn, chọc ngón tay vào bất kỳ loại lỗ nào trên cơ thể đối thủ (ai cũng biết lỗ nào bạn đang nghĩ về ngay bây giờ), tấn công vùng háng,... 

Hầu hết mọi người đều đồng ý phương pháp hữu dụng nhất để áp dụng cho MMA là: Boxing/Muay Thai/Karate để đánh đứng, Wrestling/Judo để thu hẹp khoảng cách và kiểm soát toàn bộ cơ thể của đối phương, Brazilian Jiu Jitsu (BJJ) cho giao tranh trên mặt đất - địa chiến gần như là kiểu mặc định. Như thế có thể thấy, hình thức MMA đã gần như loại bỏ hầu hết các khuyết điểm và khai thác tốt thế mạnh các môn võ được nêu trên.

Nhưng! Cũng hãy nhớ cách Boxing dạy sự hoàn hảo trong một lĩnh vực? Chà! Nói chung là bao gồm trong tất cả các lĩnh vực khác cũng đều cần như vậy. Hầu hết để thành thạo "MMA", các võ sĩ chuyên nghiệp sẽ tập trung vào 1 kĩ thuật cụ thể, 1 thế mạnh mà họ thành thạo hơn là họ đi học MMA. Tuy "hoàn hảo" là vậy, cũng đừng nghĩ đến việc nó có thể được dùng để tự vệ hay chống vũ khí, như việc nó là 1 phong cách chiến đấu tốt nhất. Điểm yếu duy nhất mình nghĩ hình thức MMA yếu là khi tách ra các thành phần chiến đấu riêng của nó! À thì... cũng không quá quan trọng! Bởi MMA hoàn hảo hơn những hình thức khác nhờ việc nó tổng hợp thế mạnh của chúng lại.

Hình thức MMA ngoài phong cách áp dụng trong UFC và Ones, còn có Kudo đánh với võ phục Gi mà đặc biệt với mũ bảo hộ "kiểu phi hành gia"; Combat Sambo mặc bộ võ phục Gi ngắn, trang bị mũ và đồ bảo hộ; Sanda cũng có bắt vật nhưng trọng đấm-đá hơn (hệt như Muay Thai);...

(CÒN TIẾP)