Viết cho em - #19

Em ah,

Mấy nay em có khỏe không?

Hôm nay Spiderum ra mắt vol 1 tác phẩm của Seneca em ạ! Vì sự kiện này mà tự dưng anh lại muốn biên vài dòng cho em.

Anh vẫn nhớ như in ngày đầu tiên mình bắt tay vào dịch Seneca, cái cảm giác hoang mang, không biết kiến thức, và cả hiểu biết ngôn từ của mình có đủ để diễn đạt những tư tưởng rất sâu sắc mà giản dị Seneca gửi gắm qua từng bức thư hay không. Điều duy nhất anh có để làm điểm tựa cho mình lúc đó là series giới thiệu Stoicism được tương tác phản hồi khá tích cực, và mọi người cũng cảm nhận được những giá trị Stoicism có thể đem lại cho cuộc sống ngày nay. Vậy mới biết quan trọng thế nào việc làm gì cũng phải từng bước từng bước một, bước trước là chỗ dựa, là tiền đề để mình có thêm chút tự tin, tự cải thiện cũng như định hướng cho những bước tiếp theo được vững vàng hơn trên con đường dài. Và cũng vì thế mà lại càng trân trọng hơn những ủng hộ, những upvote, comment trong từng bài!

Vậy nên hôm nay anh vui lắm. Một phần vì đây chắc chắn là dấu mốc rất quan trọng trong sự nghiệp viết lách hứa hẹn sẽ cực kỳ tưng bừng huy hoàng chói lọi trong tương lai xa xôi vời vợi vòi vọi sau này, dù bây giờ anh mới chập chững những bước đầu tiên!! Nhưng phần lớn hơn, em biết không, là cái cảm động với tâm huyết của team Spiderum. Nhiều lúc anh cứ lẩm bà lẩm bẩm một mình: "Tsư sao chúng nó liều đến thế, dám chấp nhận ra sách ở cả một lĩnh vực khó nhằn như triết". Cái tinh thần ấy, chả hiểu sao khiến anh có cảm giác như con đường mang những thứ triết học không cao siêu khó hiểu mà đơn giản và có thể thực sự áp dụng vào đời sống đến người đọc ở Việt Nam, dù sẽ chẳng ngắn đi, nhưng chắc chắn sẽ vững tâm hơn rất nhiều khi có anh em đồng hành như vậy. Anh cũng chẳng biết mình sẽ đi được tới đâu, nhưng vì cái tinh thần ấy, chắc chắn anh sẽ lại nhấc mông lên và bước tiếp, từng bước từng bước một.

Tại sao gió càng thổi mạnh
Lòng tôi lại càng bình yên
Kỳ ảo như những hạt bụi
Theo gió mà tự do bay nhảy điên cuồng

Tôi muốn nắm chặt sự kiên định trong tay
Quyết không buông lỏng dũng khí
Tôi sẽ biến thành người khổng lồ
Vượt lên bản thân và theo đuổi ước mơ

Thực ra giờ cũng có chút chút lâng lâng. Ngẫm lại, người đầu tiên dịch Seneca ở Việt Nam cơ mà. Nói vui thế chứ, gắn bó với Stoicism cũng lâu phết rồi, cái tôi của anh có lẽ cũng bớt bớt đi rồi. Chả thế mà mấy lời của Epictetus ngay lập tức lại văng vẳng bên tai:

When someone is filled with pride because he is able to understand and interpret the works of Chrysippus, say to yourself, ‘If Chrysippus hadn’t written in such an obscure style, this person wouldn’t have anything to pride himself on.’ But what is it that I want? To understand nature and to follow it. So I look around for someone who can interpret it, and having heard that Chrysippus can, I go to him. But I don’t understand his writings, so I look for someone who can interpret them. Up to this point, there is nothing to be proud of. But when I find the interpreter, what remains for me to do is to apply his precepts; that is the only thing that gives any ground for pride. But if what I value is the mere act of interpretation, what else have I achieved than to have become a literary scholar instead of a philosopher? The only difference is that I’m interpreting Chrysippus rather than Homer. So when someone says to me, ‘Read me some Chrysippus,’ I blush rather than feeling any pride, when I’m unable to show that my actions match up to his words and are consistent with them - Epictetus, The Enchiridion

Lược dịch + đặt trong văn cảnh: Khi một thằng nào đó tự hào sĩ diện vì nó hiểu và có thể dịch Seneca, hãy nói với bản thân bạn: "Nếu Seneca viết tiếng Việt, thì thằng đó còn gì để làm". Và thực sự thì bạn cần điều gì? Đó là: hiểu thế nào là sống thuận theo tự nhiên, và làm thế nào để có thể tuân thủ nó trong mọi hoàn cảnh. Vậy nên bạn tìm kiếm xem ai có thể hướng dẫn bạn, và bạn nghe rằng tác phẩm của Seneca bàn về những nội dung ấy, vậy nên bạn tìm đến Seneca. Và khi bạn tìm được người dịch Seneca sang tiếng Việt, điều bạn cần làm là thấm nhuần và áp dụng những tư tưởng ấy vào cuộc sống; đó là thứ duy nhất đáng tự hào ở đây. Nhưng nếu có ai tự hào chỉ vì có thể dịch hay giải thích Seneca, cái tự hào ấy thực ra đâu có nền tảng giá trị gì (xét về triết học). Vậy nên khi một người nói với ta: "Hãy dịch và diễn giải đoạn này của Seneca", ta nên tự thấy hổ thẹn thay vì dương dương tự đắc, vì cách cư xử, hành động của ta không thể cho người đó thấy những giá trị trong tư tưởng của Seneca, để người đó vẫn phải đòi hỏi đến câu chữ.

***

Vậy nên, em yên tâm đi nhé. Chắc chắn sau này, việc rửa bát các thứ cứ để anh lo. Gì chứ, có nghĩ ra cả cái trường phái Stoicism anh tin cũng vẫn phải san sẻ việc nhà mọi thứ với vợ như thường, chứ nói gì người chỉ dịch ra vài thứ như anh. Chả thế mà đến cả cái ông tỷ phú nếu chỉ làm mỗi rửa bát thôi thì cũng vẫn bị vợ bỏ như thường còn gì!?!